هشدار تامین آب شرب در ۱۴۰۴؛
تحدید بارش در ۲۸ استان
کاشت درخت در بیابان‌های اطراف قم / عکس: احمد ظهرابی - خبرگزاری ایسنا
خطر خشکسالی شدید جدی است و با توجه به وضعیت بارشها، تغییر الگوی مصرف آب در بخش کشاورزی اولویت دارد. براساس آخرین گزارش‌‌‌ها، میزان بارندگی‌‌‌ها در ۲۸استان کشور تا ۱۹اسفند، کمتر از حد نرمال بوده و تنها یک استان بارشی بالاتر از میزان معمول خود را تجربه کرده است. این آمار نگران‌‌‌کننده در حالی منتشر می‌شود که متوسط بارش در کشور تاکنون تنها ۱۰۱میلی‌متر ثبت شده که در مقایسه با میانگین ۱۶۰میلی‌متری بلندمدت، کاهش ۳۷درصدی را نشان می‌دهد.
در حال حاضر براساس آخرین بررسی‌‌‌ها، بیش از ۹۰درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی، ۶درصد در بخش شرب و بقیه در بخش صنعت مصرف می‌شود؛ این در حالی است که راندمان مصرف آب در بخش کشاورزی حدود ۳۰درصد است و بالغ بر ۷۰درصد آب مصرفی در بخش کشاورزی کشور به هدر می‌رود. از طرف دیگر طبق آخرین آمار اعلام‌‌‌شده، مصرف سالانه آب شرب در کشور به بیش از ۹میلیارد مترمکعب رسیده است. از این مقدار، حدود ۵.۷میلیارد مترمکعب از منابع آب زیرزمینی تامین می‌شود. این آمار حاکی از وابستگی بالای کشور به منابع زیرزمینی برای تامین نیازهای شرب و استفاده بیش از حد از این منابع است. از همین رو با توجه به وضعیت منابع آبی و کاهش شدید بارندگی‌‌‌ها به نظر می‌رسد تغییر مدل کشت در بخش کشاورزی و توسعه کشاورزی صنعتی بیش از هر زمان دیگر اولویت دارد. در این راستا کارشناسان معتقدند، بهرهوری بخش کشاورزی با تمرکز بر توسعه عمودی و کاهش سطح زیرکشت به جای توسعه افقی باید در دستور کار قرار گیرد.
بررسی‌‌‌های «دنیای‌اقتصاد» حاکی از این است که در حال حاضر شکاف ۳۰میلیارد مترمکعبی بین عرضه و تقاضای آب وجود دارد. این در شرایطی است که هماهنگی لازم در سیاستگذاری و مدیریت آب و همچنین دیدگاه اقتصادی در زمینه تقاضای آب و قیمت‌گذاری در کشور وجود ندارد و اصلاح این سیاست‌‌‌ها نیز باید در اولویت قرار گیرد. بررسی‌‌‌های اخیر نشان می‌دهد که میزان بارش در هفته‌‌‌های آینده در برخی از استان‌‌‌های کشور، از جمله خوزستان و تهران، کاهش محسوسی خواهد داشت. این روند که از اواخر اسفند آغاز شده، می‌‌‌تواند پیامدهای قابلتوجهی برای منابع آبی این مناطق داشته باشد. این وضعیت به‌‌‌ویژه در استان‌‌‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر بحرانی است؛ زیرا بارندگی‌‌‌ها در این مناطق بیش از ۵۰درصد کاهش داشته است.
استان‌‌‌های دیگری مانند تهران، البرز، اصفهان، لرستان و اردبیل نیز با کاهش ۳۰ تا ۵۰درصدی بارش روبه‌‌‌رو هستند، در حالی که استان‌‌‌هایی نظیر قم، همدان، کرمان و خراسان‌رضوی بین ۱۰ تا ۳۰درصد کاهش بارندگی داشته‌‌‌اند. تنها استان‌‌‌های گیلان، مازندران و زنجان در محدوده نرمال بارش قرار دارند. از طرفی ورودی آب به سدهای کشور در سال‌جاری ۹.۵میلیارد مترمکعب بوده که نسبت به سال گذشته با افت ۳.۵میلیارد مترمکعبی روبه‌‌‌رو شده است. برخی از مهم‌ترین سدهای کشور ازجمله سد میناب در هرمزگان، زاینده‌‌‌رود در اصفهان، ۱۵خرداد در خراسان‌رضوی و سد ساوه در استان مرکزی در وضعیت قرمز یا زرد قرار دارند. وزیر نیرو با تاکید بر اهمیت توسعه کشاورزی گلخانه‌‌‌ای در کشور خبر داده که بارندگی‌‌‌های تهران تا ۲۰اسفند ۱۴۰۳ تنها ۱۱میلی‌لیتر به ثبت رسیده است که کفاف رفع کم‌آبی کلان‌شهر تهران را نمی‌‌‌دهد.
عباس علی‌‌‌آبادی در نشستی با اعضای کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی ادامه داد: وزارت نیرو با وجود تداوم خشکسالی‌‌‌ها و نیز کاهش قابل‌توجه بارندگی در کشور به‌منظور تامین آب موردنیاز در بخش‌‌‌های شرب، کشاورزی و صنعت، اقدام‌های ویژه‌‌‌ای را با جدیت در دستور کار خود قرار داده است. معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا نیز هشدار داده که کاهش بارندگی‌‌‌ها با آمار و ارقام موجود بیانگر «خشکسالی بسیار شدید» است.
محمد جوانبخت در نشست مشترک اعضای کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی با وزیر نیرو بیان کرد: این مساله تامین آب شرب را با مخاطره روبه‌‌‌رو کرده و مسائلی را نیز برای تامین آب کشاورزی در بسیاری از نقاط کشور به وجود آورده است. وی با اشاره به کاهش محسوس بارندگی‌‌‌ها، ادامه داد: متوسط کاهش بارندگی‌‌‌ها در کشور تا سه‌روز گذشته بیش از ۵۰درصد بود، اما به دنبال بارندگی، حجم کاهش بارندگی‌‌‌ها اکنون به ۴۰درصد رسید. براساس اعلام رسمی، میزان بارشهای این استان نسبت به سال گذشته ۲۵درصد کاهش داشته و در مقایسه با میانگین بلندمدت، افت چشم‌گیر ۴۶درصدی را تجربه کرده است. کاهش بارش، تاثیر مستقیمی بر منابع آبی پایتخت داشته و موجب کاهش شدید ذخایر سدهای تامین‌‌‌کننده آب تهران، از جمله سدهای امیرکبیر، لار، لتیان، طالقان و ماملو شده است. به گفته مسوولان، حجم مفید مخزن سد امیرکبیر تقریبا به نصف کاهش یافته و سد لار نیز تقریبا خشک شده است.
به گزارش «ایسنا»، گزارش‌‌‌ها حاکی از آن است که هرچند در کوتاهمدت، بارش‌‌‌هایی در برخی استان‌‌‌های غربی کشور از جمله خوزستان و لرستان پیش‌بینی می‌شود، اما این بارندگی‌‌‌ها پراکنده و محدود خواهند بود. با عبور سریع سامانه‌‌‌های بارشی، بخش‌‌‌های جنوبی کشور، به‌‌‌ویژه خوزستان، سهم چندانی از این بارشها نخواهند داشت. تحلیل‌‌‌های هواشناسی نشان می‌دهد که عمده بارندگی‌‌‌ها در ارتفاعات زاگرس متمرکز خواهد بود و مناطق جنوبی خوزستان از بارشهای موثر بی‌‌‌بهره خواهند ماند. با توجه به پیش‌بینی‌‌‌های هواشناسی، بارشهای اخیر تاثیر قابلتوجهی بر تامین منابع آبی نداشته و حتی اگر در فروردین و اردیبهشت بارندگی در حد نرمال باشد، کمبود بارش سالانه جبران نخواهد شد. این شرایط مدیریت منابع آبی کشور را به چالشی جدی تبدیل کرده است.
کارشناسان اقلیم‌‌‌شناسی هشدار داده‌‌‌اند با توجه به شرایط فعلی، در نیمه نخست فروردین‌‌‌ماه با کمبود بارندگی مواجه خواهیم شد. پیش‌بینی‌‌‌ها نشان می‌دهد که یک موج پرفشار جوی در اوایل این ماه موجب سکون هوا و کاهش بیشتر میزان بارش خواهد شد. چنین وضعیتی می‌‌‌تواند روند تامین منابع آبی را با چالش‌‌‌های جدی مواجه کند. بررسی شاخص‌‌‌های جوی نیز نشان می‌دهد که چشم‌‌‌انداز بارشی در اردیبهشت‌‌‌ماه چندان امیدوارکننده نیست. براساس الگوهای اقلیمی، نشانه‌‌‌ای از بازگشت سریع دوره‌‌‌های بارشی مطلوب در ماههای آینده دیده نمی‌شود و احتمال ادامه این شرایط تا مدتی پس از فروردین‌‌‌ماه وجود دارد.
به گفته متخصصان، هفته‌‌‌های پیش‌‌‌رو از مهم‌ترین بازه‌‌‌های بارشی این دوره محسوب می‌‌‌شوند و سپری شدن آنها بدون بارش، می‌‌‌تواند تاثیرات گسترده‌‌‌ای بر منابع آبی کشور داشته باشد. کاهش بارندگی تنها محدود به خوزستان نیست، بلکه تهران و برخی دیگر از استان‌‌‌ها را نیز درگیر خواهد کرد؛ موضوعی که می‌‌‌تواند پیامدهای مهمی برای مدیریت منابع آب در کشور به همراه داشته باشد.
