۷۳ درصد درآمد غول نفتی عربستان تبخیر شد
آماده‌باش در آرامکو
«آرامکو در تاریخ ۸۷ ساله خود بسیاری از چالش‌ها و مشکلات را مدیریت کرده است اما بحران فعلی که از زمان رکود بزرگ ۱۹۳۰ به این سو بی‌سابقه بوده و بدترین رکود اقتصادی را برای دنیا ایجاد کرده، تبدیل به سخت‌ترین چالشی شده که با آن مواجهیم.» اینها صحبت‌های امین ناصر، مدیرعامل آرامکو است، پس از آنکه گزارشی از افت ۷۳ درصدی درآمدهای فصلی آرامکو ارائه داد.
قیمت نفت در ژانویه امسال از حدود ۷۰ دلار بر بشکه به ۲۰ دلار بر بشکه در آوریل سقوط کرد. درست در همین زمان عربستان سعودی در جنگی قیمتی در بازار نفت قرار داشت که به منظور پیروز شدن در آن، تولیدات خود را به رکورد ۱/ ۱۲ میلیون بشکه در روز افزایش داده بود. اما با شیوع ویروس کرونا و سقوط چشمگیر تقاضا و قیمت نفت، ورق‌ها برگشت تا عربستان نه تنها وارد دوره‌ای از کاهش تولید شود بلکه دوره‌ای از سیاست‌های انقباضی را در آرامکو به عنوان قلب تپنده اقتصاد این کشور آغاز کند.
در نتیجه شیوع ویروس کرونا در دنیا، این تنها آرامکو نبود که با کاهش چشمگیر درآمد مواجه شد. بسیاری از همتایان بین‌المللی این شرکت در پی افت بی‌سابقه تقاضای نفت خام با زیان‌هایی به مراتب سنگین‌تر نیز مواجه بوده‌اند اما این فروپاشی بزرگ در درآمدهای آرامکو در حالی غیرقابل تصور بود که سهام این شرکت پس از ماه‌ها مناقشه و بحث و بررسی سرانجام در دسامبر ۲۰۱۹ در بازار سهام این کشور عرضه شده بود.
تمام این اتفاقات باعث شد تا آرامکو سعودی به عنوان یکی از سودده‌ترین شرکت‌های دنیا، مجموعه‌ای از اقدامات را برای عبور از بحرانی آغاز کند که مهم‌تر از هر چیز تعهد تقسیم سود ۷۵ میلیارد دلاری این شرکت را در سال ۲۰۲۰ تهدید می‌کرد. ارزیابی مجدد سرمایه، کاهش هزینه‌های جاری و سرمایه‌ای، عقب‌نشینی از تمام برنامه‌های جاه‌طلبانه و... از جمله اقداماتی هستند که آرامکو اتخاذ کرده تا شاید به این واسطه قادر به تقسیم سود ۷۵ میلیارد دلاری در میان سهامداران خود باشد.
چیدمان تیم بحران
به گزارش بلومبرگ، آرامکو برای مواجهه با بحران نفتی ناشی از ویروس کرونا، بخش جدیدی را برای «ارزیابی دارایی‌های موجود» ایجاد کرده است. غول نفتی سعودی همچنین مدیران تازه‌ای برای بخش‌های بالادست و پایین‌دست صنعت نفت این کشور تعیین کرده است. اینها راهکارهایی هستند که مدیران آرامکو برای عبور از بحران در نظر گرفته‌اند؛ بحرانی که منبع اصلی درآمدهای نفتی دولت ریاض را هدف قرار داده و از سوی دیگر تقسیم سود در میان سهامداران این شرکت را نیز با چالشی جدی مواجه کرده است.
آرامکو سال‌هاست که ستون فقرات اقتصاد پادشاهی عربستان محسوب می‌شود. ریاض که ۶۴ درصد از درآمد خود را از طریق فروش نفت تامین می‌کند، حالا به خوبی آگاه است که با «بحران شدید» روبه‌رو است. در این میان علاوه بر تامین نیازهای دولت، بار اضافه‌ای که بر دوش آرامکو سنگینی می‌کند، پاسخگویی به سهامدارانی است که برای در اختیار داشتن تکه‌ای از الماس سعودی، با شرکت در IPO آرامکو، جریان نقدینگی خود را به سمت این شرکت هدایت کرده‌اند.
به این ترتیب سعودی آرامکو تغییراتی در مدیران ارشد خود ایجاد کرده تا تیم عبور از بحران را تشکیل داده باشد. این شرکت برای تنظیم خود با قیمت‌های پایین نفت خام، یک مدیر ارشد را مسوول بهینه‌سازی امور قرار داده است. آرامکو به تازگی در بیانیه‌ای اعلام کرده است با ایجاد تغییراتی سازمانی، عبدالعزیز الگودیمی را برای هدایت تیمی جدید منصوب کرده که مسوولیت «ارزیابی دارایی‌های موجود» و «افزایش دسترسی به بازارهای در حال توسعه» را مدنظر دارد. این مسوولیت جدید از تاریخ ۱۳ سپتامبر در آرامکو اجرایی خواهد شد.
به گزارش بلومبرگ، با شیوع ویروس کرونا و تحت فشار قرار گرفتن اقتصاد جهانی، ارزش شاخص نفت خام برنت در سال جاری ۳۲درصد کاهش داشته و به حدود ۴۵ دلار بر بشکه رسیده است. از همین رو آرامکو کاهش هزینه‌های خود را برای تطابق با قیمت‌های جدید در دستور کار قرار داده تا شاید از این طریق بتواند تعهد ۷۵ میلیارد دلاری خود در قبال سهامدارانش را اجرایی کند. بخش زیادی از پرداخت این سود بر عهده دولت است، دولتی که به علت کاهش درآمدهای نفتی با افت چشمگیر درآمد روبه‌رو است.
ایمان ناصری، مدیر بخش خاورمیانه شرکت مشاوره نفت و گاز FGE در این زمینه به بلومبرگ گفته است: «آرامکو پروژه‌های توسعه‌ای فراوانی روی میز دارد، بنابراین نیاز دارد تمام اینها را با وجود قیمت‌های فعلی مدیریت کند به خصوص آنکه تعهد پرداخت سود سهام ۷۵ میلیارد دلاری برای سال جاری روی دوش آرامکو است.»
به گفته منابع آگاه به بلومبرگ، از دیگر برنامه‌های سازمانی آرامکو این است که ناصر النعیمی را به عنوان مدیر مشاغل بالادستی انتخاب کرده و به محمد القحطانی نیز مسوولیت مدیریت پایین‌دست را سپرده است. بخش پایین‌دست صنعت نفت عربستان شامل پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها، خطوط لوله و خرده‌فروشی سوخت می‌شود و پیش از این توسط الگودیمی مدیریت می‌شد.
از اخراج کارکنان تا خروج از سرمایه‌گذاری
در کنار تغییرات سازمانی که آرامکو برای عبور از بحران نفتی در حال انجام آن است، کاهش هزینه‌ها نیز در سربلند بیرون آمدن از این بحران و کمک به پرداخت سود سهامداران آرامکو نقشی مهم ایفا می‌کند. این کاهش هزینه‌ها از اخراج کارکنان خارجی و توقف فعالیت دکل‌های حفاری آغاز شده و در گام‌هایی بزرگ‌تر به تعلیق سرمایه‌گذاری‌های میلیارد دلاری خارجی رسیده است.
به گزارش بلومبرگ، آرامکو برنامه سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری برای ساخت یک پالایشگاه در چین را معلق کرده است. این همان پروژه‌ای است که سال گذشته با هیاهوی فراوان از آن رونمایی شد. با این حال آرامکو به تازگی در بیانیه‌ای اعلام کرده که به همکاری با شریک چینی خود ادامه می‌دهد و به تامین بازار چین متعهد است.
برنامه دیگری که برای عمل به تعهد ۷۵ میلیارد دلاری آرامکو اجرایی خواهد شد، خروج از همکاری با شرکت ریلاینس هند برای ساخت یک پالایشگاه در این کشور است که به سرمایه‌ای ۱۵ میلیارد دلاری نیاز داشت. از دیگر پروژه‌هایی که در راستای پرداخت سود سهامداران آرامکو متوقف خواهد شد، ساخت یک مجتمع ۲۰ میلیارد دلاری است که قرار بود نفت را مستقیما به مواد شیمیایی تبدیل کند.
مقایسه زیان آرامکو و همتایانش
بر اساس گزارش بلومبرگ، ارزش سهام آرامکو در سال جاری یک درصد کاهش داشته است که تا حد زیادی ناشی از تلاش برای حفظ ارزش این شرکت به منظور پرداخت سود سهامداران بوده است. این در حالی است که زیان دیگر شرکت‌های بین‌المللی نفت و گاز بسیار بیشتر از زیان آرامکو بوده است. برای مثال رویال داچ شل با افت ۵۰ درصدی و اکسون‌موبیل با افت ۴۱ درصدی ارزش سهام خود پس از شیوع ویروس کرونا مواجه بوده‌اند.
ریاضت ریاض
با این حال عربستان سعودی که با کاهش چشمگیر صادرات نفت خام به عنوان منبع اصلی درآمد مواجه بوده، بیش از سایر کشورها تحت فشار مالی ناشی از شیوع ویروس کرونا قرار گرفته است. بر اساس گزارش‌های موجود، صادرات نفت خام عربستان سعودی، بزرگ‌ترین صادر کننده نفت جهان، در ماه جولای به پایین‌ترین سطح طی ۱۸ سال گذشته رسید. در این ماه، صادرات نفت عربستان سعودی نسبت به ماه پیش از آن ۳/ ۱۷ درصد کاهش یافت و به ۹۸/ ۴ میلیون بشکه در روز رسید. این سطح از صادرات کمترین رقم از ژانویه ۲۰۰۲ است.
وابستگی بالا به درآمدهای نفتی باعث شد تا اجرای سیاست‌های انقباضی در عربستان نیز شدیدتر باشد. به گزارش فایننشال تایمز، ریاض برای عبور از بحران نفتی فعلی سقف بدهی خود را از ۳۰ درصد تولید ناخالص داخلی به ۵۰ درصد افزایش داده، بیش از ۲۰ میلیارد دلار وام دریافت کرده، مالیات ارزش افزوده را تا سه برابر افزایش و هزینه‌های عملیاتی و سرمایه‌ای دولت را نیز کاهش داده است. کسری بودجه دولت ریاض که پس از اجرای IPO هنوز صاحب حدود ۹۸ درصد از سهام آرامکو است، در سه ماه دوم امسال به ۲۹میلیارد دلار افزایش یافته در حالی که درآمدهای نفتی‌اش نسبت به همین بازه زمانی در سال گذشته افتی چشمگیر داشته است.
قیمت نفت در ژانویه امسال از حدود ۷۰ دلار بر بشکه به ۲۰ دلار بر بشکه در آوریل سقوط کرد و این در حالی بود که عربستان سعودی به علت قرار داشتن در یک جنگ قیمتی در بازار نفت، تولیدات خود را به رکورد ۱/ ۱۲ میلیون بشکه در روز افزایش داده بود. تنها دو ماه بعد تولید روزانه نفت خام در عربستان به ۵/ ۷ میلیون بشکه در روز کاهش یافت زیرا عربستان سعودی بار دیگر رهبری محدودیت تولید نفت در اوپک‌پلاس را بر عهده گرفته بود تا شاید بتواند بازار را کمی متعادل کند. هر بشکه نفت خام برنت بعد از اجرای طرح کاهش تولید با بهبود همراه شد اما از محدوده ۴۵ دلار در هر بشکه فراتر نرفت.
در این میان اگرچه آرامکو به مدیریت اوضاع و بهبود شرایط اقتصاد جهانی با مهار ویروس کرونا امیدوار است، اما سوال مهمی که وجود دارد این است که اگر قیمت نفت به علت ایجاد مازاد عرضه‌ای بزرگ و کاهش تقاضا همچنان در سطوحی پایین باقی بماند، آرامکو تا کجا به تنظیم ترازنامه برای پرداخت سود کامل سهامداران خود ادامه خواهد داد؟
