ماجرای «نامه شورای شهر» درباره زمین سست پایتخت چیست؟
زیرپوست فرونشست
- دکتر علی بیت‌‌‌اللهی متخصص علوم زمین در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» راه نجات کلانشهر تهران از «فرونشست تصاعدی» را اعلام کرد؛ این راهکار ۳ساله جواب می‌دهد
- معمای ۳۰میلیاردی آب
راضیه احقاقی: کاهش مستمر بارش نزولات جوی در کشور، علاوه بر بروز بحران خشکسالی و چالش تامین آب شرب، با بروز ناترازی در بیلان مصرفی آب، پایتخت را در معرض فرونشست زمین قرار داده است. سازمان نقشه‌‌‌برداری هفته گذشته در اطلاعیه رسمی از افزایش نرخ سالانه فرونشست زمین در برخی مناطق شهر تهران از 17سانتیمتر به 30 سانتیمتر خبر داد.
در چنین شرایطی شرکت آبفا درصدد حفر بیش از 50 حلقه چاه عمیق در تهران برای تامین آب شرب است. این تصمیم با مخالفت اعضای شورای شهر مواجه شده و شورای شهر تهران برای جلوگیری از حفر این حلقه‌‌‌های جدید و در عین حال با هدف اخذ اقدامات جدی برای مقابله با بحران فرونشست زمین در تهران، نامه‌‌‌ای به سران سه‌‌‌قوه ارسال کرده‌‌‌اند. «دنیای اقتصاد» درخصوص راهکارهای موجود برای مقابله با بحران فرونشست زمین گفت‌‌‌وگویی با علی‌‌‌بیت‌‌‌اللهی داشت. وی معتقد است: کاهش سطح برداشت آب از منابع زیرزمینی و مدیریت مصرف مهم‌‌‌ترین راهکار حل بحران کمآبی و فرونشست زمین در سطح شهر تهران است.
این موضوع با تغییر در شیوه کشت و زرع و تغییر در محصولات کشاورزی به خصوص در جنوب شهر تهران محقق می‌شود. همچنین در حاشیه جلسه روز گذشته شورای شهر تهران محمد مختاری مدیرعامل سازمان بوستانها از چالش این سازمان و شرکت آب‌‌‌و فاضلاب در بهره‌‌‌مندی از منابع آبی خبر داد؛ این چالش می‌‌‌تواند تهدید جدی برای معضل کمآبی و فرونشست زمین در تهران باشد.
کاهش برداشت آب؛ راهکار حل بحران فرونشست
دکتر علی بیت‌‌‌اللهی، رئیس بخش زلزله‌‌‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی در گفت‌‌‌وگو با «دنیای اقتصاد» در خصوص شدت گرفتن بحران فرونشست زمین در تهران همزمان با بحران کمآبی گفت: کاهش میزان بارش نزولات جوی در شهر تهران همزمان با افزایش برداشت آب از منابع سطحی و زیرزمینی باعث شده تا بحران فرونشست زمین در تهران جدی‌‌‌تر شود؛ به نحوی که حداکثر میزان فرونشست زمین در شهر تهران از سقف حدودا 20 سانتی متر در سال در مناطق جنوب غربی شهر به حدود 30 سانتیمتر در سال رسیده است. پردازش تصاویر جدید سازمان نقشه‌‌‌برداری این داده را رسما تایید کرده است.
وی ادامه داد: در حالی که میزان نزولات جوی در دست ما نیست؛ تنها راهکار عبور از بحران فرونشست زمین در تهران کنترل منابع آب سطحی با مدیریت مصرف آب در کشور است. در شرایط کنونی 90 درصد مصرف آب در کشور مربوط به بخش کشاورزی می‌شود؛ بنابراین مدیریت مصرف آب نیز باید در این بخش انجام شود. روش‌های آبیاری، روش کشت و زرع و نوع محصولات کشت شده در زمین‌‌‌های کشاورزی و باغات اطراف تهران به خصوص مناطق جنوب غربی باید تغییر کند.
بیت‌‌‌اللهی گفت: فرونشست زمین نتیجه افت سطح آبهای زیرزمینی است؛ بنابراین اگر میزان استحصال آبهای زیرزمینی کاهش یابد و بیلان مصرف آب از منفی به مثبت تغییر وضعیت پیدا کند؛ طبیعتا فرونشست نیز متوقف می‌شود. کشورهایی نظیر چین، ژاپن، تایوان، اندونزی و برخی ایالت‌‌‌ها در آمریکا توانسته‌‌‌اند با رفع بیلان منفی مصرف آب؛ پدیده فرونشست زمین را مرتفع کنند.
این استاد دانشگاه در خصوص زمان لازم برای مهار پدیده فرونشست زمین گفت: حل فرونشست نیاز به اقدامات جدی در بازه بلند‌مدت دارد؛ با وجود این کاهش برداشت منابع زیرزمینی و مثبت شدن بیلان مصرف آب در بازه یک تا سه‌ساله بر نرخ فرونشست زمین به شکل جدی اثرگذار می‌شود.
حفر چاه؛ آسیب به شهر تهران
مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران در جلسه صحن علنی شورا در روز گذشته به جدی بودن بحران فرونشست زمین در شهر تهران اشاره کرد و گفت: استان تهران با جمعیتی در حدود ۱۵میلیون نفر و تراکم جمعیتی تقریبا ۱۹ برابر کل کشور با بحران جدی کمآبی و فرونشست زمین به شکل همزمان مواجه است.
در شرایط کنونی فرونشست زمین تبدیل به چالشی مهم برای ساکنان مناطق جنوبی و به خصوص جنوب غرب تهران شده است. در خصوص بحران فرونشست زمین در شهر تهران، شورا نامه‌‌‌ای به روسای سه قوه ارسال کرده است. در عین حال رونوشت این نامه به شورای عالی امنیت کشور، ستاد فرماندهی قرارگاه ثارالله، وزارت اطلاعات، شورای تامین استان و شهرداری تهران ارسال شده است.
وی ادامه داد: این نامه بیانگر اهمیت بحران فرونشست زمین در سطح شهر تهران است؛ اگر دستگاه‌‌‌های اجرایی و نظارتی موضوع فرونشست زمین در تهران را جدی نگرفته و برای مقابله با آن اقدام نکنند، در دهه‌‌‌های آینده با فرونشست گسترده زمین در سطح شهر تهران مواجه خواهیم شد.
پیرهادی با استناد به داده سازمان نقشه‌‌‌برداری گفت: میزان فرونشست سالانه زمین در برخی محدوده‌‌‌های شهر تهران برابر ۳۱ سانتیمتر در سال است؛ به این ترتیب این مناطق پس از ۱۰ سال با فرونشست ۳ متری مواجه می‌‌‌شوند که این موضوع به مفهوم بروز فاجعه‌‌‌ای گسترده است. این موضوع می‌‌‌تواند به تخریب ساختمان‌‌‌ها و زیرساخت‌‌‌های حوزه شهری منجر شده و جان بخش زیادی از شهروندان را به خطر بیندازد.
وی تاکید کرد: در این شرایط حفر هرگونه چاه در شهر تهران به خصوص در مناطق جنوب و جنوب‌غربی با شدت بخشیدن به روند فرونشست زمین آسیبی بزرگ به تهران و شهروندان تهرانی خواهد بود. حفر هرگونه چاهی فرونشست زمین را در تهران تشدید می‌کند.
بحران کمآبی،رقیب فرونشست زمین شد
رئیس شورای شهر تهران نیز در روز گذشته در جمع خبرنگاران شورای شهر از مخالفت شورای شهر با حفر چاه‌‌‌های جدید در تهران از سوی شرکت آب و فاضلاب خبر داد و گفت: با شدت گرفتن بحران کمآبی در شهر تهران، شرکت آب و فاضلاب درصدد برآمده است تا تعدادی چاه عمیق به‌‌‌منظور تامین آب شرب شهر تهران حفر کند. تعداد چاه‌‌‌های مدنظر شرکت آبفا ۵۰ تا ۷۰ چاه عمیق با عمق ۲۵۰متر است.
درحالی شرکت آب و فاضلاب بر حفر این چاه‌‌‌ها اصرار دارد که حفر آنها باعث خشک شدن سایر چاه‌‌‌های شهر تهران شده و منابع آبی تهران را تهی می‌کند. در عین حال حفر هرگونه چاه آب جدید، بحران فرونشست زمین را در تهران جدی‌‌‌تر می‌کند.
لذا شورای شهر با اجرای آن مخالف است. به این جهت شورای شهر در نامه‌‌‌ای به سران سه‌‌‌قوه مخالفت خود را با حفر هرگونه چاه جدید در سطح شهر تهران اعلام کرده است.
وی افزود: اعتبار لازم را برای سازمان آب در نظر گرفتیم تا از آب ذخیره شده در سدهای لتیان و طالقان به منظور تامین آب مورد نیاز تهران استفاده شود که البته در حال اجرای این برنامه هستند. اما امیدواریم که از این راه یا راه‌حل‌‌‌های دیگر این‌چنینی برای تامین آب استفاده شود. در واقع حفر چاه یکی از ساده‌‌‌ترین و در عین حال خطرناک‌‌‌ترین راه‌‌‌ها برای حل این مشکل است. ما چاه دیگری حفر نخواهیم کرد و چاه‌‌‌های موجود را نیز در اختیار سازمان آب قرار داده یا استفاده از آن را منتفی می‌‌‌کنیم.
تهدید جدیدی در راه است؟
محمد مختاری مدیرعامل سازمان بوستانها در صحن شورای شهر به عزم این سازمان برای مدیریت منابع آبی اشاره کرد و گفت: از حدود ۷ سال قبل چمن‌‌‌کاری در بوستانها با هدف کاهش مصرف منابع آبی ممنوع شد و به جای آن به سراغ کاشت درخت و درختچه‌‌‌هایی مقاوم به کمآبی رفتیم.
وی ادامه داد: سال گذشته با همکاری که با شهردار تهران انجام شد بر این موضوع تاکید شد که برای شهر تهران باید به فکر تامین منابع آبی پایدار باشیم؛ در غیر این صورت ۵۰درصد فضای سبز تهران خشک می‌شود.
مختاری گفت: شرکت آب و فاضلاب بخشی از چاه‌‌‌های سازمان بوستانها را گرفته و به دنبال گرفتن ۴ حلقه چاه در اختیار این سازمان است. این در حالی است که برنامه‌‌‌ای برای مدیریت مصرف آب نیز ندارد. با وجود این سازمان بوستانها با همکاری شهرداری و شورای شهر تهران به سمت تامین منابع پایدار آب یعنی استفاده از پساب رفته است.
وی گفت: برای تامین منابع پایدار آبی برای بوستان‌‌‌های شهر تهران و تحویل ۴ حلقه چاه در اختیار شهرداری، سال گذشته ۳هزار میلیارد تومان بودجه اختصاص داده شد. از ابتدای سال ۱۴۰۳ کار ساخت خطوط انتقال آب از تصفیه‌‌‌خانه‌‌‌های شهر تهران به فضای سبز شهری اجرایی شد. به نحوی که در حال حاضر طول خطوط لوله انتقال پساب تصفیه شده برای آبیاری فضای سبز به ۱۳۰ کیلومتر رسیده است. این در حالی است که طول این خطوط در پایان سال ۱۴۰۰ برابر ۴۷ کیلومتر بود.
مختاری گفت: در بدو دوره فعلی مدیریت شهری سالانه ۹میلیون مترمکعب از آب مصرفی برای آبیاری از پساب بود؛ این رقم در پایان سال ۱۴۰۲ به ۲۳ میلیون مترمکعب رسید و در حال حاضر نیز سهم پساب در آبیاری شهری به ۵۶میلیون مترمکعب رسیده است.
مدیرعامل سازمان بوستانها ادامه داد: درحالی که شهرداری و سازمان بوستانها فراتر از برنامه در مدیریت مصرف منابع آبی حرکت کرده است؛ اما وزارت نیرو در مسیر تامین آب مورد نیاز آبیاری بوستانها از منابع پساب خلل ایجاد می‌کند. وزارت نیرو خواهان دریافت نرخ چندبرابری برای هر مترمکعب پساب نسبت به نرخ آب کشاورزی است. در حال حاضر خطوط لوله احداث شده به درب تصفیه‌‌‌خانه‌‌‌ها رسیده؛ اما وزارت نیرو خواهان دریافت پول آن هم با نرخ چند برابری پیش از اتصال پساب به خطوط انتقال است.
معمای ۳۰میلیاردی آب
