ضرورت ایجاد بانک اطلاعاتی برای بیلان آبی
کامران داوری استاد دانشگاه فردوسی مشهد و متخصص منابع آب در گفت‌وگو با اندیشکده تدبیر آب ایران با اشاره به اینکه محاسبه بیلان منابع آب زیرزمینی یک موضوع سهل و ممتنع است، گفت: بیلان آب زیرزمینی شامل یک معادله ساده است: «خروجی آب» منهای «ورودی آب» مساوی است با «تغییرات ذخیره آب». اما در محاسبه بیلان، جدا از خطاهای ذاتی که امری طبیعی است، ایراداتی به محاسبات بیلان آبی در ایران وارد است که حتما باید اصلاح شود.
داوری با بیان اینکه جمعآوری و ارائه اطلاعات مربوط به بیلان منابع آبی کشور، از جمله آب‌های زیرزمینی دچار کاستی‌هایی است، گفت: عدم دسترسی به اطلاعات یکی از مشکلات ماست، در حالی که در غالب کشورهای دنیا بانک اطلاعاتی مربوط به بیلان آب‌های زیرزمینی برای بازه‌های مختلف وجود دارد و امکان دسترسی آزاد به آن فراهم است، اما متاسفانه در کشور ما این فرآیند به درستی طی نمی‌شود و این طور نیست که داده‌های جمعآوری شده در قالب یک پایگاه داده‌‌ای (Database) در دسترس همگان قرار گیرد.
این استاد دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه در کشور ما اطلاعات ارائه‌شده درباره بیلان منابع آب مورد وثوق نیست و نمی‌توان با اطمینان کامل از آن استفاده کرد، گفت: در همه کشورها، سازمانی که مسوولیت جمعآوری داده‌های بیلان آب را برعهده دارد؛ بعد از جمعآوری داده‌ها، بلافاصله آنها را کنترل و عددهای اشتباه و ناسالم را شناسایی می‌کند و درصدد جایگزین‌کردن عدد صحیح بر می‌آید. بسیار اتفاق افتاده است که ما داده‌هایی را دریافت کرده‌ایم و بعد متوجه شده‌ایم که کمابیش اشکالاتی دارند. در نتیجه موجب سلب اعتماد استفاده‌کنندگان از این داده‌ها می‌شود.
داوری اضافه کرد: البته باید دقت کنیم که داده‌های مربوط به بیلان آب سطحی و زیرزمینی هر چقدر هم با دقت جمعآوری شود، باز هم قابل قسم‌خوردن نیستند، چون پدیده‌ای مثل بارش که یک ماهیت تصادفی دارد و ایستگاه‌های باران‌سنجی نمی‌توانند به‌طور کامل عدد دقیق بدهند، اما عدد به دست‌آمده از این ایستگاه‌ها به لحاظ آماری قابل اتکاست. این کارشناس منابع آب با تاکید بر اینکه مبنای هر تصمیمی باید «داده» باشد و تصمیم بدون داده مانند رفتار غیرمنطقی است، گفت: در همه کشورهای دنیا محاسبات و جمعآوری داده‌های هیدرولوژیک و حتی بارش و دما و شرایط جوی، با هدف آگاه‌سازی مدیران و تصمیم‌گیران از وضعیت منابع آب سطحی و زیرزمینی، امری
رایج است. در ایران هم تعداد زیادی از ایستگاه‌های باران‌سنجی، هیدرومتری و... داریم که از طریق آنها متغیرهای مختلف از جمله بیلان آب‌های زیرزمینی را اندازه‌گیری می‌کنیم. وی در ادامه با بیان اینکه باید علاوه بر بازه‌های طولانی‌مدت، بیلان آب زیرزمینی در بازه کوتاه‌مدت یکساله نیز محاسبه شود، گفت: در کشور ما مرسوم بود که هر پنج‌سال یک بار محاسبه بیلان انجام شود، اما متاسفانه بیلان آب با تاخیر چندساله محاسبه و منتشر می‌شود و به‌روزرسانی داده‌ها با تاخیر است. واقعیت آن است که گزارش دیرهنگام بیلان به درد مدیران نمی‌خورد؛ در حالی که بلافاصله بعد از پایان هر سال آبی، تراز منابع آب باید در اختیار آنها قرار گیرد، چون وضعیت بارشی سال به سال متفاوت است.
این متخصص منابع آب در ادامه با بیان اینکه مشکل دیگر در موضوع محاسبه تراز منابع آب، به ویژه بیلان آب‌های زیرزمینی، نبود خبرگان این حوزه است، تصریح کرد: در سال‌های گذشته افراد خبره‌ای وجود داشتند که به موضوع بیلان مسلط بودند، همچنین به شرایط فیزیکی منطقه نیز اشراف داشتند، متاسفانه بسیاری از این افراد متخصص، یا متوفی شده‌اند، یا بازنشسته. از آنجا که نیروهای جدید، دانش متخصصان نسل گذشته را ندارند، خلأ‌هایی در این حوزه ایجاد شده است. داوری همچنین نبود نرم‌افزارهای قوی را یکی از ایرادات محاسبه بیلان آب‌های زیرزمینی دانست و گفت: برای اطمینان از بیلان می‌توان از نرم‌افزارهای تخصصی و کارآمد استفاده کرد. این نرم‌افزارها در دنیا وجود دارد و مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ایران هنوز از نرم‌افزار اکسل استفاده می‌شود. این در حالی است که در سال‌های اخیر، پایان‌نامه‌هایی در این موضوع نوشته شده و انتظار می‌رفت که دفتر مطالعات پایه وزارت نیرو، با اشتیاق بیشتری روی این موضوع کار کند.
ارسال نظر