«دنیای‌اقتصاد» بررسی کرد
ریشه‌یابی اختلال در بازار تخم‌مرغ
این درحالی است که در روزهای ابتدایی دی قیمت هر شانه تخم‌مرغ در خرده‌فروشی‌ها ۴۵ هزار تومان بود. بنابراین در کمتر از دو هفته قیمت هر شانه تخم‌مرغ ۷ درصد افزایش یافته است. در این مدت دستگاه‌های متولی از جمله ستاد تنظیم بازار تلاش کردند با قیمت‌گذاری دستوری قیمت تخم‌مرغ را کنترل کنند و مانع از افزایش آن شوند، اما این سیاست مانند گذشته جواب نداد و قیمت تخم‌مرغ چند بار پرش کرد. قیمت مصوب تخم‌مرغ برای هر شانه ۲۸ تا ۳۰ هزار تومان تعیین شده است که قیمت بازار فاصله معناداری با نرخ مصوب دارد.
اما قیمت تخم‌مرغ در هشتم دی ماه امسال باز توسط وزارت صمت هم افزایش پیدا کرد که به‌نظر می‌رسد سیگنالی برای جهش قیمت تخم‌مرغ در خرده‌فروشی‌ها و عمده‌فروشی‌ها بوده است. در این تاریخ قیمت هر کیلوگرم تخم‌مرغ ۱۴ هزار تومان درب مرغداری‌ها از سوی ستاد تنظیم بازار تعیین شد. این افزایش قیمت سومین افزایش قیمت این محصول در سال‌جاری محسوب می‌شود. چهار ماه پیش سقف قیمت هر کیلوگرم تخم‌مرغ در مرغداری حداکثر ۹۵۰۰ تومان و قیمت مصرف‌کننده هر شانه تخم‌مرغ ۳۰ عددی بسته به وزن آن حدود ۲۰ هزار تومان تعیین شد، اما مجددا در مهر امسال ستاد تنظیم بازار حداکثر قیمت هر کیلوگرم تخم‌مرغ فله را برای مرغداری ۱۲ هزار و ۵۰۰ تومان و برای مصرف‌کننده ۱۴ هزار و ۵۰۰ تومان تصویب کرد و درحال‌حاضر نرخ مصوب درب مرغداری برای هر کیلوگرم تخم‌مرغ ۱۴ هزار تومان تعیین شده است که طبیعتا نرخ مصرف‌کننده نیز بیش از این رقم خواهد بود. بررسی‌های میدانی «دنیای‌اقتصاد» در ابتدای دی ماه نشان داد که هر شانه تخم‌مرغ ۳۰ عددی که وزن آن بیش از ۲ کیلوگرم است، ۴۵ هزار تومان فروخته می‌شد، یعنی هر تخم‌مرغ دقیقا ۱۵۰۰ تومان. این درحالی بود که در اواخر آذر ماه قیمت هر شانه تخم‌مرغ در خرده‌فروشی‌ها ۴۰ هزار تومان بود. در واقع دولت نرخ مصوب را از ۹۵۰۰ تومان به ۱۴ هزار تومان رساند که افزایش ۴۷ درصدی را نشان می‌دهد. در سطح خرده‌فروشی‌ها نیز قیمت هر شانه تخم‌مرغ از ۲۰هزار تومان در تابستان امسال به ۴۸ هزار تومان رسیده است که افزایش ۱۴۰ درصدی را ثبت کرده است. درحال‌حاضر هر دانه تخم‌مرغ به‌طور متوسط ۱۵۵۰ تا ۱۷۰۰ تومان برای مصرف‌کننده تمام می‌شود.
شروع ماجرا
بسیاری از مسوولان تجارت داخلی بر این باورند که در تولید و تامین تخم‌مرغ کمبودی وجود ندارد و تنها مشکل اساسی در این خصوص توزیع محصول است که به علت تعدد در وجود زنجیره‌ها و شبکه سنتی عرضه، بازار دچار التهاب می‌شود و با عرضه از طریق سامانه بازارگاه تعادل قیمت در بازار را دنبال می‌کنند. ولی به‌نظر می‌رسد که مشکل پیچیده‌تر از این حرف‌ها باشد. به اعتقاد تحلیلگران بازار داخلی، نوساناتی که در بازار تخم‌مرغ در سال ۹۹ اتفاق افتاده است ریشه در یک زنجیره به هم پیوسته دارد که از دان مرغ، تخم‌مرغ و مرغ را اسیر خود کرده است و بازار این محصولات را دچار اختلال کرده است. در واقع در اینجا با یک چرخه معیوب مواجهیم که موتور پیش‌برنده آن ناپایداری مقررات است که منجر به کج‌کارکردی‌ها و تلفات مختلفی می‌شود. تخصیص دلار ۴۲۰۰ تومانی به نهاده‌های دام و طیور زمینه را برای جوجه‌کشی فراهم کرد، در مرحله بعد جوجه‌کشی منجر به کمبود مرغ و افزایش قیمت می‌شود و در ادامه افزایش قیمت منتج به ممنوعیت صادراتی می‌شود و درنهایت ممنوعیت صادراتی باعث از دست رفتن بازارهای هدف می‌شود و در عین حال بازار داخل نیز دچار عدم‌تعادل می‌شود. از سوی دیگر و در ادامه این سیکل معیوب با ممنوعیت صادرات قیمت مرغ افت می‌کند و در نتیجه سطح تولید و عرضه کاهش می‌یابد که خود ضربه‌ای به تولید است.
ضمن آنکه بازار مرغ و تخم‌مرغ در سال‌جاری با پدیده دیگری به اسم جوجه‌کشی هم روبه‌رو شد که بازار تخم‌مرغ را دچار کج کارکردی کرد. در واقع سریال توزیع رانت با ارز ۴۲۰۰ تومانی، در سال ۹۹ بازار دان مرغ - سویا و ذرت- اکران شد و عوارض تلخ آن به‌صورت «معدوم‌سازی جوجه‌ها» بروز پیدا کرد. تخصیص ارز با نرخ دولتی ۴۲۰۰ تومانی برای واردات خوراک طیور باعث شد که اختلاف قیمت بیش از ۴ برابری بین «قیمت واقعی این خوراک در بازار» و «قیمت تمام‌شده واردات با ارز ۴۲۰۰» به‌وجود بیاید؛ به‌طوری‌که گروهی از مرغداران برای کسب منافع اقتصادی ناشی از بازار دو نرخی سویا و ذرت، نقش پرورش‌دهنده جوجه را - با ایجاد سالن‌های موقت جوجه‌ریزی- بازی کنند تا از دولت برای واردات نهاده‌های طیور، ارز ارزان بگیرند. اما این مسیر بعد از وارد کردن خوراک دام به سوی نیت اصلی این گروه منحرف می‌شود و خوراک با قیمت آزاد (براساس نرخ واقعی ارز) در بازار فروخته می‌شود. در این سریال، جوجه‌ها قربانی سود حداقل ۳۰۰ درصدی حاصل از رانت «۴۲۰۰» می‌شوند. سوءنیت این گروه در راه‌اندازی سالن‌های جوجه‌ریزی یکی از علل اصلی کاهش تخم‌مرغ و افزایش قیمت آن در بازار است. با ادامه رانت، نابسامانی در بازار مرغ و تخم‌مرغ نیز تداوم می‌یابد.
خبرهای جدید
اما آن طور که برخی خبرگزاری‌ها به تازگی گزارش داده‌اند، دخالت وزارت جهاد کشاورزی در بازار دلیل این افزایش نرخ بوده است. رصدهای میدانی نشان می‌دهد، هر شانه تخم‌مرغ در بازار عمده فروشی بین ۴۰ تا ۴۱ هزار تومان و در خرده‌فروشی‌ها از ۴۶ تا ۴۸ هزار تومان فروخته می‌شود. این درحالی است که قیمت تخم‌مرغ در ستاد تنظیم بازار هر کیلو ۱۴ هزار تومان مصوب شده است که با این حساب هر شانه باید حدود ۲۸ تا ۳۰ هزار تومان به فروش برسد.
دخالت وزارت جهاد کشاورزی دلیل افزایش قیمت
دبیرکل انجمن ملی طیور ایران در این زمینه گفت: میزان تولید تخم‌مرغ با میزان مصرف سربه‌سر است و کمبود و مازادی در تولید تخم‌مرغ در کشور وجود ندارد. سیدفرزاد طلاکش ادامه داد: رفتارهایی که در بازار صورت می‌گیرد ناشی از مدیریت غیرمنطقی است و به‌دلیل دخالت وزارت جهاد کشاورزی و شرکت پشتیبانی امور دام شاهد افزایش قیمت تخم‌مرغ هستیم. وی افزود: وزارت جهادکشاورزی و شرکت پشتیبانی دام در تنظیم تخم‌مرغ نتوانستند موفق عمل کنند و در بازار شاهد دونرخی شدن قیمت تخم‌مرغ هستیم.
