«دنیای‌اقتصاد» چشم‌انداز فلز پایه تجدیدپذیرها را بررسی کرد
تصویر بازار نیکل در پساکرونا
شیوع بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ مانند تمام فلزات اساسی دیگر به بخش عرضه و تقاضای صنعتی برای فلز نیکل ضربه جدی زده است. اندونزی، به‌عنوان بزرگ‌ترین استخراج‌کننده معدنی و اصلی ترین صادرکننده این فلز؛ در حال حاضر به امید آنکه در سایه محدودیت و کاهش عرضه قیمت این فلز افزایش یابد، هرگونه صادرات نیکل را ممنوع کرده است. اعمال این ممنوعیت صادراتی با اینکه در کوتاه‌مدت توانست قیمت این فلز با ارزش را کاهش دهد، اما در بلندمدت نتوانست چیزی را تغییر دهد. قیمت نیکل از آن زمان تاکنون در بازارهای جهانی معاملات فلزات کاهش یافته است.
در چنین شرایطی سوالات مختلفی را می‌توان درباره آینده این فلز اساسی مطرح کرد. سوالاتی از این قبیل که در دوران پساکرونا چه امیدواری‌هایی می‌تواند برای این فلز پایه وجود داشته باشد؟ آیا نیکل می‌تواند یک بازگشت قدرتمند به بازار داشته باشد؟ اگر پاسخ این سوال مثبت باشد، آنگاه چه عواملی می‌توانند در چنین احتمالی تاثیرگذار باشند؟ بیایید نگاه عمیق‌تری به این مساله داشته باشیم.
رکود در بخش تقاضا
در ابتدا باید به شکلی واضح اشاره شود که دلیل اصلی افت قیمت نیکل در بازارهای جهانی به دلیل کاهش تقاضا در سطح بین‌المللی بوده است و چندان ارتباط جدی با بخش عرضه در بازار ندارد. بیش از دو‌سوم سنگ معدن نیکل در صنعت برای تولید فولاد ضد زنگ مصرف می‌شود چرا که طی سال جاری و در سایه شیوع بیماری کووید-۱۹ افت عمده تقاضا را شاهد بوده است. اما چرا در سال جاری تقاضا برای فولاد ضد زنگ کاهش یافته است؟ در درجه اول به دلیل عملکرد ضعیف بخش مستغلات و صنعت ساخت و ساز مسکن چین که همزمان با کاهش تقاضا از سوی صنعت نفت و گاز طبیعی است. البته این تنها خبر بد درباره فولاد ضد زنگ نیست، خبر بدتر این است که احتمالا تقاضای بخش‌هایی چون صنعت ساخت و ساز و نفت و گاز برای ضد زنگ پس از خروج از بحران کرونا کماکان بازیابی نشود. کارشناسان بازار این کامودیتی را در آینده پساکرونایی کاملا راکد می‌بینند.
اثر نیکل مازاد در بازار
با توجه به تلاش بسیاری از متخصصان در صنایع فلزی، احتمالا هنگامی که بیشتر کشورهای جهان اقدامات محدود‌کننده ناشی از شیوع کرونا را لغو کرده و به حالت عادی خود بازگردند، قیمت اکثر فلزات اساسی بهبود خواهد یافت.
در بخش قیمتی و در مقایسه با سایر فلزات پایه، نیکل در سال ۲۰۱۹ توانست بهترین عملکرد را در بازار برای خود داشته باشد. این در حالی است که آوریل ۲۰۲۰ ماه بسیار بی‌ثبات و فاجعه‌باری برای این فلز در بازار بود.
نیکل طی ماه آوریل در بازار فلزات لندن (LME) بالاترین دامنه قیمتی که توانست برای خود به ثبت رساند برابر بود با ۱۲ هزار و ۵۱۴ دلار در هر تن که از سطوح کنونی قیمت آن حدود ۲ هزار دلار پایین‌تر است. این وضعیت کاهشی و فاجعه‌بار بازار در ماه آوریل بیشتر به دلیل اخبار حول شرکت‌های مهم استخراج نیکل جهان بود. دو شرکت بزرگ و مهم بازار این فلز، یعنی نیکل آسیا (Nickel Asia) و گلوبال فرونیکل هلدینگز (Global Ferronickel Holdings) در ماه آوریل و پس از رو به رو شدن با شیوع بیماری کووید-۱۹ تصمیم گرفتند بخشی از فعالیت‌های خود در صنعت استخراج را به حالت تعلیق درآورند. از سوی دیگر نیز کاهش چشمگیر قیمت گاز در ایالات متحده آمریکا هم تاثیری منفی در آن برهه زمانی بر بازار گذاشت و باعث شد قیمت این فلز تا حدود قیمتی پایین‌تر از ۱۱ هزار دلار در هر تن نیز سقوط کند. امسال اما تحلیلگران صنعت پیش‌بینی کرده‌اند که به دنبال تعلیق در استخراج نیکل، چشم‌انداز کلی نیکل در سال ۲۰۲۰ نشانگر حجم بالایی از مازاد تولید این فلز باشد. رشد میزان مازاد تولید سال ۲۰۲۰ این فلز به حدود ۴۸ هزار تن در مقایسه با ۱۱ هزار تن مازاد تولید سال پیش از خود، احتمالا منجر به افزایش حجم نیکل مازاد در بازار از سال ۲۰۱۵ شده است.
باتری‌ها آینده نیکل را شکل می‌دهند؟
از دهه ۱۹۸۰، نیکل جزء اصلی و جدایی‌ناپذیر باتری‌های نیکل کادمیوم (NiCd) و هیدرید فلز نیکل (NiMH) است و در دهه ۱۹۹۰ میلادی نیز شاهد معرفی و استفاده گسترده از باتری‌های هیدرید فلز نیکل در وسایل نقلیه برقی بودیم. همچنین تقاضا و کاربرد نیکل با استفاده از باتری‌های لیتیوم یونی در دوربین‌های فیلمبرداری، تلفن‌های همراه هوشمند و سایر دستگاه‌های هوشمند قابل حمل افزایش یافت.
به لطف انرژی و ظرفیت ذخیره‌سازی بالا و هزینه‌های کمتر از فلز نیکل به‌طور گسترده‌ای در باتری‌های عصر مدرن استفاده شده است. با توجه به تغییرات اقلیمی و مشکلات زیست محیطی فراوانی که صنایع و انرژی‌های کربن‌زا به وجود آورده‌اند، اکنون تمرکز در سطح جهانی به سوی منابع انرژی تجدیدپذیر رفته است.
در حال حاضر باتری‌های نیکلی در سیستم‌های انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرند و تولید انرژی پاک (در درجه اول خورشیدی و بادی) به گزینه مناسب‌تری در جهان تبدیل شده است.
در سایه چنین چشم‌اندازی، تقاضای عمده نیکل در دهه آینده تنها برای تولید فولاد ضد زنگ نخواهد بود و تقاضا برای باتری خودروهای برقی آینده این فلز را ترسیم می‌کند. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۵ میلادی خودروهای برقی ۱۰ درصد از کل خودروهای جهان را تشکیل می‌دهند. توسعه تولید و استفاده از خودروهای برقی تقاضا برای باتری‌های لیتیوم یونی را افزایش می‌دهد و همچنین تولید باتری‌های نیکل – کبالت – آلومینیوم (NCM) را افزایش می‌دهند. ۹۵ درصد از محتوای باتری‌های NCM را نیکل تشکیل می‌دهد. فلز نیکل همچنین یک جزء اساسی مورد استفاده در کاتدهای بسیاری از باتری‌های ثانویه یا قابل شارژ مانند انواع باتری‌های لیتیوم یونی، NiMH و NiCd محسوب می‌شود.
چالش‌های بخش تولید
به‌رغم آنکه در این دوره خودروسازی به‌طور فزاینده‌ای در حال حرکت به سمت وسایل نقلیه برقی و هیبریدی است، اما معدن‌کاران و تولیدکنندگان نیکل نیز چالش‌های فراوانی را پیش‌روی خود می‌بینند. با وجود اینکه در بازار کمبود عرضه‌ای از سوی سنگ معدن نیکل وجود ندارد، اما یکی از چالش‌های تولیدکنندگان این است که باتری‌های لیتیوم یونی در حال حاضر تقاضای نیکل کلاس ۱ را دارند که از آن برای تولید سولفات نیکل با کیفیت بالا استفاده می‌شود. این دقیقا برخلاف نیکل ارزان‌قیمت کلاس ۲ است که در تولید فولاد ضد زنگ از آن استفاده می‌شود و استخراج آن راحت‌تر و کم هزینه‌تر است. علاوه بر این با توجه به محدودیت‌های اعمال شده به دلیل همه‌گیری، پروژه‌های استخراج نیکل در اندونزی به شدت به تاخیر افتاده است. چالش دیگر کاهش ذخایر سنگ نیکل در چین است که تولیدکنندگان را مجبور به تلاش برای رفع کمبود آن از طریق روی آوردن به نیکل کلاس۱ کرده است.
چشم‌انداز نهایی
پیش‌بینی می‌شود به‌رغم چالش‌های کوتاه‌مدت، تقاضای صنعتی برای نیکل با کیفیت بالا - به ویژه از سوی صنایع بخش خودروسازی- کماکان ادامه داشته باشد. با توجه به تغییرات مداوم در ترکیبات باتری‌ها، تولیدکنندگان نیکل اطمینان به ادامه چنین روند رو رشد بزرگی را چالش‌برانگیز می‌دانند. به‌طور کل، متخصصان در این صنعت پیش‌بینی می‌کنند که بازار باتری‌های لیتیوم یونی با تکیه بر نیکل همچنان مثبت بوده و به‌عنوان پایه اصلی توسعه وسایل نقلیه برقی و تجدیدپذیرها، چشم‌انداز بهتری را پیش‌روی خود دارد.
