گام جدید برای مقابله با استخراج غیرقانونی ارزهای دیجیتال برداشته شد
اولتیماتوم یک‌ماهه برای ماینرهای قاچاق
اوایل تابستان ۹۷ استخراج رمزارزها به‌خصوص بیت‌کوین در ایران به موضوعی داغ تبدیل شد. دستگاه‌های تولید ارز دیجیتال یا به اصطلاح «ماینر»، مصرف‌کنندگان و علاقه‌مندان بسیاری از طیف‌های کشاورزی، صنعت و حتی ادارات را به خود جذب کرد. در همین رابطه همایون حائری، معاون وزیر نیرو اعلام کرد که ماینرها در ایران از برق بیت‌المال استفاده می‌کنند و صاحبان آنها معمولا این ماینرها را در مدرسه‌ها، مساجد و مکان‌هایی که پول برق آنها را دولت پرداخت می‌کند، نصب می‌کنند. از سوی دیگر به دلیل اینکه هزینه برق صنعتی و کشاورزی در ایران بسیار پایین است، گفته می‌شد بسیاری از جمله چینی‌ها به سوله‌های کشاورزی و صنعتی برای ایجاد مزرعه‌های استخراج ارزهای دیجیتالی هجوم آورده‌اند؛ به اعتقاد کارشناسان و تحلیلگران، «برق یارانه‌ای و ارزان» مهم‌ترین دلیل استقبال خارجی‌ها از استخراج رمزارز در ایران بود. این روند باعث شد، مصرف برق به شدت افزایش یابد، چرا که یک دستگاه ماینر برای اینکه بتواند بیت‌کوین استخراج کند باید تمام روز فعال باشد. طبق بررسی‌ها، مصرف برق برای استخراج هر واحد بیت‌کوین برابر است با مصرف سالانه برق ۲۴ خانه در تهران و این به معنای آن است که تولید هر بیت‌کوین در ایران یارانه‌ای برابر با ۳۵ میلیون تومان یا به عبارتی ۲۷۰۰ دلار یارانه دولتی تخصیصی به برق را به خود اختصاص می‌دهد.
ایران در حالی به بهشت استخراج‌کنندگان بیت‌کوین تبدیل شد که روزنامه نیویورک تایمز آمریکا در دهم بهمن ۹۷ گزارشی از توسعه مزرعه‌های استخراج بیت‌کوین در ایران منتشر کرد و در آن گزارش نوشت: یکی از راه‌های مقابله با تحریم‌های مالی و بانکی آمریکا برای ایران، استفاده از ارزهای دیجیتالی و توسعه مزرعه‌های استخراج بیت‌کوین است. در ادامه این گزارش آمده بود: مزیت این روش برای ایران این است که پیدا کردن رد نقل و انتقالات مالی در این شبکه ارز دیجیتالی به سادگی میسر نیست و وزارت خزانه‌داری آمریکا به راحتی نمی‌تواند از نقل و انتقالات بین‌المللی- مالی ایران در این بخش جلوگیری کند. هر چند وزارت خزانه‌داری آمریکا پیش تر به شرکت‌های خارجی بابت همکاری با ایران در این حوزه، هشدار داده بود. اما با افزایش فشار ماینرها بر نیروگاه‌ها، سیاست‌گذاران به دنبال چاره‌ای بودند تا از یک سو از مزایای ارزآوری ماینینگ‌ها استفاده شود و از سوی دیگر برای مشکل برق ارزانی که در اختیار مزارع و طیف‌های مختلف قرار گرفته بود تدبیری بیندیشند. در ادامه این گزارش روند استخراج رمز ارزها و قوانین و سازوکارهایی که در طول دو سال گذشته تعیین شد، مورد بررسی قرار گرفته و همچنین جدیدترین خبرها در مورد قوانین استفاده از ماینرها و استخراج رمزارزها از زبان معاون طرح و برنامه وزارت صمت آورده شده است.
استخراج رمزارز از ابتدا تا امروز
تب تند استخراج رمزارزها در ایران به حدود دو سال پیش بازمی‌گردد، اما این فرآیند با ماجراهای زیادی روبه‌رو شد.بانک مرکزی ایران اوایل اردیبهشت ۹۷، طی اطلاعیه‌ای به کارگیری ابزار بیت‌کوین و سایر ارزهای مجازی در تمام مراکز پولی و مالی کشور را ممنوع اعلام کرد. طبق این اطلاعیه هرگونه استفاده و خرید و فروش بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال در بانک‌ها، موسسات مالی و صرافی‌های دارای مجوز بانک مرکزی رسما ممنوع اعلام شد.
چند ماه بعد در هفتم آذر ۹۷، سعید مهدیون، معاون مرکز ملی فضای مجازی در گفت‌وگویی اعلام کرد به زودی با مصوبه‌ای که دولت با همکاری مرکز ملی فضای مجازی در دست تنظیم دارد، فعالیت استخراج‌کنندگان پول دیجیتال و صرافی‌های الکترونیکی ارز دیجیتال قانونی می‌شود. هشتم بهمن ۹۷ بانک مرکزی برای انتظام بخشی به فعالیت‌های در جریان و فراهم آوردن امکان برنامه‌ریزی برای فعالان حوزه رمز ارزها، پیش‌نویس سیاست‌نامه این بانک درخصوص رمز ارزها را برای آگاهی و کسب نظر کارشناسان و صاحبنظران منتشر کرد. بالاخره هیات وزیران در جلسه ۶ مرداد ۹۸ آیین‌نامه استخراج فرآورده‌های پردازشی رمزنگاری‌شده در کشور را تصویب کرد. براساس این مصوبه، استخراج فرآورده‌های پردازشی رمزنگاری شده رمزارزها (ماینینگ) با اخذ مجوز از وزارت صنعت، معدن و تجارت مجاز شد. در این ابلاغیه اعلام شد که تعرفه برق متقاضیان استخراج فرآورده‌های پردازشی رمزنگاری شده رمزارزها (ماینینگ) با قیمت متوسط ریالی برق صادراتی با نرخ تسعیر سامانه نیما که توسط وزارت نیرو تعیین و اعلام می‌شود، محاسبه و اعمال خواهد شد. همچنین تعرفه سوخت گاز مورد نیاز متقاضیان استفاده‌کننده از برق تولیدی خارج از شبکه وزارت نیرو با قیمت ۷۰ درصد متوسط ریالی گاز صادراتی با نرخ تسعیر سامانه نیما محاسبه می‌شود و تعرفه سوخت مایع نیز با قیمت متوسط ریالی سوخت مایع صادراتی با نرخ تسعیر سامانه نیما که توسط وزارت نفت تعیین و اعلام می‌شود، محاسبه و اعمال خواهد شد.
سرانجام وزارت نیرو ۲۲ آبان ۱۳۹۸ مقررات تامین برق مراکز استخراج رمزارزها را ابلاغ کرد که بر اساس آن نحوه تامین برق مراکز استخراج رمزارزها اعلام شد. بر اساس مصوبه تعیین نرخ ماینینگ، تامین برق مراکز استخراج رمزارزها مشروط به تدارک و ارائه مجوز معتبر شد. طبق ارزیابی‌ها تامین برق این دسته از متقاضیان به یکی از دو روش «اتصال به شبکه و خرید انرژی از شرکت‌های برق» و «تامین برق با ایجاد ظرفیت جدید» صورت خواهد گرفت. همچنین بهای هر کیلووات ساعت برق مصرفی مراکز استخراج رمزارزها، ۹۶۵۰ ریال تعیین شد. از سوی دیگر برای مدیریت مصرف برق در ایام گرم سال (از ابتدای خرداد تا پایان شهریور) بهای هر کیلووات ساعت انرژی برق با ضریب ۲ و در ۸ ماهه دیگر سال (از ابتدای فروردین تا انتهای اسفند ماه هر سال) با ضریب نیم محاسبه و دریافت شود. همچنین بهای برق دریافتی از سطوح ولتاژ ۴۰۰ و ۲۳۰ کیلوولت با ۲۰ درصد از تخفیف و از سطوح ولتاژ ۱۳۲، ۶۶ و ۶۳ کیلوولت با ۱۲ درصد تخفیف در این ابلاغیه محاسبه شد. علاوه بر بهای انرژی، مشخص شد که سایر هزینه‌ها از قبیل آبونمان، تجاوز از قدرت، عوارض برق، مالیات ارزش افزوده و عوارض حسب مورد و بر اساس ضوابط و مقررات مربوطه باید محاسبه و دریافت شود. همچنین برق مصرفی مراکز استخراج رمزارزها که بر اساس تایید مراجع ذی‌صلاح به استخرهای استخراج داخل کشور متصل می‌شوند علاوه بر تخفیف‌های ولتاژ اتصال، مشمول ۱۵ درصد تخفیف شدند.
قاچاق ماینینگ‌ها
«کشف بیش از ۱۷۰ دستگاه ماینر قاچاق در یک کارگاه متروکه در حومه شیراز»، «کشف ۷۶ کارتن حاوی دستگاه ماینر خارجی در مارک‌های گوناگون در زمان گشت و بازدید در انبار توشه راه آهن مراغه»، «کشف ۱۵ دستگاه ماینر قاچاق از یک واحد صنعتی در برخوار»، «کشف دستگاه‌های استخراج ارز دیجیتال در منازل» و... تنها بخش کوچکی از خبرهایی بود که از زمان تب تند استخراج رمزارزها در سایت‌ها و خبرگزاری‌های کشور دیده می‌شد. در همین رابطه اوایل آبان ۹۸ مدیر کل مرکز جرائم سازمان یافته گمرک اعلام کرد جز در موارد استثنایی که ماینرها تحت ردیف تعرفه پردازنده یا عناوین مشابه وارد کشور شده‌اند، ورود آنها به‌صورت غیر قانونی انجام شده است. فریده زبیدی به همین دلیل در بخشنامه‌ای به گمرکات اجرایی موضوع ماینرهای قاچاق موجود در کشور را تعیین تکلیف کرد. در این بخشنامه آمده بود: با توجه به اینکه تاکنون جز در موارد استثنایی که ماینرها تحت ردیف تعرفه پردازنده یا عناوین مشابه وارد کشور شده‌اند، ورود آنها به‌صورت غیر قانونی انجام شده است، درخصوص پرونده‌هایی که متهم نسبت به ارائه سند مثبته اقدام کرده، گمرک در قالب اعمال ماده ۴۷ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز نسبت به بررسی و اظهارنظر در رابطه با اصالت و انطباق سند اقدام کند. اما داستان ورود ماینرهای قاچاق به کشور حتی با این بخشنامه به پایان نرسید و طبق اظهارات متولیان همچنان دستگاه‌های ماینر از مبادی غیرقانونی به ایران وارد می‌شدند.
در این راستا حتی برخی فعالان بخش خصوصی صنعت برق، یکی از دلایل افزایش مصرف برق در تابستان‌ها را به استخراج غیرقانونی رمزارزها با ماینرهای قاچاق ارتباط می‌دادند. حالا بعد از کش‌و‌قوس‌های فراوان دیروز معاون طرح و برنامه وزارت صمت اعلام کرد که فرصت ۳۰ روزه‌ای برای معرفی ماینرهای قاچاق در نظر گرفته شده است.
فرصت یک‌ماهه به صاحبان ماینر
ثبت‌نام دستگاه‌های قاچاق استخراج رمز ارز از ۲۵ مرداد آغاز خواهد شد. معاون طرح و برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت با اشاره به این مطلب گفت: براساس مصوبه هیات دولت برای رفع مشکلات فعالان رمز ارز به‌مدت یک‌ماه فرصت داده می‌شود که دستگاه‌های ماینر که از مبادی رسمی وارد نشده است و قاچاق محسوب می‌شود را به‌صورت خوداظهاری اعلام کنند.
سعید زرندی در سومین جلسه کمیته نظارت بر فعالیت استخراج رمزارز که با حضور علی آقامحمدی، رئیس گروه بررسی‌های اقتصادی دفتر مقام معظم رهبری و نماینده سایر دستگاه‌های مرتبط برگزار شد، گفت: به دلیل اینکه در گذشته فرآیند استخراج رمزارزها قانونی نبود، تعدادی دستگاه به‌صورت قاچاق وارد شده و درحال حاضر مشکلاتی برای فعالان این صنعت به‌وجود آورده است. بنابراین با مساعدت هیأت وزیران، این مشکل برطرف می‌شود. وی افزود: از ۲۵ مرداد در سامانه بهین‌یاب امکان ثبت دستگاه‌ها به‌مدت یک‌ماه فراهم می‌شود و این امکان وجودخواهد داشت که با پرداخت حقوق و عوارض دولتی، فعالیت آنها قانونی شود و از آن پس دستگاه‌هایی که از مبادی غیررسمی وارد کشور شده و در این سامانه ثبت نشده باشد، قاچاق محسوب می‌شود.
به گفته معاون طرح و برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت، تعداد ۶۲۴ جواز تأسیس برای استخراج رمز ارز صادر شده و ۱۵ واحد در مرحله درخواست صدور پروانه بهره‌برداری هستند که دو واحد از این تعداد، پروانه‌بهره‌برداری دریافت کرده‌اند. پیش‌بینی می‌شود با اجرای طرح خوداظهاری تعداد واحدهای دارای پروانه افزایش یابد. زرندی تاکید کرد: مدل‌سازی برای استفاده از رمزارزها در واردات کالا را دنبال می‌کنیم. اگر بتوانیم در شرایط کمبود ارز، رابطه بین واردات با استفاده از رمزارزها را مهیا کنیم، برای کشور سودمند خواهد بود. زرندی گفت: در دنیا، نقش رمزارزها در تجارت خارجی پررنگ است و براساس برخی آمارها ارزش بازار کل رمزارزها در دنیا حدود ۳۰۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود، بنابراین باید ما هم در این زمینه فعالانه عمل کنیم.
