کرونا امیدهای توسعه بازارهای هنری را از بین می‌برد؟
افول سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در فرهنگ
سینمای ایران حدود دو دهه اخیر با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، صاحب سالن‌ها و پردیس‌های متعدد شد. حتی این باور به وجود آمد که سینما می‌تواند به مراکز تجاری رونق دهد و به همین دلیل، هر مرکز تجاری یک مجموعه سالن سینما هم در دل خود می‌دید. این رویکرد باعث شد، تعداد سالن‌های سینما در سال‌های اخیر از ۳۱۸ سالن به حدود ۶۰۰ سالن سینما و از حدود ۱۱۷ هزار صندلی به حدود ۱۶۰ هزار صندلی افزایش یابد؛ آماری که البته با استاندارد‌های دسترسی به سالن سینما به عنوان یک تفریح در دسترس عموم فاصله چشمگیری دارد اما مسیر توسعه سینماها را هدایت می‌کرد. تا اسفند سال ۹۸ ساخت بیش از ۲۵۰ سالن سینما در دستور کار بخش خصوصی قرار گرفته بود؛ سالن‌هایی که غالبا برای احداث در مجتمع‌های تجاری طراحی شده بودند اما همزمان با این طرح‌ها، قرار بود برخی شهرستان‌های کم‌بضاعت نیز از موهبت داشتن سالن سینمایی بهره‌مند شوند.
با شیوع کرونا، بیم آن می‌رود که روند توسعه زیرساخت‌های سینمایی کشور رو به افول بگذارد و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی که در این بخش فعال شده بودند، مسیر سرمایه‌هایشان را به سمت و سویی دیگر سوق دهند؛ دغدغه‌ای که اگر شرایط سینما بهبود نیابد و رونق به این صنعت بازنگردد، می‌تواند به یک واقعیت تبدیل شود و آسیب‌های جبران‌ناپذیری وارد کند. سالن‌های سینمای ایران پس از چهار ماه تعطیلی متاثر از شیوع کرونا، جزو آخرین مجموعه‌هایی بودند که مجوز بازگشایی با ۵۰ درصد ظرفیت را گرفتند. این تصمیم مصادف با شروع اوج‌گیری مجدد کرونا در ایران و افزایش تعداد قربانیان این ویروس مرگ‌آفرین شد و کار به جایی رسید که فروش کل سینمای ایران در هفته نخست مهرماه با اکران چهار فیلم تازه‌نفس، تنها نیم میلیارد تومان بود. حالا در چنین شرایطی طرح‌های توسعه بازار سینما در ایران با یک شوک بزرگ روبه‌رو شده و برخی گزارش‌های نشان می‌دهد که بخش خصوصی انگیزه‌اش را برای ساخت سالن‌های تازه از دست داده است.
مرگ زودرس سینمای بخش خصوصی؟
اگر وضعیت بحرانی فروش در سینماها تداوم داشته باشد، بعید نیست بخش خصوصی از ساخت سالن سینما از این به بعد جا بزند و برخی از طرح‌های در حال احداث نیز تغییر وضعیت دهند. سینمای ایران بودجه عمرانی چندان ندارد و عمده ساخت و ساز به دست بخش خصوصی است؛ بنابراین، در این صورت توسعه زیرساخت و افزایش سالن‌های سینما که به افزایش فروش و دسترسی منصفانه عموم به زیرساخت فرهنگی و هنری منتهی می‌شود، متوقف خواهد شد. در واقع سینما جزو معدود بخش‌هایی در کشور است که اگر بخش خصوصی در توسعه زیرساختش فعال نشود، گسترش زیرساخت به شدت کند و چه بسا متوقف شود؛ بنابراین، به همین دلیل باید بخش خصوصی و انگیزه‌هایش را برای سرمایه‌گذاری در این بخش بسیار پرهزینه حفظ کرد. در همین راستا، متولیان و سیاست‌گذاران باید در این زمینه تدبیری بیندیشند و به بخش خصوصی اطمینان دهند که رونق در کوتاه‌مدت به سالن‌های سینما بازمی‌گردد یا در انتظار تبعات این اتفاق باشند.
روزهای ناخوش تئاتر
گفته شده در دو سال گذشته احداث و راه‌اندازی ۲۰ سالن نمایشی جدید در دستور کار فعالان بخش خصوصی بود که شتاب این اتفاق با کاهش تدریجی سوددهی سالن‌های تئاتر در سال ۹۸ کاهش داشته و در سال ۹۹ به طور کلی متوقف شده است. برخی تئاترها در یکی، دو ماه اخیر با استقبال مخاطبان روبه‌رو بودند اما ورود کشور به موج سوم شیوع کرونا و افزایش دوباره ابتلا و مرگ و میر کرونایی بازار کج‌دار و مریز این تئاترها را هم از بین برد. اواخر اسفند سال گذشته اعلام شد که ۱۶ تماشاخانه تهران شامل ایران تماشا، مستقل، نوفل لوشاتو، مهرگان، شهرزاد، هامون، استاد مشایخی، عمارت روبه‌رو، دیوار چهارم، همای سعادت، شانو، سپند، گندم، دا، ملک و آژمان به خاطر محدودیت‌های کرونایی در طول یک ماه مجموعا با زیان مالی بیش از دو میلیارد و ۶۵۰ میلیون تومانی روبه‌رو شده‌اند. با گذشت هفت ماه از این تعطیلی‌ها و هفت برابر کردن این رقم می‌توان تخمین زد که تنها همین ۱۶ تماشاخانه خصوصی با زیان ۱۵ میلیارد تومانی مواجه بوده‌اند. این در حالی است که بیش از ۹۰ درصد تماشاخانه‌ها در املاک استیجاری فعال هستند و با تعطیلی فعالیت‌ها در چند ماه اخیر بار مضاعفی از هزینه هنگفت مجموعه‌ها بر عهده مدیران تماشاخانه‌ها بوده است.
نکته دیگر آنکه در سالن‌های خصوصی طی سال‌های ۹۶ تا ۹۹ تنها حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد به قیمت بلیت نمایش‌ها اضافه شده، در حالی‌که هزینه‌های نگهداری سالن با رشد چندبرابری مواجه بوده است. برخی از فعالان این هنر گفته‌اند که اجاره بعضی از املاک استیجاری حوزه تئاتر در فاصله سال‌های ۹۵ تا ۹۹ حدود ۵ تا ۸ برابر افزایش داشته است. در چنین شرایطی استقبال بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در توسعه سالن‌های نمایش در کشور نیز تحت‌تاثیر قرار گرفته و برنامه‌های توسعه بازار این هنر نیز دستخوش بحران کرونا شده است.
