سینماگران ایرانی بارها به موضوع رفتن از ایران پرداخته‌اند
سیمای مهاجرت در سینمای ایران
براساس آمارهای جهانی تعداد مهاجران در سطح جهانی ۷۵میلیون نفر در سال ۱۹۶۰ بود که سال ۲۰۱۸ به ۲۵۰میلیون نفر رسید و چهار کشور آمریکا، کانادا، انگلیس و استرالیا مقاصد اولیه و اصلی مهاجران هستند. اگر چه وضعیت اقتصادی در دنیا مهم‌ترین دلیل مهاجرت است، اما مهاجرت ایرانی‌ها به خارج از کشور دلایل دیگری هم دارد. سینماگران ایرانی در سال‌های پس از انقلاب به این موضوع توجه ویژه‌ای نشان داده‌اند و فیلم‌های بسیاری ساخته شده است که مرورشان می‌کنیم.
سینمای مهاجرت دو دهه پس از انقلاب
ارتفاع پست: یکی از فیلم‌های شاخص در زمینه مهاجرت در حوالی دهه ۷۰ ساخته شده است. این فیلم به نویسندگی اصغر فرهادی و کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا روایت فردی به نام جاسم است که به شوق مهاجرت و رویای کار و زندگی مرفه، تمام خانواده و اقوام خود را سوار هواپیمایی می‌کند که قصد ربایش آن و سفر به کشوری در حاشیه خلیج فارس را دارد. حمید فرخ‌نژاد، لیلا حاتمی، گوهر خیراندیش و رضا شفیعی‌جم از جمله بازیگرانی هستند که در این فیلم به ایفای نقش پرداخته‌اند.
آدم‌برفی: اولین اثر سینمایی داوود میرباقری روایت زندگی فردی به نام «عباس خاکپور» با بازی اکبر عبدی است که همه آینده خود را در آمریکا می‌بیند و تمام تلاش خود را می‌کند تا به آنجا برسد؛ حتی اینکه بخواهد خود را تبدیل به زنی کند که به‌واسطه ازدواج با مردی از ترکیه به آمریکا برسد. داریوش ارجمند، اکبر عبدی، پرویز پرستویی و آزیتا حاجیان بازیگران این فیلم هستند.
بوتیک: ساخته حمید نعمت‌الله نیز دیگر اثر مرتبط با مهاجرت در ابتدای دهه ۸۰ است. در این فیلم گلشیفته فراهانی در نقش‌اتی سهم خود را از خانه اجاره‌ای که با دوستانش اجاره کرده نپرداخته و صاحبخانه قصد دارد آنها را بیرون کند. محمدرضا گلزار در نقش «جهانگیر» نیز، جوانی که در بوتیک کار می‌کند، مبلغ مورد نیاز اتی را فراهم می‌کند؛ اما اتی با آن مبلغ تصمیم می‌گیرد به خارج برود. سعی اتی برای تهیه کسری پولی که برای خارج رفتن نیاز دارد او را در موقعیت خطیری قرار می‌دهد.
زرد: ساخته مصطفی تقی‌زاده که درباره چند تن از جوان‌های مخترع و نخبه است که برای ادامه تحصیلات و کار خود قصد سفر به ایتالیا را دارند؛ اما سلسله مشکلاتی آنها را در مقابل یکدیگر قرار می‌دهد و نیمی از آنها نمی‌توانند به ایتالیا برسند. بهرام رادان، ساره بیات، مهرداد صدیقیان، بهاره کیان‌افشار و شهرام حقیقت‌دوست در این فیلم به ایفای نقش پرداخته‌اند.
جدایی نادر از سیمین: به کارگردانی اصغر فرهادی و بازی پیمان معادی، لیلا حاتمی و ساره بیات یکی از فیلم‌های مهم سینمای ایران درباره موضوع مهاجرت است. این فیلم نشان می‌دهد که برای هجرت کردن چگونه باید از وابستگی‌هایت دل بکنی و تنها با یک چمدان راهی شوی و با روایتی درخور چگونگی درگیر شدن هر یک از اعضای خانواده را بعد از اخذ تصمیم «مهاجرت» نشان می‌دهد.
مهاجرت در نیمه دوم دهه ۹۰
در نیمه دوم دهه ۹۰ «کلمبوس» یکی از چند فیلمی است که در ژانر کمدی، مهاجرت به آمریکا را مورد توجه قرار می‌دهد. فیلم هاتف علیمردانی روایت یک خانواده متمول است که قصد مهاجرت به آمریکا را دارند. پسر این خانواده دنبال اجرای دسیسه است تا سرمایه را به تنهایی از آن خود کند؛ اما این مهاجرت آینده خوشی برای خانواده ندارد.
چند متر مکعب عشق: اولین اثر سینمایی جمشید محمودی است که نوید محمودی تهیه‌کنندگی آن را برعهده داشت؛ دو برادر که خود مهاجر هستند. ساعد سهیلی، حسیبا ابراهیمی، نادر فلاح و علیرضا استادی فهرست بازیگران این اثر سینمایی هستند. این فیلم داستان یک عشق را روایت می‌کند و آن‌طور که باید پیش نمی‌رود و طی ماجراهایی عبدالسلام که تصمیم به ترک ایران گرفته است، حاضر به ماندن و ازدواج دخترش مرونا با صابر نمی‌شود و سرنوشتی برای آنها رقم می‌خورد که هیچ‌کس از آن خبر ندارد.
ملبورن: ساخته نیما جاویدی که مهاجرت سنگ‌بنای اصلی آن را تشکیل می‌دهد. این فیلم یکی از جدی‌ترین فیلم‌های سال‌های اخیر درباره تلاقی مهاجرت و اخلاق انسانی است که بازیگرانی چون پیمان معادی، نگار جواهریان، مانی حقیقی و... در آن ایفای نقش کرده‌اند.
بغض: اولین ساخته بلند سینمایی رضا درمیشیان است و باران کوثری، بابک حمیدیان و مهران احمدی بازیگران این اثر هستند که داستانی تلخ از مهاجرت است و زندگی حامد و ژاله در استانبول را برای ما روایت می‌کند. رابطه عاشقانه‌ای میان آنها شکل می‌گیرد و مشکلات آنها برای خروج از ترکیه و سرقتی که در ساعات پایانی زندگی در استانبول درگیر آن می‌شوند، موضوعات اصلی فیلم هستند.
طلا: فیلمی به کارگردانی پرویز شهبازی است و هومن سیدی، نگار جواهریان، طناز طباطبایی و مهرداد صدیقیان در آن ایفای نقش می‌کنند. منصور و دوستانش، تصمیم دارند یک رستوران تاسیس کنند؛ اما با مشکلات مالی روبه‌رو هستند. طلا از معدود ساخته‌های ایران در رده فیلم‌های درباره مهاجرت است که مشکلات مهاجرت غیرقانونی به اروپا از راه زمینی را نشان می‌دهد.
لاتاری: همان‌طور که از نامش مشخص است، درباره شرکت کردن در لاتاری و رویای رسیدن به آمریکا است. این فیلم به کارگردانی محمدحسین مهدویان داستان دو جوان است که قصد ازدواج با یکدیگر را دارند؛ اما خانواده‌هایشان چندان موافق نیستند. آنها صبر پیشه کرده‌اند تا به مرور زمان رضایت خانواده‌هایشان را جلب کنند و در عین حال برای رسیدن به رویای مشترکشان که برنده شدن در «لاتاری» آمریکا است، تلاش می‌کنند. ساعد سهیلی، زیبا کرمعلی، هادی حجازی‌فر، حمید فرخ‌نژاد، جواد عزتی و نادر سلیمانی فهرست بازیگران این اثر سینمایی را تشکیل می‌دهند.
کارکثیف: به کارگردانی، نویسندگی و تهیه‌کنندگی خسرو معصومی در سی‌و‌ششمین دوره از جشنواره فیلم فجر اکران شد. داستان فیلم کار کثیف پیرامون شخصیت فرهاد می‌گذرد که تصمیم می‌گیرد برای مهاجرت به ترکیه سفر کند؛ اما به‌دلیل گرفتاری‌هایی که برایش اتفاق می‌افتد، نه‌تنها مهاجرت، بلکه بازگشتش به ایران نیز در هاله‌ای از ابهام قرار می‌گیرد. پدرام شریفی، الهام نامی، شاهرخ فروتنیان و لوون هفتوان در این اثر ایفای نقش کرده‌اند.
برلین منفی ٧: ساخته رامتین لوافی ماجرای مهاجرت تعدادی از اهالی خاورمیانه به آلمان است. فیلم مثل اسمش فضای به‌شدت سردی دارد و حال‌وهوای اولین ثانیه‌‌های پس از مرگ در سرما را القا می‌کند. مهاجران این فیلم دچار همان رنجی می‌شوند که بارها در اخبار مربوط به مهاجران خاورمیانه‌ای به اروپا دیده و شنیده شده است. در ابتدای ورود یکی از خانواده‌ها به آلمان دختر خانواده از داشتن حجاب در این محیط خجالت می‌کشد و حرکتی انجام می‌دهد که نشان‌دهنده دامنه‌دارتر بودن معضلات چنین افرادی درصورت پذیرفته شدن توسط یک کشور اروپایی است. مصطفی زمانی، تام پیشاپس، دالیا هیپیش و مسعود رایگان بازیگران این فیلم هستند.
مطرب: فیلم مصطفی کیایی نیز یکی دیگر از آثاری است که به معضل مهاجرت می‌پردازد. داستان این فیلم درباره یک خواننده کاباره‌ای به نام ابراهیم خوش‌لحن است که پیش از اوج گرفتن با وقوع انقلاب ۱۳۵۷ همچون این طیف خواننده‌ها از صحنه کنار می‌رود؛ اما چون به اندازه کافی از شهرت و اقبال نیز برخوردار نبوده، نمی‌تواند خواننده لس‌آنجلسی شود و در نهایت به خواننده مراسم تبدیل می‌شود. در این فیلم مهاجرت از ابعاد مختلفی مورد توجه قرار گرفته است و نظرات یک خانواده درباره مهاجرت را به تصویر می‌کشد. پرویز پرستویی، الناز شاکردوست و مهران احمدی از جمله بازیگران این فیلم سینمایی هستند.
