مشکلات و بحران‌های بازاریابی ایران با توجه به تغییرات اقتصادی
درواقع، یکی از قوانین بازاریابی می‌‌‌گوید که بحران در یک صنعت یا بحرانی که به اندازه یک کشور شده است بهترین زمان برای افزایش سهم بازار است. اما در ایران، تغییرات اقتصادی سریع، پیچیده و نامنظم، چالش‌‌‌های متعددی را برای کسبوکارها و فعالان حوزه بازاریابی ایجاد کرده است. نوسانات نرخ ارز، تورم بالا، تحریم‌‌‌های بین‌المللی و تغییرات مداوم در سیاست‌‌‌های اقتصادی و افزایش هزینه‌‌‌های مرتبط با بازاریابی، باعث شده برنامه‌‌‌ریزی و اجرای استراتژی‌‌‌های بازاریابی با دشواری‌‌‌های زیادی مواجه شود. این مطلب صرفا به بررسی مهم‌ترین مشکلات بازاریابی در ایران با توجه به دگرگونی فاکتورهای اقتصادی می‌‌‌پردازد و تلاش می‌کند راهکارهایی برای مقابله با این چالش‌‌‌ها ارائه دهد. بازاریابی به عنوان یکی از ارکان اصلی موفقیت کسبوکارها، در شرایط بی‌‌‌ثباتی اقتصادی با موانع جدی روبه‌‌‌رو است. در ایران، تغییرات اقتصادی سریع و غیرقابل پیش‌بینی، باعث شده کسبوکارها نتوانند به‌‌‌راحتی برنامه‌‌‌ریزی بلندمدت داشته باشند. این شرایط، نیاز به انعطاف‌‌‌پذیری و خلاقیت در بازاریابی را بیش از پیش افزایش داده است.
اصلی‌‌‌ترین مشکلات بازاریابی در ایران را می‌توان این‌‌‌گونه برشمرد:
۱- نوسانات نرخ ارز و تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم آن بر قیمت‌ها
نوسانات شدید نرخ ارز در سال‌های اخیر، باعث شده قیمت مواد اولیه، کالاها و خدمات به‌‌‌طور مداوم تغییر کند. این موضوع، برنامه‌‌‌ریزی برای تعیین قیمت محصولات و خدمات را دشوار کرده است. علاوه بر این، افزایش هزینه‌‌‌های واردات، فشار زیادی برای کسب‌و‌کارهایی که وابسته به مواد اولیه خارجی هستند، ایجاد کرده است.
۲-تورم بالا و کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان
تورم بالا در ایران باعث کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان شده است. این موضوع، تقاضا برای کالاها و خدمات را کاهش داده و کسبوکارها را مجبور به بازنگری در استراتژی‌‌‌های بازاریابی خود کرده است. در چنین شرایطی، تمرکز بر ارزش‌‌‌آفرینی، ارائه محصولات با قیمت مناسب و ایجاد ارزش افزوده برای مصرف‌کننده نهایی، به یک ضرورت تبدیل شده است.
۳-تحریم‌‌‌های بین‌المللی و محدودیت‌های تجاری
تحریم‌‌‌های بین‌المللی، دسترسی به فناوری‌‌‌های روز دنیا و پلتفرم‌‌‌های دیجیتال و حتی روش‌های پرداخت بین‌المللی را محدود کرده است. این موضوع بازاریابی بین‌المللی را برای شرکت‌های ایرانی با چالش‌‌‌های جدی مواجه کرده است. همچنین، محدودیت‌های تجاری باعث افزایش هزینه‌‌‌های بازاریابی و کاهش قدرت رقابت‌‌‌پذیری شرکت‌های ایرانی در بازارهای جهانی شده است.
۴-تغییرات مداوم در سیاست‌‌‌های اقتصادی
تغییرات مکرر در سیاست‌‌‌های اقتصادی دولت، از جمله قوانین مالیاتی و عوارض و تعرفه‌‌‌ها، باعث ایجاد بی‌‌‌ثباتی در محیط کسب‌و‌کار شده است. این تغییرات، برنامه‌‌‌ریزی بلندمدت را دشوار کرده و کسبوکارها را مجبور به تعدیل مداوم استراتژی‌‌‌های بازاریابی خود کرده است.
۵- چالش‌‌‌های دیجیتال مارکتینگ
با وجود رشد سریع استفاده از اینترنت و شبکه‌‌‌های اجتماعی در ایران، محدودیت‌های دسترسی به برخی پلتفرم‌‌‌های بین‌المللی مانند اینستاگرام و یوتیوب، چالش‌‌‌هایی را برای بازاریابی دیجیتال ایجاد کرده است. همچنین، نبود زیرساخت‌‌‌های مناسب برای تجارت الکترونیک و پرداخت‌‌‌های آنلاین، بازاریابی دیجیتال را با موانع فنی جدی مواجه کرده است.
۶-عدم‌اطمینان مصرف‌کنندگان
در شرایط بی‌‌‌ثباتی اقتصادی، مصرف‌کنندگان تمایل کمتری به خرید کالاها و خدمات غیرضروری دارند. این موضوع، باعث کاهش تقاضا و افزایش رقابت بین کسبوکارها شده است. در چنین شرایطی، جلب اعتماد مصرف‌کنندگان و ایجاد وفاداری برند، به یک چالش بزرگ تبدیل شده است. قطعا به جز موارد فوق، مشکلات دیگری نیز وجود دارند که بر روال حرکت نرمال کسبوکارها اثر می‌‌‌گذارند.
راهکارهایی برای تعدیل و مقابله با مسائل بازاریابی
۱- انعطاف‌‌‌پذیری در استراتژی‌‌‌های بازاریابی
در شرایط بی‌‌‌ثباتی اقتصادی، کسبوکارها باید توانایی تعدیل سریع استراتژی‌‌‌های بازاریابی خود را داشته باشند. این شامل تغییر در قیمت‌گذاری، تبلیغات و حتی محصولات ارائه‌‌‌شده است. پس نمی‌توان بر ارائه برنامه‌‌‌های بازاریابی بلندمدت متمرکز شد.
۲- تمرکز بر ارزش‌‌‌آفرینی
در شرایطی که قدرت خرید مصرف‌کنندگان کاهش یافته است، ارائه محصولات و خدماتی که ارزش واقعی برای مشتریان ایجاد می‌کنند، می‌تواند به جلب اعتماد و وفاداری آنها کمک کند. ایجاد ارزش افزوده ملموس روی محصولات و خدمات به شدت توصیه می‌شود که طبیعتا در هر نوع محصول یا خدمت باید سفارشی‌‌‌سازی شود.
۳- تحلیل مداوم بازار
در شرایطی که تغییرات اقتصادی، سریع و غیرقابل پیش‌بینی هستند، تحلیل مداوم بازار و رفتار مصرف‌کنندگان، به کسبوکارها کمک می‌کند به موقع نسبت به تغییرات واکنش نشان دهند. آگاه باشید که عدم‌واکنش سریع به تغییرات بازار و نیاز کاربران نهایی محصولات و خدماتتان، باعث جایگزین شدن شرکت رقیبی خواهد شد که در این جنگ سرعت بیشتری در تغییر آرایش استراتژی خود داشته است.
۴- تقویت ارتباط با مشتریان
در شرایط بی‌‌‌ثباتی اقتصادی، ارتباط قوی با مشتریان جدید و خصوصا حفظ ارتباط با مشتریان قبلی و ارائه خدمات پس از فروش باکیفیت، می‌تواند به ایجاد وفاداری و افزایش رضایت مشتریان کمک کند. طبیعتا در این دوران نرخ رویگردانی مشتریان افزایش پیدا می‌کند و علت آن است که اولویت‌‌‌های مصرف‌کنندگان دستخوش تغییر می‌شود. پس شرکتی برنده است که رویکردهای خود را درهر زمینه با تغییر نظرات مشتریان هماهنگ کند.
تغییرات زیاد اقتصادی در ایران، چالش‌‌‌های متعددی را برای بازاریابی ایجاد کرده است. با این حال، کسبوکارها می‌توانند با انعطاف‌‌‌پذیری، خلاقیت و تمرکز بر ارزش‌‌‌آفرینی، تحلیل مداوم بازار و تقویت ارتباط با مشتریان، به عنوان راهکارهای موثر به حفظ، گسترش و اصطلاحا رشد بادوام کسب‌و‌کار خود در شرایط بی‌‌‌ثباتی اقتصادی کمک کنند.
* متخصص و مشاور مدیریت بازاریابی
