«دنیای اقتصاد» گزارش انرژی ۲۰۲۲ بی‌پی را بررسی کرد
مختصات انرژی ایران از دوربین بی‌پی
ایران بزرگ‌ترین مصرف‌کننده انرژی منطقه
کل میزان مصرف انرژی ایران در سال ۲۰۲۱ طبق این گزارش برابر ۱۹/ ۱۲ اگزاژول بوده است که رشدی ۷/ ۱درصدی نسبت به سال ۲۰۲۰ را که این رقم برابر با ۰۲/ ۱۲ اگزاژول بود ثبت کرده است. ضمن آنکه میزان مصرف انرژی ایران در فاصله ۱۰ ساله ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ نیز با نرخ رشد سالانه ۹/ ۲درصد افزایش یافته است. همچنین طبق آمار سال ۲۰۲۱، ایران ۲ درصد از کل مصرف انرژی جهان را برعهده داشته است و دهمین مصرف‌کننده بزرگ جهان به شمار می‌آید. گفتنی است در میان کشورهای خاورمیانه عربستان با سهمی ۸/ ۱درصدی در رتبه دوم قرار دارد. جالب‌تر آنکه مصرف انرژی ایران در مقایسه با هر کشور اروپایی به استثنای آلمان که سهمی ۱/ ۲درصدی از مصرف انرژی جهان داشته، بیشتر است.
پنجمین کشور جهان از نظر انتشار کربن
گزارش بی‌پی در بخش دیگری به بررسی مسئله انتشار کربن و گازهای فلر پرداخته است که در این بخش نیز ایران حضور پررنگی دارد. در زمینه سوزاندن گازهای فلر، که در سال‌های اخیر توجه به آن افزایش یافته و مقامات بارها برای رفع این مشکل و هدررفت گازهای همراه قول اقدام داده‌اند، ایران کماکان رتبه دوم جهان را در اختیار دارد. روسیه در این لیست با سوزاندن ۴/ ۲۶میلیارد مترمکعب گاز همراه و سهمی ۳/ ۱۷درصدی از کل، در رتبه اول قرار دارد و ایران نیز با سوزاندن ۵/ ۱۸میلیارد مترمکعب گاز همراه، سهمی ۱/ ۱۲درصدی از کل گازهای فلر سوزانده‌شده در سال ۲۰۲۱ را به خود اختصاص داده است. گفتنی است عراق با سهمی ۶/ ۱۱درصدی پس از ایران در رده سوم سوزاندن گازهای همراه قرار دارد.
طبق گزارش بی‌پی، در زمینه انتشار کربن نیز ایران یکی از آلاینده‌ترین کشورهای جهان است و پس از چین، ایالات متحده آمریکا، هند و ژاپن، پنجمین کشور از نظر حجم انتشار کربن محسوب می‌شود و مسئولیت انتشار ۳/ ۲درصد از کربن جهان را برعهده دارد. ایران در سال ۲۰۲۱ میزان انتشاری معادل ۷/ ۸۹۲میلیون تن کربن دی اکسید داشته است که ۵/ ۴درصد بیشتر از میزان آن در سال ۲۰۲۰ است. گفتنی است که نرخ رشد متوسط سالانه انتشار کربن در یک دهه گذشته برای ایران ۱/ ۲درصد بوده است؛ البته در منطقه خاورمیانه تمامی کشورها در حال افزایش انتشار آلاینده‌ها بوده‌اند و تنها عربستان سعودی نرخ رشد سالانه پایین‌تری از ایران داشته است. در این لیست رتبه‌های ششم تا هشتم نیز در اختیار عربستان سعودی، آلمان و کره جنوبی قرار دارد.
رشد دو رقمی میزان تولید نفت خام
یکی از امیدوارکننده‌ترین بخش‌های گزارش بی‌پی برای ایران، آمار مربوط به میزان تولید نفت، میعانات گازی و ان‌جی‌ال‌ها (اتان، ال‌پی‌جی، نفتا) در کشور است که ایران را در رتبه هشتم بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت در سال ۲۰۲۱ قرار داده است. ایالات متحده آمریکا با تولید ۵/ ۱۶میلیون بشکه در روز، ۵/ ۱۸درصد از نفت جهان را تولید کرده و بزرگ‌ترین تولیدکننده جهان است. دو رهبر اصلی اوپک‌پلاس، عربستان سعودی با ۹۵۴/ ۱۰میلیون بشکه در روز و روسیه نیز با ۹۴۴/ ۱۰میلیون بشکه در روز هر کدام در سال ۲۰۲۱ حدود ۲/ ۱۲درصد از نفت جهان را تولید کرده‌اند و در رده‌های دوم و سوم قرار دارند. کانادا، عراق، چین و امارات متحده عربی در رتبه‌های چهارم تا هشتم قرار دارند. بر این اساس ایران در سال ۲۰۲۱ به طور میانگین روزانه ۳میلیون و ۶۲۰ هزار بشکه نفت خام، میعانات گازی و ان‌جی‌ال تولید کرده که ۴/ ۱۷درصد بیشتر از تولید ۰۸۴/ ۳میلیون بشکه در روز سال ۲۰۲۰ است. با این حساب، ۴درصد از نفت، میعانات و ان‌جی‌ال‌های جهان در سال گذشته میلادی در ایران تولید شده؛ هر چند که به دلیل تحریم‌های نفتی علیه ایران، نرخ رشد تولید کشور در یک دهه گذشته سالانه منفی ۲درصد بوده است. گفتنی است طبق آمار بی‌پی، تولید تنها نفت خام و میعانات گازی ایران در سال ۲۰۲۱ روزانه ۱۷۰/ ۳میلیون بشکه بوده است که افزایشی ۱/ ۱۶درصدی نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد و در این حوزه سهمی ۱/ ۴درصدی از کل تولید جهان را دارد.
در زمینه مصرف داخلی نفت خام نیز مطابق گزارش بی‌پی، مصرف داخلی نفت در ایران طی سال ۲۰۲۱ یک درصد نسبت به سال قبل افزایش یافته و به یک میلیون و ۶۹۰هزار بشکه در روز رسیده است. با این حال نکته قابل‌توجه افت مصرف داخلی ایران در یک دهه گذشته با نرخ رشد میانگین سالانه منفی ۱/ ۰درصد است. طبق این آمار ایران دومین مصرف‌کننده بزرگ نفت خاورمیانه پس از عربستان سعودی است و سالانه ۸/ ۱درصد از نفت جهان را مصرف می‌کند.
ایران؛ هشتمین پالایشگر بزرگ جهان
در بخش دیگری از گزارش بی‌پی به آمارهای مرتبط با صنعت پالایشگاهی پرداخته شده است که ایران در بخش توان عملیاتی جایگاه هشتم جهانی را به خود اختصاص داده است. مطابق داده‌ها ایالات متحده آمریکا، چین، روسیه، هند، عربستان سعودی، کره جنوبی و ژاپن هفت کشور برتر جهان در این زمینه محسوب می‌شوند. ایران نیز با داشتن سهمی ۳درصدی از توان عملیاتی پالایشی جهان، در رتبه هشتم قرار دارد. مطابق این گزارش، توان عملیاتی روزانه صنعت پالایشی کشور ۳۴۴/ ۲میلیون بشکه است که ۹/ ۶درصد معادل ۱۵۱هزار بشکه در روز نسبت به سال ۲۰۲۰ افزایش یافته است. گفتنی است که بر اساس داده‌ها، میانگین نرخ رشد سالانه در یک دهه گذشته در این بخش برای ایران ۳/ ۲درصد بوده است. در زمینه ظرفیت پالایشی نیز به همین ترتیب ایران در رتبه هشتم جهان قرار دارد و سهمی ۵/ ۲درصدی از کل ظرفیت جهانی را در اختیار دارد. این گزارش، ظرفیت پالایشی ایران در سال ۲۰۲۱ را ۵۰۸/ ۲میلیون بشکه در روز اعلام کرده که ۳۳هزار بشکه بیش از آمار سال ۲۰۲۰ است.
چالش تولید و مصرف گاز طبیعی
گاز طبیعی دیگر زمینه بررسی‌شده در گزارش سالانه شرکت بی‌پی است که در آن ایران حضور پررنگی در رتبه‌های بالایی در زمینه تولید و مصرف را در اختیار دارد. طبق اعلام بی‌پی، ایران پس از ایالات متحده و روسیه سومین تولیدکننده بزرگ گاز جهان است. در این گزارش گفته شده که در سال ۲۰۲۱، حدود ۴۰۳۷میلیارد مترمکعب گاز طبیعی در سراسر جهان تولید شده که ۸/ ۴درصد بیش از سال ۲۰۲۰ است. در این میان، آمریکا با تولید ۲/ ۹۳۴میلیارد مترمکعب گاز طبیعی بیش از ۲۳درصد گاز جهان را تولید می‌کند. روسیه نیز با تولید ۷/ ۷۰۱میلیارد مترمکعب و داشتن سهمی ۴/ ۱۷درصدی، دومین کشور جهان در این زمینه است که افزایش تولید خیره‌کننده ۴/ ۱۰درصدی در سال ۲۰۲۱ را برای خود به ثبت رسانده است. در این میان ایران با تولید ۷/ ۲۵۶میلیارد مترمکعب گاز طبیعی در سال ۲۰۲۱ که افزایشی ۱/ ۳درصدی نسبت به سال ۲۰۲۰ داشته، سومین تولیدکننده بزرگ جهان است.
در واقع، در سال ۲۰۲۱ میزان تولید ایران حدود ۲/ ۷میلیارد مترمکعب افزایش یافته است. کشورهای چهارم تا دهم لیست تولیدکنندگان نیز به ترتیب، چین با ۲۰۹میلیارد مترمکعب، قطر با ۱۷۷میلیارد مترمکعب، کانادا با ۱۷۲میلیارد مترمکعب، استرالیا با ۱۴۷میلیارد مترمکعب، عربستان سعودی با ۱۱۷میلیارد مترمکعب، نروژ با ۱۱۴میلیارد مترمکعب و الجزایر با ۱۰۰میلیارد مترمکعب در سال هستند. به‌رغم تولید بسیار بالای گاز طبیعی در ایران، میزان مصرف گاز طبیعی در کشور به حدی بالاست که تولید ایران عملا تنها پاسخگوی مصرف داخلی کشور بوده است. ایران در سال گذشته میلادی پس از آمریکا، روسیه و چین، چهارمین مصرف‌کننده بزرگ گاز طبیعی جهان بوده است. مصرف داخلی کشور در سال ۲۰۲۱ با افزایشی ۲/ ۳درصدی نسبت به سال قبل، برابر با ۱/ ۲۴۱میلیارد مترمکعب بوده است که تنها ۶/ ۱۵میلیارد مترمکعب کمتر از کل میزان تولید ایران بوده است. در واقع ایران به‌تنهایی ۶ درصد از گاز جهان را مصرف می‌کند که از میزان مصرف کل قاره آفریقا و کل قاره آمریکای جنوبی بیشتر است.
شاید برای درک دقیق‌تر این مسئله کافی است به این امر اشاره کرد که مصرف سالانه گاز ایران برابر با میزان مصرف مجموع کشورهای آلمان، فرانسه، ایتالیا و هلند (۴ کشور از ۵ کشور مصرف‌کننده بزرگ گاز در اروپا) در یک سال است. حال آنکه اقتصاد این کشورها اساسا از نظر حجم در سطح مقایسه با ایران قرار ندارند و جمعیت آنها نیز مجموعا ۲۲۸میلیون نفر است.
