مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران برای نخستین بار شاخص مدیران خرید (PMI) در ایران را با عنوان «شامخ» استخراج و منتشر کرد. شاخص مدیران خرید (PMI) که از آن به‌عنوان یکی از دقیق‌ترین شاخص‌های نشان‌دهنده وضعیت اقتصادی یک کشور نام می‌برند یکی از مهم‌ترین شاخص‌های بیان‌کننده ویژگی‌های اقتصاد، در بسیاری از کشورهای جهان است. این شاخص که برای سه ماه پاییز (مهر تا آذر) امسال محاسبه شده، نشان می‌دهد اقتصاد ایران در حالت انقباض قرار دارد، اما انتظارات تولید در فصل پاییز با رشد مواجه بوده که نشان‌دهنده انتظارات مثبت برای بازار صنعت در آینده نزدیک است. شاخص مدیران خرید (PMI) مقیاسی است که با تکمیل سوالات مشخص از سوی بنگاه‌های نمونه استخراج و اوایل هر ماه منتشر می‌شود و رونق، رکود یا ثبات کسب‌وکارهای مورد بررسی را نشان می‌دهد. در جریان استخراج این شاخص، اگر عدد شاخص بیش از ۵۰ باشد، نشان می‌دهد اقتصاد در حال توسعه است، در حالی که هر رقمی زیر ۵۰ از قرار داشتن اقتصاد در شرف انقباض و رکود حکایت دارد. در طرح اجرا شده توسط اتاق ایران تحت عنوان شامخ، اطلاعات مورد نیاز برای محاسبه شاخص (PMI) در ۵ مقیاس اصلی شامل «سطح تولید»، «سفارش‌های جدید از مشتریان»، «سرعت تحویل از سوی تامین‌کنندگان»، «موجودی کالا» و «میزان استخدام نیروی کار» و ۷ مقیاس فرعی شامل «قیمت خرید مواد اولیه»، «موجودی انبار»، «صادرات کالا»، «قیمت تولیدات»، «مصرف سوخت»، «میزان فروش» و «انتظارات تولید» جمع‌آوری شده است.

شاخص مدیران خرید از سال ۱۹۴۸ از سوی «موسسه مدیریت عرضه» در ایالات‌متحده مطرح شد و اطلاعات مورد نیاز برای استخراج آن از مشارکت ۴۰۰ نفر از مدیران خرید بخش تولید و با پاسخگویی به سوالات مشخص به دست می‌آید. در محاسبه عدد شامخ ایران، برای وزن‌دهی به ۵ سوال اصلی پرسشنامه، از رویکرد موسسه بین‌المللی (IHS Markit) استفاده شده که بر اساس آن وزن «سطح تولید» ۲۵ واحد، «سفارش‌های جدید از مشتریان» ۳۰ واحد، «سرعت تحویل توسط تأمین‌کنندگان» ۱۵ واحد، «موجودی کالا» ۱۰ واحد و «میزان استخدام نیروی کار» ۲۰ واحد اعمال می‌شود. مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران به‌عنوان متولی اجرای طرح پایش محیط کسب‌وکار، پس از انجام مطالعات کارشناسی، از ابتدای پاییز امسال استخراج شاخص مدیران خرید (PMI) را تحت عنوان شامخ در دستور کار قرار داده و اینک شامخ سه ماه پاییز ۱۳۹۷ را برای اولین بار منتشر کرده است. در این طرح از شرکت‌های مختلف صنعتی در صنایع مختلف از قبیل صنایع غذایی، نساجی، پوشاک و چرم، شیمیایی، فلزی، لاستیک و پلاستیک، ماشین‌سازی و... آمارگیری به‌عمل‌ آمده و نرخ تکمیل پرسشنامه از تعداد ۴ هزار نمونه کارگاه صنعتی فعال و بزرگ انتخابی، به‌طور متوسط حدود ۱۰ درصد بوده است. پرسشنامه الکترونیکی طرح شامخ شامل ۱۲ پرسش بوده که توسط شرکت‌های انتخابی در نمونه تکمیل شده است. پاسخ سوالات پرسشنامه این طرح شامل سه گزینه «بیشتر از ماه قبل»، «بدون تغییر» و «کمتر از ماه قبل» است. بر اساس اطلاعات منتشر شده، عدد شامخ از ۹۱/ ۴۱ در مهرماه به ۲۱/ ۳۹ در آذرماه رسیده و میانگین سه‌ماه این شاخص عدد ۶۹/ ۴۰ را نشان می‌دهد که از انقباض فعالیت‌های اقتصادی حکایت دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد تغییرات منفی در دو مقیاس «سفارش‌های جدید مشتریان» و «مقدار تولید»، مهم‌ترین عوامل در کاهش شامخ در ماه‌های آذر و آبان بوده است. اما شاخص صادرات در این فصل، روند صعودی داشته و رشد متوسط تقریبی ۰۷/ ۱ درصد را برای هر ماه ثبت کرده است. نکته قابل‌توجه اینکه رشد ۰۶/ ۱ درصدی شاخص انتظارات تولید در فصل پاییز، نشان‌دهنده انتظارات مثبت برای بازار صنعت در آینده نزدیک است.

آنالیز کلی صنایع منتخب

ارزیابی کلی صنایع منتخب و پاسخ به سوالات پرسشنامه در بخش‌های مختلف این مطالعه آمده است که به تفکیک در ادامه می‌خوانید. مقدار تولید: «صنایع لاستیک و پلاستیک» که در دو ماه متوالی مهر و آبان گزینه بیشتر از ماه قبل را بیشتر پاسخ داده بود، در ماه آذر جای خود را به «صنایع کانی غیرفلزی» داد. همچنین «صنایع نفت و گاز پالایشگاهی» گزینه کمتر از ماه قبل را بیشتر پاسخ داده‌اند. میزان سفارش‌های جدید مشتریان: «صنایع پوشاک و چرم» گزینه بیشتر از ماه قبل را بیشتر انتخاب کرده‌اند. «صنایع نساجی» مانند دو ماه گذشته، گزینه کمتر از ماه قبل را بیشتر پاسخ داده‌اند.

مدت ‌زمان تحویل سفارش: مدت ‌زمان تحویل سفارش‌های مشتریان در «صنایع پوشاک و چرم» سریع‌تر از ماه قبل بوده است درصورتی‌ که این صنعت در ماه آبان در رتبه آخر مدت‌زمان تحویل سفارش قرار داشت و در «صنایع شیمیایی» مدت‌زمان تحویل سفارش کندتر از ماه قبل بوده است. موجودی مواد اولیه: «صنایع چوب، کاغذ و مبلمان» مانند آبان گزینه بیشتر از ماه قبل را بیشتر پاسخ داده‌اند. «صنایع نساجی» گزینه کمتر از ماه قبل را بیشتر پاسخ داده‌اند. میزان استخدام: میزان استخدام کارکنان جدید در «صنایع پوشاک و چرم» مانند ماه آبان بیشتر از ماه قبل بوده و «صنایع تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته» نیز مانند ماه آبان کمترین میزان استخدام را نسبت به ماه گذشته داشته‌اند.

قیمت خرید مواد اولیه: «صنایع کانی غیرفلزی» گزینه بیشتر از ماه قبل را بیشتر انتخاب کرده‌اند. ضمنا این رتبه در ماه آبان متعلق به «صنایع نفت و گاز پالایشگاهی» بوده است که در ماه آذر صنایع نفت و گاز پالایشگاهی گزینه بیشتر از ماه قبل را کمتر انتخاب کرده‌اند. این به آن معنی است که قیمت خرید مواد اولیه در «صنایع نفت و گاز پالایشگاهی» کاهش چشمگیری داشته است. همچنین «صنایع فلزی» گزینه کمتر از ماه قبل را بیشتر از بقیه صنایع انتخاب کرده‌اند. موجودی انبار: «صنایع کانی غیرفلزی» گزینه بیشتر از ماه قبل را در ارتباط با موجودی انبار بیشتر انتخاب کرده‌اند. «صنایع نفت و گاز پالایشگاهی» در ماه قبل نیز در این جایگاه قرار داشت. «صنایع شیمیایی» گزینه کمتر از ماه قبل را بیشتر انتخاب کرده‌اند. در مهر و آبان، «صنایع تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته» در این جایگاه قرار داشت.

صادرات: «صنایع نفت و گاز پالایشگاهی» مانند ماه مهر، گزینه بیشتر از ماه قبل را بیشتر انتخاب کرده‌اند. این جایگاه در ماه آبان متعلق به «صنایع کانی غیرفلزی» بود. «صنایع نساجی» جایگاه خود را مانند آبان حفظ کرد و گزینه کمتر از ماه قبل را بیشتر انتخاب کرده‌اند. قیمت تولیدات: «صنایع ماشین‌سازی (ماشین‌آلات و ابزارآلات برقی، اداری و خانگی)» گزینه بیشتر از ماه قبل را بیشتر انتخاب کرده‌اند. این جایگاه در مهر و آبان متعلق به «صنایع نفت و گاز پالایشگاهی» بود. همچنین «صنایع نساجی» و «صنایع چوب، کاغذ و مبلمان» گزینه کمتر از ماه قبل را بیشتر از بقیه صنایع انتخاب کرده‌اند. «صنایع نساجی» در ماه آبان نیز در این جایگاه قرار داشت.

مصرف سوخت: «صنایع نساجی» گزینه بیشتر از ماه قبل را بیشتر انتخاب کرده‌اند. همچنین «صنایع فلزی» گزینه کمتر از ماه قبل را بیشتر از بقیه صنایع انتخاب کرده‌اند. میزان فروش محصول نهایی: «صنایع شیمیایی» مانند ماه آبان، گزینه بیشتر از ماه قبل را بیشتر انتخاب کرده‌اند. همچنین «صنایع چوب، کاغذ و مبلمان» گزینه کمتر از ماه قبل را بیشتر از بقیه صنایع انتخاب کرده‌اند. انتظارات تولید برای آینده: انتظارات تولید در «صنایع چوب، کاغذ و مبلمان» همچنان مانند ماه گذشته یعنی ماه آبان، بیشترین و در «صنایع نساجی» کمترین پیش‌بینی شده است.

 

03-01

اخبار مرتبط