نگاهی به آثار تازه راه یافته به بازار کتاب
ادبیات، فراتر از فراموشی و مرگ
همیشه پای شیطان در میان است
بسیاری از نمایشنامه‌ها برای اجرا نوشته می‌شوند و خواندن متن آنها چندان لطفی ندارد اما نمایشنامه «کار کار شیطانه» اثر داریو فو از جمله این گونه آثار نیست. این اثر که به‌تازگی با ترجمه جمشید کاویانی منتشر شده از آن میزان جذابیت برخوردار است که بتوان آن را مانند رمان مطالعه کرد. «کار کار شیطانه» نمایشی است که ماجرای آن در قرن سیزدهم و چهاردهم در مکانی در شمال ایتالیا، در قلمرو حکمران دوک‌نشین اتفاق می‌افتد. آمالاسونتا دختر جوان زیرکی که با نیرنگ و استفاده از خرافات و بی‌سوادی دهقانان فقیر، سر آنها کلاه می‌گذارد. دادگاه وابسته به دوک او را متهم به جادوگری می‌کند اما دختر به کمک شیطانی که از آن سوی دنیا به کمک او می‌آید موفق می‌شود سر قاضی هم کلاه بگذارد و همه شاکیان بدبخت را به زندان بفرستد. اما شیطان برای کمک به او شرطی قائل می‌شود و آن اینکه او بتواند وارد بدنش شود... دختر شیطان شده وارد کاخ دوک می‌شود. دوکی که خود دچار خرافات است و زندگی‌اش با رمل و اسطرلاب می‌گذرد.
نمایشی که فو در این اثر آن را خلق کرده است اثری است متکی بر میمیک، حرکات صحنه‌ای و ژست‌های منحصر‌به‌فرد داریو فو در نمایشنامه‌نویسی. فو در مقام نمایشنامه‌نویس برنده جایزه ادبی نوبل نیز هست و توانسته از طریق تجربیاتش و شیوه گویش خاص تئاتری خود ارتباط تنگاتنگی میان مخاطب و خود فراهم آورد. این کتاب با مقدمه اختصاصی فرزند فو برای ترجمه فارسی منتشر شده است، به گفته فرزند او در قالب طنز، به سیاست‌های غلط دولت آمریکا در دهه‌های اخیر می‌تازد و نخستین نمایشنامه ضد میلیتاریستی این نمایشنامه نویس به‌شمار می‌رود. «کار کار شیطانه» از سوی نشر افراز به قیمت ۲۲ هزار تومان منتشر شده است.
سیمای لندن در اثر نویسنده فرانسوی
پاتریک مودیانو پیش از اینکه در سال 2014 جایزه نوبل ادبیات را از آن خود کند، در ایران شناخته شده بود و چندین ترجمه همزمان از برخی رمان‌هایش به چاپ رسیده بود. پس از دریافت این جایزه شهرتش در کشورمان فزونی گرفت و ناشران و مترجمان بیشتری سراغ آثارش رفتند که جدیدترین آنها ترجمه «فراتر از خاموشی» ترجمه منوچهر رستمی است. نسخه اصلی «فراتر از خاموشی» برای اولین بار در سال ۱۹۹۵ چاپ شد و بستر زمانی آن به دهه ۱۹۶۰ میلادی مربوط می‌شود. داستان این رمان از این قرار است که مردی در پی نام‌های قدیمی‌و از یاد رفته‌اش، به روزگار جوانی‌اش رجوع می‌کند و زمانی را به خاطر می‌آورد که در پاریس پرسه می‌زد و زنی جوان را دوست داشت. مرد و زن در آن سال‌ها بسیاری از خیابان‌ها و کافه‌های شهر پاریس را زیرپا می‌گذارند و با هم صحبت می‌کنند.
این زن که در گذشته مرد حضور دارد، شخصیتی مرموز و معمایی داشته است. دو شخصیت رمان، پس از قدم زدن در پاریس به شهر لندن سفر می‌کنند و اولین بار است که مودیانو شهر لندن را نیز علاوه بر شهر پاریس وارد داستان‌هایش می‌کند. این کتاب هم مانند دیگر آثار مودیانو درباره گم‌گشتگی در گذشته و رویاهای آدمی‌است. در قسمتی از این رمان می‌خوانیم: «سه یا چهار کتاب هنری را در ساک بزرگ پارچه‌ای بژ رنگی گذاشتم و از پله‌ها پایین رفتم. از مردی که در پشت پیشخوان پذیرش هتل بود پرسیدم آیا سالنامه‌ای از خیابان‌های پاریس دارد، او هم سالنامه‌ای با جلد آبی که جدید هم به نظر می‌رسید، به من داد. تمامی‌شماره‌های بولوار اوسمان را وارسی کردم تا اینکه موزه ژاک مارک آندره را در شماره ۱۵۸ یافتم. در شماره ۱۶۰ هم دندان‌پزشکی بود به اسم پیر رُب. شانسی شماره تلفنش را یادداشت کردم، وگرام ۱۳۱۸. سپس با ساک بزرگ بژ رنگی که در دست داشتم تا کتاب‌فروشی انگلیسی سن ژولین لو پورو رفتم و آنجا موفق شدم یکی از کتاب‌هایی را که با خودم داشتم، با نام ویلاهای ایتالیایی و باغ‌های آنها ۱۵۰ فرانک بفروشم. لحظه‌ای جلوِ ساختمان ۱۶۰ بولوار اوسمان درنگ کردم و از در درشکه رو گذشتم. روی تابلویی که به دیوار بود، با حروف بزرگ اسامی‌و طبقه‌ها نوشته شده بود: دکتر پیر رُب _ پیر کارتو _ طبقه دوم.» «فراتر از خاموشی» در ۱۱۱ صفحه و به قیمت ۹۵۰۰ تومان از سوی انتشارات جهان نو منتشر شده است.
تولد در مسکو، مرگ در تهران
هر چند گریبایدوف از آنجا که نامش با عهدنامه ترکمانچای گره خورده است، در کشور ما سیاستمداری نه‌چندان خوشنام است، برای هموطنانش فردی فرهنگی محسو می‌شود؛ چراکه علاوه بر نمایشنامه‌نویسی و سرایش شعر، دستی هم در آهنگسازی داشت. نشر ماهی کتابی با عنوان«مرگ وزیرمختار» با موضوع زندگی گریبایدوف سفیر روسیه در ایران در دوران فتحعلی‌شاه منتشر کرده که با قلم زنده یاد مهدی سحابی به فارسی برگردانده شده است. این کتاب که اثر یوری نیکلایویچ تینیانوف نویسنده، منتقد ادبی، مترجم، محقق و فیلمنامه‌نویس اتحاد جماهیر شوروی سابق است، روایتی داستانی است از زندگی الکساندر گریبایدوف از زمان ورودش به دنیای سیاست تا زمان قتلش در تهران.
عهدنامه ترکمانچای ۲۰ بهمن ۱۲۰۶ در منطقه‌ای به همین نام میان عباس میرزا ولیعهد وقت ایران و گریبایدوف امضا شد و به جدایی بخش‌های وسیعی از خاک ایران و الحاق آن به روسیه، اخذ غرامت ۲۰ میلیون روبلی از ایران و ضبط نسخ خطی کتابخانه شیخ صفی الدین اردبیلی و انتقال آن به روسیه انجامید. گریبایدوف پس از عقد این معاهده ۴۰ هزار روبل روسی پاداش و کوتاه مدتی بعد به عنوان سفیر روسیه در تهران ارتقای مقام گرفت. وی در این سمت وپس از حضور در ایران متوجه شد تعدادی از زنان گرجی در منازل رجال ایرانی به سر می‌برند. او طبق مفاد ماده سیزده عهدنامه ترکمنچای آنان را اسیر تلقی کرد و از دولت ایران استرداد آنان را درخواست کرد. این مساله در نهایت به خشم مردم تهران و حمله آنها به سفارت روسیه و قتل او منجر شد. تینیانوف، نویسنده کتاب، یکی از معروف‌ترین نویسندگان فرمالیست روسیه است و این کتاب را نیز بر اساس همین سبک ادبی به رشته تحلیل درآورده است. نشر ماهی این کتاب را در ۵۶۸ صفحه و قیمت ۴۷ هزار تومان منتشر کرده است.
ارسال نظر