چرا بازار برخی کالاهای اساسی متلاطم است؟
دو بال پرواز مرغ و روغن
روغن به شرایط عادی بازمی‌گردد؟
از اواخر شهریور امسال عرضه روغن جامد در بازار کم و کمتر از یک ماه بعد نیز این مشکل برای روغن مایع ایجاد شد. مشکلات ایجاد شده در حدی بود که براساس گزارش‌های رسیده از تهران و برخی شهرستان‌ها یا به‌طور کل روغن در فروشگاه‌ها و مغازه‌ها نبود، یا با قیمت‌های بالاتر به بهانه کمیاب شدن فروخته می‌شد، یا خرید روغن منوط به خرید اقلام دیگر بود یا اینکه پس از ایستادن در صف به هر نفر تنها یک روغن فروخته می‌شد. اگر چه چندی بعد وضعیت عرضه روغن مایع در فروشگاه‌های زنجیره‌ای و بعد از آن در خرده‌فروشی‌ها بهتر شد و بازار به ثبات نسبی رسید اما گزارش‌ها نشان می‌دهد هنوز برخی استان‌ها در تامین روغن مایع مصرفی خانوار با مشکلاتی مواجه هستند و کمبود عرضه روغن جامد نیز همچنان خودنمایی می‌کند و شهروندان را با چالش‌های بسیاری مواجه کرده است. هر چند وزارت صمت، وضعیت بازار روغن را عادی می‌داند، اما در میان صحبت‌های متولیان می‌توان به افزایش قیمت جهانی روغن، احتکار خانگی و برخی مشکلات مربوط به واردات، به‌عنوان دلایل نابسامانی بازار این محصول در این روزها پی برد.
عباس قبادی، معاون بازرگانی داخلی وزارت صمت دو روز پیش با حضور در یک برنامه تلویزیونی به جزئیات بیشتری درخصوص علل تلاطمات بازار روغن پرداخت. به گفته او ۷۰ تا ۸۰ درصد روغن خام کشور وارداتی است و قیمت روغن پالم هم‌اکنون از ۶۰۰ یورو به ۹۰۰ یورو در تن افزایش داشته است. همچنین قیمت روغن آفتابگردان از ۷۰۰ یورو به ۱۳۰۰ یورو رسیده است. قبادی با اشاره به اینکه مصرف ماهانه روغن در کشور ۱۵۰ هزار تن است و از آذرماه امسال ۱۷۰ تا ۱۸۰ تن روغن خام در ماه به کارخانه‌ها تحویل داده شده، گفت: همه عوامل دست به دست هم داد تا فشار به ذخایر روغن بیشتر شود. اکنون وضعیت روغن در کشور خوب و ذخیره قابل قبول است. کارخانه‌ها سه شیفته در حال فعالیت هستند. اما روغن کالایی خاص است و تولید آن مسائل خاص خود را دارد.
بنابراین رسیدن به وضعیت عادی نیاز به زمان دارد.قبادی تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی به واردات دانه‌های روغنی را از جمله موارد اولویت‌دار عنوان اما به مشکلات واردات دانه‌های روغنی نیز اشاره کرد. معاون بازرگانی وزارت صمت معتقد است اگر واردکننده دانه‌های روغنی بازاری برای کالایش نداشته باشد؛ نگهداری دانه‌های روغنی در مخازن و انبارها با فساد و خرابی همراه می‌شود. وی افزود: ما هم موافق اعمال دلار ۴۲۰۰ تومانی نیستیم، اما حذف آن تبعاتی دارد که توضیح آن در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری نمی‌گنجد.قبادی با اشاره به تخصیص نزدیک به یک میلیارد دلار به دانه‌های روغنی گفت: حدود همین میزان هم به روغن خام اختصاص داده شد. به‌طور کلی با توجه به ایجاد فضای روانی در دو ماه اخیر و پیش آمدن انتظارات تورمی در کشور، تفکراتی ایجاد شد که شاید در ماه‌های پایانی سال، ارز وارداتی روغن از ۴۲۰۰ تومانی به ارز نیمایی تبدیل شود، این تفکر سبب شد که مراجعه مردم به فروشگاه‌ها بیشتر شود.
چرا مرغ پرواز کرد؟
چند هفته‌ای است که مرغ با افزایش قیمت مواجه شده و به‌رغم وعده مسوولان مربوطه در وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صمت مبنی بر ایجاد ثبات در بازار و کاهش قیمت‌ها، به‌نظر می‌رسد هنوز بازار این کالای پرمصرف به ثبات و آرامش نرسیده است.روند افزایشی قیمت مرغ از دی ماه امسال آغاز شد و مرغ تنظیم بازاری ۲۰ هزار و ۴۰۰ تومانی را در یک مرحله به ۲۲ تا ۲۳ هزارتومان و در مرحله بعد یعنی اواخر بهمن در سطح خرده‌فروشی‌ها به ۲۷ تا ۳۰ هزارتومان رساند. البته مشاهدات میدانی در هفته‌های اخیر نشان می‌دهد در برخی مغازه‌های سطح شهر هر کیلو مرغ تا ۳۲ هزارتومان هم به مشتریان عرضه می‌شود و برخی نیز با قطعه‌بندی کردن سعی در فروش مرغ دولتی با قیمت‌های بالاتر دارند. اقدامی که رئیس اتحادیه فروشندگان پرنده و ماهی آن را تخلف دانست و اعلام کرد سازمان دامپزشکی و ستاد تنظیم بازار برای جلوگیری از سوء‌استفاده و گرانفروشی، قطعه‌بندی کردن مرغ را ممنوع کرده است.
اگرچه بسیاری از فروشندگان علت افزایش قیمت مرغ را کاهش عرضه مرغ تنظیم بازاری در میدان بهمن (بزرگ‌ترین مرکز عرضه مرغ تهران) و خرید مرغ به‌صورت عمده بیش از نرخ مصوب اعلام کردند اما چندی پیش نایب رئیس کانون انجمن صنفی مرغداران به «ایسنا» گفت قیمت واقعی مرغ قیمت مصوب تنظیم بازار یعنی ۲۰هزار و۴۰۰ تومان نیست و قیمت واقعی مرغ گرم با توجه به افزایش مولفه‌های تولید براساس آنالیز تشکل‌ها ۲۴ تا ۲۵هزارتومان می‌شود و با وجود اینکه تشکل‌های این بخش درخواست اصلاح قیمت مصوب داشته‌اند اما هنوز هیچ تغییری صورت نگرفته و این قصور باعث ایجاد نوسانات در تولید خواهد شد. وی همچنین عنوان کرده بود ستاد تنظیم بازار، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صمت باید بعد از افزایش مولفه‌های تولید مانند ذرت و سویا، جوجه و... اثرات آن را روی قیمت تمام شده تولید بررسی می‌کردند و قیمت واقعی مرغ براساس آن تعیین می‌شد تا هم میل و رغبت به تولید بالا می‌رفت و هم شاهد این شرایط اعتراضی و دو‌نرخی در بازار نبودیم. اما متاسفانه این اتفاق نیفتاد. البته در این بین مسائل دیگری نیز درخصوص افزایش قیمت مرغ مطرح شده است. مثلا اینکه تصمیمات جزیره‌ای و ممنوعیت خروج مرغ از برخی استان‌ها به این گرانی دامن زده یا اینکه مردم به دلیل نگرانی از افزایش مجدد قیمت مرغ دست به احتکار خانگی زده‌اند.
اما متولیان چه می‌گویند؟
رئیس سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان معتقد است عرضه خارج از شبکه؛ عامل نابسامانی بازار مرغ است. عباس تابش گفت: پرونده‌های مختلفی درخصوص عرضه مرغ به تعزیرات حکومتی ارسال شده است. وی افزود: اگر بتوانیم ورودی مرغ به کشتارگاه‌ها، خروجی مرغ زنده و خروجی گوشت مرغ از کشتارگاه‌ها را در سامانه ثبت کنیم و ورودی مرغ به مراکز عرضه نیز ثبت شود این مشکلات حل خواهد شد. به گفته رئیس سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان مقرر شده وزارت جهاد کشاورزی از هفته آینده تامین نیاز هزار تنی گوشت مرغ تهران را با زیرساختی که مهیا شده، در اولویت خود قرار دهد. در چند روز گذشته نیز تا ۷۰۰ تن روزانه در استان تهران تامین گوشت مرغ انجام شده است. اما مشاور اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی معتقد است فروشندگان و واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور، این محصولات را با تاخیر به‌دست پرورش‌دهندگان می‌رسانند که این امر در حجم تولید و نامتعادل شدن قیمت‌ها در بازار اثرگذار است.
محمدرضا کمالی افزود: به‌تازگی فروشندگان و واردکنندگان ذرت و کنجاله سویا این محصولات را با تاخیر به دست مرغداران می‌رسانند و بهانه می‌آورند که ارز به دست‌شان نرسیده و منتظر تخصیص هستند. وی اظهار کرد: به نظر می‌رسد این موضوع بهانه‌ای بیش نیست زیرا در سامانه بازارگاه موقعی نهاده‌ها به تولیدکنندگان تخصیص می‌یابد که خروج نهاده‌ها از گمرک قطعی شده باشد، بنابراین ما از مسوولان درخواست داریم این موضوع را پیگیری کنند. مشاور اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی تصریح‌کرد: در فرآیند فعلی نهاده وارد بازارگاه می‌شود و در صورت خروج از گمرک سهمیه به تولیدکنندگان اعلام می‌شود، بنابراین محصول توسط واردکنندگان و فروشندگان به دست تولیدکنندگان می‌رسد. وی اضافه کرد: سامانه بازارگاه فقط یک حواله تخفیف و برنامه حسابرسی است که ورود و خروج نهاده‌ها را مشخص می‌کند و بقیه فعالیت‌ها در دست خود شرکت‌های واردکننده است.
