طنین «شروه» در جنوب

در دومین روز جشنواره موسیقی نواحی بندرعباس غم جای شادی را گرفت و هنرمندان برنامه‌هایشان را تغییر دادند و به سوگ‌نوازی رو‌آوردند. نخستین اجرا در این شب با نوازندگی عود محمد رام و شروه‌خوانی مجید ایرانمنش همراه بود. دومین اجرا مربوط به سوگ‌خوانی لری کیخسرو طاهری، مقام‌خوان و شاهنامه‌خوان از منطقه باشت و باوی استان کهگیلویه و بویراحمد اختصاص پیدا کرد. این مقام‌خوان نوای «یار یار» را اجرا کرد که صدای غم‌انگیز سوگواری در موسیقی لری است و اشاره‌ای به دشواری‌ها و مشقات روزگار دارد و در هنگامه سوگ خوانده می‌شود.

همچنین گروه موسیقی «دیلمان» به سرپرستی محمود فرضی‌نژاد، گروه‌هایی از کرمان، همدان و آذربایجان غربی و خراسان جنوبی برنامه‌هایشان را تغییر دادند و مناسب با حال‌وهوای غمگین بندرعباس موسیقی اجرا کردند.

روابط عمومی رویداد ملی موسیقی نواحی ایران پس از اعلام سه روز عزای عمومی در استان هرمزگان اعلام کرد پس از تعطیلیِ شهر بندرعباس و با توجه به وضعیت نگران‌کننده‌ آلودگی هوا، ادامه‌ اجراها و آمدنِ مخاطبان به سالن‌های اجرا دیگر جایز نیست. از این رو هفدهمین رویداد ملی موسیقی نواحی ضمن همدردی با خانواده‌های داغ‌دیده و آرزوی سلامتی برای آسیب‌دیدگان، اجراهای خود را پایان می‌دهد.

در سمت دیگر جنوب یعنی بوشهر نیز فستیوال «کوچه» در دومین روز برپایی‌اش «شب شروه» را برگزار کرد. این برنامه با آیین سوگواری بوشهری و نواختن سنج و دمام و بوق شاخی که در سوگ‌های بزرگ در جنوب نواخته می‌شوند، شروع شد و پس از آن شاهین بهرام‌نژاد، مجری جنوبی، قطعاتی را در رثای جا‌ن‌باختگان این حادثه تلخ خواند و روح این برنامه را تقدیم به آنها کرد. در بخش بعدی برنامه، ناخدا علی ستوده، حیدر احمدی، آکا صفوی، شروه‌خوانان برجسته جنوب کشور، و همچنین روح‌الله زارعی، شروه‌خوان جوان و مهمان برنامه، به شروه‌خوانی پرداختند. شروه سوگ‌سرودهایی است که در عزاداری و ماتم عزیزان خوانده می‌شود و در استان‌های بوشهر، هرمزگان، کهگیلویه و بویراحمد و نواحی جنوبی استان فارس رایج است و برای این نغمه اشعار دوبیتی به کار می‌رود.روح‌الله صفوی، پژوهشگر و شروه‌خوان باتجربه جنوبی، در حاشیه این مراسم گفت: شروه یکی از اصیل‌ترین و کهن‌ترین آوازهای بوشهری است که در گوشه‌های مختلفی اجرا می‌شود. قدمت این آواز به دوره قبل از اسلام برمی‌گردد. او سپس چهار دوره تاریخی برای این آواز برشمرد که عبارتند از: ۱) دوره قبل از اسلام، ۲قرون اولیه اسلامی، ۳) دوره رسمی شدن مذهب شیعه و ۴) دوره ۵۰ساله اخیر.

این نویسنده و پژوهشگر حوزه موسیقی، خاستگاه و مرکز شروه‌خوانی را شهرستان دشتی معرفی کرد و گفت: این منطقه در حوزه آواز ایرانی شناخته شده ‌است، تا جایی که ما در موسیقی ایرانی گوشه‌ای به نام «دشتی» داریم که چارچوب آوازهای کلاسیک این گوشه با مرکزیت دشتی تشکیل شده‌اند. او با تاکید بر اینکه ما در ردیف‌های کلاسیک ایرانی گوشه‌هایی مثل دشتی، دشتستانی و تنگسیری داریم که همه این نام‌ها ذیل آواز دشتی گنجانده شده‌اند، افزود: هر شهر در استان بوشهر سبک خود را در شروه‌خوانی دارد که شامل تنگسیری، دشتی، دشتستانی، بلوک شمالی استان بوشهر مثل لیراوی و… می‌شوند اما شروه‌خوانی منطقه دشتی دارای اصالت بیشتری است.

صفوی سپس با نقد کاربرد شروه در مراسم سوگواری گفت: این آواز هرچند سوزناک است اما مضمون آن کاملا عاشقانه است که با آوازهای سوگ نه در محتوا و نه در مضمون تناسب و هم‌خوانی ندارد و کاملا متفاوت است، ولی در ۵۰ سال اخیر به مراسم سوگواری در جنوب رسوخ کرده است.

از دیگر بخش‌های برنامه «شب شروه» روایت احسان عبدی‌پور از این آواز دیرینه بود. او این آواز را رستاخیزی برای به هم‌ ریختن حال درون و برساختن حال خوب از یک غم نفسگیر دانست. عبدی‌پور با ابراز اندوه عمیق خود از جان‌باختن هم‌میهنانمان در هرمزگان که در پی به ‌دست آوردن نان حلال بودند، گفت: «اهالی جنوب وقتی دلتنگ عشق هستند یا در سوگ عزیزی نشسته‌اند، به شروه پناه می‌آورند و با سوز نهفته در آن، اندوه از دل می‌زدایند؛ اما من وقتی که خیلی مضطربم به دل شروه می‌زنم تا وجودم را ویران کند و دوباره بسازد.»

یکی از نکات مهمی که در دو روز گذشته و بعد از انفجار بندرعباس رخ داده به انتقاد شدید کاربران شبکه‌های مجازی از تلویزیون مربوط می‌شود. آنها با طرح این پرسش که چرا بعد از این حادثه از المان‌های تصویری عزاداری مانند نوار مشکی و زیرنویس تسلیت در قاب سیما استفاده نشده است، نسبت به پخش برخی برنامه‌های شاد واکنش نشان دادند.