«دنیای اقتصاد» بررسی می‌کند
برندگان و بازندگان توافق جدید اوپک
به اعتقاد برخی تحلیلگران این توافق نه تنها فعلا دستاوردی در بازار نفت به همراه نداشته، بلکه حتی به نمادی از ضعف و توانایی اوپک برای اخذ تصمیمی واحد بدل شده است. جولیان لی، تحلیلگر بلومبرگ که پیش از این در یادداشت‌هایی «مرگ اوپک» را مطرح کرده بود، می‌گوید «اگر هنوز کسی نسبت به افول قدرت اوپک تردید دارد، کافی است به تحولات این سازمان ظرف ۱۰ روز گذشته توجه کند.» این تحلیلگر بازار نفت مهم‌ترین دلیل ادعای خود را رسیدن به توافق در اوپک تنها با پا درمیانی روسیه یعنی کشوری خارج از این سازمان می‌داند و بر این باور است که توافق اخیر (برخلاف اساسنامه این سازمان) نتوانسته منافع همه اعضای اوپک را تامین کند.به گفته لی، این توافق تنها به نفع تولیدکنندگان بزرگ اوپک تمام شد و فشار زیادی را به تولیدکنندگان کوچک‌تر این سازمان وارد خواهد کرد؛ چراکه بزرگ‌ترین اعضای اوپک به همراه روسیه طی ماه‌های اخیر تولیدات خود را به شدت افزایش داده‌اند، اما حال که نوبت کاهش تولید شده است آنها با دیگر کشورهای حاضر در توافق با درصد یکسانی تولید نفت خود را کاهش خواهند داد.
افول اوپک
این گروه در نشست اخیر نشان داد که دیگر قادر به تصمیم‌گیری برای بازار نفت نیست و توافق تنها زمانی حاصل شد که روسیه از مرکز فرماندهی اوپک کنترل مذاکرات را در دست گرفت. لی می‌گوید برای سازمانی که زمانی لرزه به اندام دولت‌های جهان می‌انداخت، این سرنوشت بسیار غم‌انگیزی است. پنج‌شنبه دو هفته پیش یعنی در ۶ دسامبر، تولیدکنندگان عضو در اوپک در مقر این سازمان در وین گرد هم آمدند، برخی مولفه‌های بازار ازجمله پیش‌بینی افت رشد تقاضا و افزایش تولیدات شیل به خوبی نشان می‌داد که آنها باید به توافقی برای کاهش عرضه نفت دست یابند تا بازار نفت را در سال ۲۰۱۹ متعادل کنند. اما آنچه اعضای اوپک نمیدانستند، چگونگی کاهش تولید بود.
عربستان سعودی اصرار داشت که همه اعضای اوپک باید به طور یکسان از کاهش تولید سهم داشته باشند، یعنی از یک سطح جدید پایه تولید که ماه اکتبر در نظر گرفته شده بود، همه اعضا باید با یک درصد یکسان تولیدات خود را کاهش دهند. مخالفان اما استدلال می‌کردند از آنجا که بزرگ‌ترین عضو این سازمان (عربستان) در ماه‌های اخیر تولید نفت خود را بیشتر از همه و نزدیک به یک میلیون بشکه در روز افزایش داده است، حالا نیز باید سهم بیشتری در کاهش تولید داشته باشد. علاوه‌بر آن، ایران که به‌دلیل تحریم‌ها با افت ناخواسته تولید مواجه شده، بر این باور بود که باید از توافق کاهش تولید معاف شود.
مخالفت‌ها و اختلافات درون اوپک فضای نشست۱۷۵ را مانند نشست این سازمان در دوحه در آوریل ۲۰۱۶ کرده بود، از این رو بسیاری نگران بودند که مانند آن زمان هیچ توافقی حاصل نشود و نشست بدون نتیجه پایان یابد. در نهایت نشست اوپک در پنج‌شنبه دو هفته پیش(۶ دسامبر) در حالی پایان یافت که هیچ توافقی حاصل نشد و ادامه مذاکرات به روز جمعه موکول شد. حتی خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان اعلام کرد که مطمئن نیست که در پایان روز جمعه هم توافقی به دست آید.
پادرمیانی روس‌ها
در روز جمعه مذاکرات اعضای اوپک ادامه یافت و برگزاری نشست مشترک با کشورهای غیرعضو با تاخیر انجام شد. با این حال هیچ روزنه امیدی از حصول توافق و ایجاد دیدگاه مشترک بین اعضای این سازمان دیده نمی‌شد. این شرایط ادامه داشت تا زمانی که روس‌ها وارد گود شدند و مذاکرات دو جانبه‌ای را با هیات‌های ایرانی و سعودی ترتیب دادند. برگزاری مذاکرات دو جانبه برای حل اختلافات اعضای اوپک و پیش از نشست‌های این سازمان در سوئیت‌های بزرگ متعلق به هیات‌های کشورهای عضو، امری متداول است. در سال‌های اخیر روسیه نیز بخشی از این مذاکرات دو جانبه بوده است.
اما روز جمعه، ۷دسامبر، زمانی که الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه وارد ساختمان اوپک شد، به محل دفتر فرماندهی این سازمان یعنی دبیرکل رفت. او ابتدا وزیر نفت ایران و سپس وزیر انرژی عربستان را فراخواند و به طور جداگانه با هر یک ۴۵ دقیقه پشت درهای بسته گفت‌وگو کرد. دو ساعت بعد از این دیدارها گروه به توافق دست یافت و ایران به همراه ونزوئلا و لیبی از آن معاف شد، هرچند که این معافیت در بیانیه پایانی این سازمان قید نشده است. جولیان لی، حضور وزیر انرژی روسیه در دفتر دبیرکل اوپک و هدایت مذاکرات از این اتاق را بزرگ‌ترین نشانه از مرگ اوپک می‌داند.
ناعدالتی در توافق
لی می‌گوید این توافق روی کاغذ کاملا منصفانه و منطقی به‌نظر می‌رسد. اوپک تولیدات خود را نسبت به تولید پایه ماه اکتبر سال‌جاری میلادی ۸۰۰ هزار بشکه کاهش خواهد داد که به معنای کاهش ۳درصدی تولید هر یک از اعضای این سازمان است. متحدان اوپک نیز در مجموع ۴۰۰ هزار بشکه در روز معادل ۲درصد از تولیدات خود خواهند کاست. این کاهش ممکن است در نیمه اول سال به تعادل بازار نفت منجر شود، هرچند که سازمان بین‌المللی انرژی (IEA) در خصوص کارآمد بودن آن تردید دارند.
عربستان سعودی حتی اعلام کرده که بیشتر از سهم ۳درصدی خود از تولیداتش خواهد کاست. براساس اظهارات وزیر انرژی این کشور، عربستان در ژانویه ۲۰۱۹ تولیدات خود را به ۲/ ۱۰ میلیون بشکه در روز خواهد رساند که نسبت به سطح تولید این کشور در نوامبر حدود یک میلیون بشکه کمتر است. آن‌طور که لی می‌گوید، به‌نظر می‌رسد کاهش یک میلیون بشکه‌ای که عربستان بر عهده گرفته مقدار زیادی است، اما تولید نفت عربستان حتی بعد از این کاهش تولید حدود ۱۵۰ هزار بشکه بیشتر از سطح توافق اولیه در دسامبر سال ۲۰۱۶ باقی خواهد ماند. براساس توافق قبلی عربستان سطح تولیدات خود را باید حدود ۰۵/ ۱۰ میلیون بشکه در روز نگه می‌داشت.
آن‌طور که لی می‌نویسد: «اینجاست که نابرابری و ناعدالتی توافق اوپک پلاس آشکار می‌شود.» چهار کشور عربستان سعودی، روسیه، امارات متحده عربی و عراق در مجموع در فاصله ماه مه تا اکتبر تولیدات خود را ۶/ ۱ میلیون بشکه در روز افزایش داده‌اند. این افزایش تولید نه‌تنها علت بخشی از ایجاد مازاد عرضه کنونی بازار نفت شده، بلکه به این کشورها کمک کرده که در تولید پایه توافق جدید نفتی، به سطوح بالاتری نسبت به توافق ۲۰۱۶دست یابند. این تحلیلگر بازار نفت بر این باور است «نتیجه اتخاذ چنین رویکردی این است که توافق کاهش تولید، فشار زیادی بر تولیدکنندگان کوچک‌تر این سازمان وارد خواهد کرد و علاوه‌بر آن برخی اعضای کوچک‌تر اوپک به حاشیه رانده می‌شوند. چنین نتیجهای حاصل افتادن کنترل تصمیمات اوپک در دستان کرملین است.»
شاید بیشتر از همه روسیه از این توافق سود ببرد. براساس این توافق، قرار است روسیه تولید خود را ۲۳۰ هزار بشکه در روز نسبت به سطح ۴۳/ ۱۱ میلیون بشکه‌ای ماه اکتبر کاهش دهد. بنابراین تولید نفت این کشور باید در نیمه اول سال ۲۰۱۹ روی سطح ۱۹/ ۱۱ میلیون بشکه در روز باقی بماند، این رقم تنها ۱۵ هزار بشکه معادل ۱/ ۰ درصد از سطح پایه تولید در توافق ۲۰۱۶ کمتر است، یعنی روسیه نسبت به سطح پایه توافق ۲۰۱۶ تنها ۱۵ هزار بشکه تولیدات خود را کاهش می‌دهد در حالی که در توافق سال ۲۰۱۶ این کشور سهم ۳۰۰ هزار بشکه‌ای از کاهش تولید روزانه به عهده داشت. می‌توان سهم جدید روسیه از کاهش تولید را با سهم یکی از اعضای اوپک از جمله الجزایر مقایسه کرد. این کشور حدود یک‌دهم روسیه نفت تولید می‌کند و براساس توافق اخیر باید تولیدات خود را نسبت به اکتبر ۳درصد کاهش دهد و به ۰۲۳/ ۱ میلیون بشکه در روز برساند. رسیدن به این سطح تولید به این معناست که الجزایر نسبت به سطح پایه توافق ۲۰۱۶ حدود۶۶ هزار بشکه معادل بیش از۶ درصد از تولیدات خود را کاهش خواهد داد.
در بازار چه نتیجهای حاصل شد؟
با وجود همه این تلاش‌ها، بازار تاکنون هیچ واکنش مساعدی به توافق نشان نداده است. هرچند در همان ساعات اولیه اعلام حصول توافق در وین، قیمت‌ها رشد قابل‌توجهی یافت، اما تا پایان معاملات همان روز، مقدار زیادی از این رشد قیمت تعدیل شد. در یک هفته اخیر نیز نفت مسیر کاهشی را طی کرده و روز جمعه گذشته قیمت‌ها در سطوحی قرار گرفت که نسبت به روز پیش از توافق کمتر است. تحلیلگر بلومبرگ می‌گوید شاید، معامله‌گران باور ندارند که اوپک پلاس قادر به اجرای توافق است یا شاید منتظر هستند نشانه‌های عینی و مدارک واقعی از اجرای توافق را ببینند.
نفت شاخص برنت در تاریخ ۷ نوامبر، یعنی آخرین روز از نشست دو روزه کشورهای عضو و غیرعضو اوپک در وین روی قیمت ۶۷/ ۶۱ دلار بر بشکه بسته شد اما یک هفته پس از این تاریخ، در جمعه گذشته روی قیمت ۲۸/ ۶۰ دلار بر بشکه ایستاد. به این ترتیب نفت برنت در هفته پرتلاطمی که پشت سر گذاشت، در نهایت منفی ۳/ ۲ درصد افت هفتگی قیمت را به ثبت رساند. هر بشکه نفت خام آمریکا نیز روز جمعه گذشته با قرار گرفتن روی قیمت ۲۰/ ۵۱ دلار بر بشکه، افتی ۷/ ۲ درصدی را در یک هفته تجربه کرد.
براساس گزارش‌های موجود، اگرچه انتظار می‌رفت توافق کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای کاهش تولید ۲/ ۱ میلیون بشکه‌ای در شش ماه نخست ۲۰۱۹ موتور محرکی برای رشد قیمت‌ها باشد، اما انتشار آماری از کند شدن رشد اقتصادی در چین (به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نفت خام در دنیا) و همچنین نگرانی‌ها از کاهش رشد تقاضا در سال آینده میلادی، مانعی بر سر راه اثرگذاری مثبت توافق اوپک در بازار نفت بوده‌اند. با این حال بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران، روز شنبه دستیابی اوپک به توافق کاهش تولید را با وجود اختلافات سیاسی که میان کشورهای عضو این سازمان وجود دارد، ستایش کرد. او که به تازگی اکانت توییتری خود را به راه انداخته است در یک اظهارنظر توییتری اعلام کرد: اوپک به خوبی نشان داده اعضایش با وجود اختلافات سیاسی و حتی نظامی (مانند جنگ ایران و عراق)، می‌توانند مذاکراتشان را در جهت دست یافتن به یک هدف مشترک هدایت کنند.
به گزارش رویترز، ظرفیت تولید پالایشگاه‌های چین در نوامبر، نسبت به اکتبر کاهش داشته که به معنای کاهش تقاضا از سمت چین است. تقاضای نفت خام از سمت چین به این علت دارای اهمیت زیادی است که بالا یا پایین شدن تقاضای نفت خام این کشور به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نفت خام در دنیا، می‌تواند بر چشم‌انداز کل تقاضای نفت خام اثرگذار باشد.
از دیگر اتفاقات مهمی که در هفته گذشته در رابطه با بازار نفت رخ داد، می‌توان به کاهش دکل‌های حفاری نفت خام در آمریکا اشاره کرد. به گزارش موسسه بیکر هیوز، در هفته منتهی به ۱۴ دسامبر، شرکت‌های نفتی آمریکا تعداد چهار عدد از دکل‌های حفاری خود کاسته‌اند. آمار دکل‌های حفاری نفت خام آمریکا همواره به‌عنوان شاخصی از رشد یا افت تولید نفت خام آمریکا در آینده در نظر گرفته می‌شود. به این ترتیب کاهش تعداد دکل‌های حفاری فعال در آمریکا می‌تواند نشانه‌ای از کمتر شدن تولیدات در آینده باشد. این دومین افت هفتگی تعداد دکل‌های حفاری آمریکاست که در پی افت قیمت‌ها در اکتبر و نوامبر رقم خورده است. با افت ۴ عددی دکل‌های حفاری فعال در هفته گذشته، تعداد کل این دکل‌ها به ۸۷۳ عدد رسید. با این حال، این تعداد نسبت به سال گذشته که کل تعداد دکل‌های حفاری فعال ۷۴۷ عدد بود، همچنان بسیار بیشتر است، توجه به این موضوع در کنار رشد تولیدات نفت‌خام آمریکا موجب شد که کاهش تعداد دکل‌ها نتواند به افزایش قیمت‌ها منجر شود. تولید نفت خام آمریکا در سال ۲۰۱۷ در حالی ۴/ ۹ میلیون بشکه در روز بوده که با رشدی چشمگیر در حال حاضر به ۷/ ۱۱ میلیون بشکه در روز رسیده است. پیش‌بینی می‌شود این میزان در سال ۲۰۱۹ به ۱/ ۱۲ میلیون بشکه در روز برسد.
افزایش عرضه روزافزون تولیدات نفت شیل، موضوعی بود که در گزارش‌های ماهانه آژانس بین‌المللی انرژی و اوپک نیز که هفته گذشته منتشر شد، بازتاب داشت. این دو سازمان نسبت به اثرگذاری توافق نفتی و کافی بودن مقدار کاهش تولید برای متعادل کردن بازار نفت تردیدهایی را مطرح کردند. آژانس بین‌المللی انرژی بر این باور است که تنها در صورت کاهش تولید ناخواسته برخی اعضای اوپک (از جمله ایران و ونزوئلا) یا تصمیم اوپک برای کاهش بیشتر در نشست آوریل بازار نفت متعادل خواهدشد.
ارسال نظر