اثر انرژی‌های نو بر رشد اقتصادی طی سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۹۷ مورد مطالعه قرار گرفت
نسخه ضدتورمی تجدیدپذیرها
انرژی‌های تجدیدپذیر نقش مهمی در فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی هر کشوری ایفا می‌کند زیرا محدودیت منابع سوخت‌های فسیلی و گرمایش جهانی ناشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای سیاستگذاران و برنامه‌ریزان را با واقعیت‌های اقتصادی جدید و رو به تحولی مواجه کرده است. به همین دلیل راهبردهای اقتصادی متکی بر عرضه نامحدود و ارزان منابع انرژی سوخت‌های فسیلی در تحرک اقتصاد، مانند گذشته و برای زمان طولانی‌تر میسر نخواهد بود. کنش‌های متقابل عواملی مانند مصرف فزاینده منابع انرژی، افزایش قیمت‌های انرژی، محدودیت رو به افزایش این منابع، تغییرات اقلیمی و کاهش توانایی زیست‌بوم‌ها برای ارائه خدمات حیاتی، موجب افزایش آسیب‌پذیری و عدم قطعیت‌های محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی شده است. با توجه به محدودیت روز‌افزون منابع انرژی‌های فسیلی و پایان‌پذیری این منابع از یک سو و انتشار حجم زیادی از آلاینده‌ها و گازهای گلخانه‌ای ناشی از احتراق این منابع، تامین و تولید انرژی‌های تجدیدپذیر برای برآورده‌سازی تقاضای روز‌افزون جامعه جهانی در کانون توجه بسیاری از دولت‌ها قرار گرفته است. از یک‌سو رشد و توسعه اقتصادی مهم‌ترین هدف سیاستگذاران اقتصادی جهت کاهش نرخ تورم محسوب می‌شود و از سوی دیگر، دولت‌ها باید در جست‌وجوی منابع انرژی باشند که بتواند به صورت نامحدود عرضه شود.
در این راستا بیشتر کشورهای جهان سیاست‌ها و راهبردهای متعددی را برای تشویق نهادهای اقتصادی برای توسعه و استفاده از انرژی‌های نو در دستور کار قرار داده‌اند. در میان این اهداف برای پیشبرد عرضه و تقاضای انرژی در کشورهای در حال توسعه، جایگزین کردن منابع انرژی‌های پاک و افزایش بهره‌وری مصرف انرژی در کانون توجه بسیاری از دولت‌ها است. بنابراین، سیاستگذاری منسجم در کاهش وابستگی به منابع انرژی سوخت‌های فسیلی و پایداری اقتصادی کشور الزامی است.
از سالیان گذشته تولید و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران یکی از خواست‌های تصمیم‌گیران صنعت برق ایران بوده است. بیش از ۲۰ سال قبل با تشکیل سازمانی برای توسعه این نوع از انرژی‌ها، عزمی برای برنامه‌ریزی توسعه و تلاش برای دستیابی به فناوری‌های مرتبط آغاز شد. این تلاش‌ها با شناسایی انواع این انرژی‌ها، تدوین استراتژی و برنامه توسعه، مشروعیت‌بخشی در ارکان تصمیم‌گیری کشور، آگاهی‌بخشی و ایجاد مطالعات عمومی در مردم، شناسایی ظرفیت‌های منابع تجدیدپذیر و استفاده از ظرفیت‌های گوناگون مانند دانشگاه‌ها شکل جدیدی به خود گرفت. ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی، جزو بهترین کشورهای دنیا در زمینه پتانسیل انرژی‌های تجدیدپذیر و نو در جهان به شمار می‌رود.
بنابراین با توجه به اینکه انرژی‌های تجدیدپذیر به محیط‌زیست صدمه نمی‌زنند و در دنیا مورد توجه زیادی قرار گرفته‌اند و کشورهایی از جمله ایران باید رویکرد اساسی نسبت به دستیابی به تولید انواع منابع انرژی‌های تجدیدپذیر در دستورکار خود قرار دهند، نیاز است که بدانیم تولید این نوع انرژی‌ها در کشور چه اثراتی بر سایر بخش‌های اقتصادی می‌تواند داشته باشد و از آنجا که نرخ تورم در کشوری چون ایران مساله بسیار مهمی است شناسایی تاثیر این نوع انرژی‌ها می‌تواند راهکار اساسی برای حل معضل افزایش قیمت‌ها در کشور قلمداد شود. بنابراین می‌خواهیم بدانیم که انرژی‌های تجدیدپذیر چه اثری بر نرخ تورم در این زمینه دارد. این مطالعه با طرح این موضوع به عنوان مساله اصلی و در نظر گرفتن دغدغه‌های سیاستگذاران به بررسی هر یک از انواع انرژی‌های تجدیدپذیر و نو پرداخته است.
در زمینه بررسی نقش انرژی‌های تجدیدپذیر و نو بر نرخ تورم می‌توان بیان کرد که برخی معتقدند نرخ تورم را می‌توان با انواع انرژی‌های تجدیدپذیر مقایسه و مشکلات افزایش قیمت‌ها را حل کرد. مطالعات تجربی انجام‌شده حکایت از آن دارد که کاهش قیمت‌ها از انواع منابع انرژی‌های تجدیدپذیر در کشورهای دارای این منابع به مراتب بیشتر از سایر انرژی‌ها است. در حالی که مطالعات دیگری توسط اقتصاددانان انجام شده‌اند که معتقدند نرخ تورم را نمی‌توان با انواع انرژی‌های تجدیدپذیر کاهش داد چرا که منابع تجدیدناپذیر در این کشورها بیشتر از منابع تجدیدپذیر وجود دارد و مصرف این نوع انرژی‌ها به دلیل نوسانات نرخ ارز خود موجب تغییر قیمت‌ها در این کشورها می‌شود. در مطالعه‌ای که در فصلنامه انرژی‌های تجدیدپذیر و نو منتشر شده است با استفاده از روش هم‌انباشتگی طی سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۹۷ نقش انواع انرژی‌های تجدیدپذیر بر نرخ تورم مورد توجه قرار گرفته است که فرضیه اینکه انرژی‌های نو در ایران تاثیر مخربی بر نرخ تورم ندارد و بعضا نیز می‌تواند در نرخ تورم واکنش ایجاد کند و موجب کاهش آن نیز شود، مورد آزمون قرار گرفته است.
تصویر چند تجربه
درباره بررسی نقش انرژی‌های تجدیدپذیر و نو بر نرخ تورم تحقیقاتی در داخل و خارج کشور صورت گرفته است. سال ۱۳۹۰ مطالعه‌ای درباره بررسی تاثیر هدفمند کردن یارانه حامل‌های انرژی بر تورم و نرخ رشد اقتصادی در ایران طی دوره
۱۳۸۶-۱۳۵۵ صورت گرفت که نشان داد افزایش قیمت حامل‌های انرژی با توجه به سناریوهای مختلف موجب افزایش نرخ رشد اقتصادی و کاهش نرخ تورم می‌شود. همچنین نتایج نشان داد که اجرای طرح اصلاح قیمت حامل‌های انرژی در صورتی که همراه با بهبود بهره‌وری باشد، نتایج مثبتی برای اقتصاد ایران به همراه خواهد داشت.
در سال ۱۳۹۵ مطالعه‌ای در بررسی تاثیر افزایش قیمت حامل‌های انرژی بر نرخ تورم در ایران طی دوره ۱۳۹۲-۱۳۵۷ انجام شد که نشان داد قیمت بنزین تاثیر معناداری بر نرخ تورم در اقتصاد ایران دارد. ضریب این متغیر برابر با ۱۱۲/ ۱ شد به این معنا که یک درصد افزایش در قیمت بنزین در همان سال نرخ تورم را ۱۱۲/ ۱ درصد افزایش می‌دهد. به عبارت دیگر کشش نرخ تورم نسبت به بنزین برابر با ۱۱۲/ ۱ است. اما تاثیر تغییر در قیمت حامل‌های انرژی بر تورم و رشد اقتصادی نیز در آفریقای جنوبی هم مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاکی از رابطه بلندمدت و کوتاه‌مدت بین متغیرهاست که نشان داد علیت از تغییر در قیمت سوخت به تولید اقتصادی و تورم است.
نتیجه‌گیری
یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد یک درصد تغییر در متغیرهای سرانه تولید ناخالص داخلی، نیروی کار، سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در انرژی‌های تجدیدپذیر و انواع منابع انرژی‌های تجدیدپذیر (خورشید، باد، آب، زمین گرمایی و زیست‌توده) نرخ تورم را به ترتیب ۵۵ درصد، ۴۹ درصد، ۶۰ درصد، ۴۱ درصد، ۵۴ درصد، ۳۸ درصد، ۳۲ درصد و ۵۴ درصد کاهش می‌دهد.
از سوی دیگر نتایج حکایت از آن دارد که متغیرهای انرژی‌های تجدیدپذیر و نو در سطح اطمینان ۹۵ درصد موجب کاهش نرخ تورم می‌شود به این معنا که به ازای یک درصد تغییر در متغیرهای سرانه تولید ناخالص داخلی، نیروی کار، سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در انرژی‌های تجدیدپذیر و انواع منابع انرژی‌های تجدیدپذیر به ترتیب ۸۲ درصد، ۷۶ درصد، ۷۵ درصد، ۶۱ درصد، ۵۴ درصد، ۳۴ درصد، ۳۱ درصد و ۶۴ درصد نرخ تورم را کاهش می‌دهد.
توصیه سیاستی این است که اگر کشور به سمت تولید و سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر و نو حرکت کند استفاده از این نوع انرژی‌ها به دلیل فراوانی آن روزبه‌روز راحت‌تر و کارآمدتر می‌شود و نه تنها تاثیر مخربی بر نرخ تورم نخواهد گذاشت بلکه در همه مناطق جغرافیایی موجب افزایش سرمایه‌گذاری در بخش خصوصی و همچنین نیروی کار هم می‌شود و نهایتا رشد اقتصادی را در آینده به ارمغان خواهد آورد. علاوه بر این، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر کارآمدتر است و منجر به کاهش قابل توجهی در نیازهای اولیه انرژی می‌شود چرا که انرژی‌های تجدیدپذیر و نو چرخه فشرده با تلفات زیاد ندارند (نیروگاه‌های فسیلی معمولا ۴۰ تا ۶۵ درصد تلفات دارند).
همچنین از آنجا که امروزه همه دولت‌ها درگیر مسائل زیست محیطی هستند، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و نو می‌تواند یکی از گزینه‌ها برای کم کردن این نوع آلودگی باشد و برای کسانی که این نوع انرژی‌ها را بیشتر مصرف می‌کنند، امتیازات و گواهینامه‌های مختلف قائل شوند. همچنین براساس گزارش‌های آژانس انرژی بین‌المللی که طی ۵۰ سال آینده نشان داده است، استفاده از سوخت‌های فسیلی کمترین تاثیر را بر رشد اقتصادی و بیشترین تاثیر را بر افزایش تورم دارد. بنابراین، به استناد نتایج به دست آمده از این مطالعه درباره انرژی‌های تجدیدپذیر و نو و با توجه به اهداف دولت برای تحقق رشد پایدار و کنترل تورم، اجرای سیاست‌های مکمل برای دستیابی به رشد بالاتر و مقابله با آثار تورمی همراه با تکمیل طرح اصلاح قیمت انرژی و حذف یارانه قیمتی انرژی، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و نو توصیه می‌شود.
