تکیه بر توان داخلی
بررسی چالش‌های ساختاری و فرصت‌های پیش روی صنعت برق در گفتوگو با رئیس کمیسیون انرژی مجلس
عکس: سعید عامری
با توجه به اینکه صنعت برق ایران با ظرفیت کنونی، رتبه نخست تولید برق در منطقه را دارد، به نظر شما این صنعت در کشور با چه مشکلاتی در زمینه حکمرانی برق روبه‌رو است؟
یکی از نیازهای ضروری و اساسی امروز جامعه ما برق است؛ چه در حوزه زندگی فردی و اجتماعی‌مان و چه در مسائل صنعتی، اقتصادی و امثالهم. طبعاً با زندگی جدید، نیاز ما به برق هر روز بیش از پیش می‌شود. در این میان اشکال تولید برق هم متناسب با شرایط جامعه در حال تغییر است و تنوع یافته. همه به دنبال آن هستند که ضمن تولید برق، بتوانند اثرات مخرب زیست‌محیطی را نیز کاهش داده و در عین حال، از سودآوری هرچه بیشتر هم برخوردار شوند.
از موضوعات بسیار مهم در حوزه برق و انرژی بحث امنیت اقتصادی برای یک کشور است، زیرا هم در داخل و هم در بیرون از کشور می‌تواند اثرات مثبت یا بالعکس اثرات سوئی داشته باشد. به عنوان مثال اگر در کشور ما در حوزه برق صنایع و برق خدمات، برق مشترکان خانگی و... نوسانات و مشکلاتی به وجود آید، آثار روحی و روانی آن منجر به یکسری نگرانی‌ها و اعتراضات خواهد شد. تداوم و گسترش این نگرانی‌ها می‌تواند به اعتراضات و مشکلات امنیتی منجر شود. حتماً در ابعاد صنعتی و شرکت‌ها و کارخانه‌های تولیدی این اثرات بسیار چشمگیرتر است. به هر حال بخشی از نیازهای هر جامعه و کشور در این کارگاه‌ها و کارخانه‌ها تعریف شده است یعنی نیاز به ارزآوری، تولید و ایجاد اشتغال. هرگونه خلل و اختلالی که در حوزه برق به وجود بیاید، می‌تواند آثار امنیتی را بر جای گذارد. در بیرون از مرزهای کشور هم همین‌گونه است. امروز بسیاری از صاحب‌نظران اقتصادی به سیاستمداران توصیه می‌کنند که امنیت خود را در حوزه اقتصاد با سایر کشورها با اولویت همسایگان رقم بزنند و مشترک شوند. یعنی اگر امروز در کشور جمهوری اسلامی ایران برق تولید شود و بتوانیم برق را به چند کشور همسایه صادر کنیم و در مقابل بتوانیم از آنها یکسری نیازهای خود را تامین و رفع کنیم، قطعاً امنیت خود را با امنیت آن کشور گره زده‌ایم.
همین امسال مشاهده کردیم که در قطعی برق در کشور عراق چه بحرانی برای دولت و ملت عراق به وجود آمد. گرچه پدیده ناخواسته‌ای بود و مشکلاتی که برای کشور صادرکننده و کشور واردکننده به وجود آمد، تبعاتی در پی داشت که یکی از آنها می‌توانست تبعات امنیتی منطقه‌ای باشد و همچنین می‌توانست شرکای دائمی و همیشگی ما را در حوزه اقتصادی و حتی سیاسی و امنیتی با نگرانی و دغدغه‌هایی مواجه کند.
به همین دلیل فکر می‌کنم که در موضوع برق، نیروگاه‌های حرارتی که امروز یکی از سهل‌الوصول‌ترین و امن‌ترین نیروگاه‌هاست و در کشور ما هم تقریباً نگاه‌ها به این سمت معطوف شده، می‌توانند مجموعه‌ای باشند که ضمن سودآوری و ایجاد اشتغال، امنیت ما را به امنیت سایر کشورها پیوند بزنند و ما را به عنوان یک قطب، هم در حوزه تولید انرژی و هم در تولید امنیت منطقه‌ای تعریف کنند. حتماً در کنار این امر، سودآوری و ارزآوری نیز خواهیم داشت و در عین حال می‌توانیم تکنولوژی خود را هم به سایر کشورها صادر کنیم.
متخصصان حوزه صنعت برق تاکید می‌کنند که استفاده از نیروگاه‌های سیکل ترکیبی نسبت به سایر نیروگاه‌ها بسیار به‌صرفه‌تر است. در این زمینه با افزودن بخش بخار به نیروگاه‌های گازی و تبدیل آنها به نیروگاه‌های سیکل ترکیبی، راندمان و ظرفیت تولید برق نیروگاه تقریباً یک‌ونیم برابر می‌شود. از سوی دیگر نیروگاه سیکل ترکیبی برای تولید برق یکسان، به دلیل استفاده از گرمای گازهای خروجی تقریباً سوخت کمتری استفاده می‌کند و بر این اساس است که در مصرف سوخت صرفهجویی می‌شود.
اگر بخواهم به صورت خلاصه نیروگاه سیکل ترکیبی را تعریف کنم باید بگویم این نیروگاه، نیروگاهی است که شامل تعدادی توربین گاز و توربین بخار است که از حرارت موجود در گازهای خروجی از توربین‌های گاز، برای تولید بخار آب مورد نیاز در توربین‌های بخار استفاده می‌کند. نیروگاه گازی به طور معمول راندمانی بین ۲۵ تا ۴۰ درصد دارد، در حالی که راندمان نیروگاه با چرخه ترکیبی به حدود ۶۰ درصد می‌رسد.
چالش‌هایی که در زمینه تولید برق وجود دارد و کمبودهای موجود در این حوزه چیست و چه عواملی در به وجود آمدن آنها اثرگذار بوده است؟
به هر حال یکی از بحران‌هایی که ما از سالیان قبل پیش‌بینی می‌کردیم و امسال بیش از گذشته خودش را نشان داد و برای همه آشکار و ملموس شد، بحث کاهش باران و نزولات آسمانی از یک‌سو و کاهش چشمگیر ذخایر آبی از سوی دیگر است. این موضوع خود را بیش از همه در نیروگاه‌های برق‌آبی نشان داد. اگر قرار بر این باشد که منابع آبی مختصر ما یعنی آب‌های ذخیره‌شده پشت سدها را که به عنوان ذخیره آبی کشور نگهداری می‌شوند برای تولید انرژی تخلیه کنیم، عملاً باید کشاورزی، صنعت و شرب را به نوعی نادیده بگیریم. زیرا ما نمی‌توانیم برای بعضی از فصل‌ها و ماه‌هایی که نیاز اساسی به آب برای شرب، کشاورزی و صنعت وجود دارد، آب ذخیره‌شده را برای تولید برق اختصاص دهیم. دلیل آن است که اگر بخواهیم از این آب برای تولید برق استفاده کنیم باید آن را رهاسازی کنیم.
نکته دیگر این است که طی سال جاری حدود پنج تا شش هزار مگاوات، کاهش تولید برق نیروگاه‌های برق‌آبی را داشتیم. این یعنی علامت هشدار برای سال‌های آینده و می‌تواند برای سال‌های بعدی هم تداوم داشته باشد و حتی گسترده‌تر شود. در اینجا سوال این است که ما باید به چه سمتی برویم؟ حتماً باید احداث و تقویت نیروگاه‌های سیکل ترکیبی را در دستور کار قرار دهیم. از سال‌های قبل این موضوع به شکل خوبی در حال پیگیری است. البته توزیع این نیروگاه‌ها در نقاط مختلف کشور باید متناسب با نیازهای هر منطقه باشد. مسلماً اگر بتوانیم بخشی از این نیروگاه‌ها را در نزدیکی برخی از مناطق کشور احداث کنیم که بتوانیم از صادرات تولیدات این نیروگاه‌ها به سایر کشورها بهره گیریم، بسیار عالی است.
به طور کلی موضوعاتی همچون نبود استراتژی مشخص در حوزه صادرات برق و نیز برخی تنگناهای قانونی، مانع شکوفا شدن استعدادهای صنعت برق شده است. البته در مجلس تلاش شده تا بسترهای قانونی لازم برای توسعه صادرات برق از سوی بخش خصوصی در برنامه‌های پنجم و ششم توسعه و اسناد بالادستی فراهم شود. مشکلات حوزه صادرات می‌تواند فرصت را از ایران برباید. بسیاری از شرکت‌ها درصدد هستند که برق مورد نیاز کشورهای همسایه را تامین کنند. مثلاً شرکت‌های آمریکایی، چینی، ژاپنی و ترکیه‌ای اقدامات بی‌سابقه‌ای را در سرمایه‌گذاری و ایجاد نیروگاه‌های جدید و همچنین بازسازی شبکه برق عراق آغاز کرده‌اند که اگر فرصت را از دست دهیم، این کشورها از طرق دیگر برق مورد نیازشان را تامین می‌کنند.
از سوی دیگر می‌توان در مناطق صنعتی کشور، نیروگاه‌های سیکل ترکیبی احداث کرد تا نیاز این صنایع بزرگ به برق را رفع و تامین کنیم. در برخی نقاط که خوراک و مواد مورد نیاز کشور تولید می‌شود هم داشتن نیروگاه سیکل ترکیبی شرایط بسیار خوبی را ایجاد خواهد کرد و به کاهش هزینه‌ها منجر می‌شود.
به نظر می‌رسد ما باید به موضوع نیروگاه‌های حرارتی و سیکل ترکیبی به عنوان فرصتی جدی برای کشور نگاه کنیم که می‌تواند هم در مقیاس‌های بزرگ و هم در مقیاس‌های متوسط و کوچک، برق شهرها، صنایع و سایر مراکز نیازمند به برق را تامین کند.
امروزه استقبال از نیروگاه‌های حرارتی بسیار بیشتر از نیروگاه‌های دیگر است. دلیل چیست؟ زیرا هم هزینه تولید برق در این نیروگاه‌ها کمتر از سایر روش‌های تولید برق است و هم هزینه خرید آن کمتر است. به هر حال در برخی موارد مشابه نیروگاهی یا تولید برق، هم هزینه تجهیزات و هم هزینه فروش آن بسیار بالاست در مقابل هم سودآوری کمتری دارد و ایجاد اشتغال آن نیز بسیار پایین است. این در حالی است که در نیروگاه‌های حرارتی هم اشتغال بسیار بیشتری ایجاد می‌کنید و هم در کوتاه‌ترین زمان سرمایه شما بازمی‌گردد.
یکی از موضوعات مهم برای ایجاد و توسعه این صنعت، موضوع تامین مالی و سرمایه‌گذاری است. وضعیت تامین مالی و سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های حرارتی برای تولید برق را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به هر حال امروز هم در مجلس پیش‌بینی شده که در ارتباط با برخی پروژه‌ها از جمله نیروگاه‌ها، دولت باید ۱۵ درصد در بحث فاینانس را تقبل کند. این یک مصوبه بسیار خوب بود که حتماً باید اولویت را در بحث‌های فاینانسی به احداث نیروگاه‌ها اختصاص دهیم. علت آن هم این است که الان تقریباً تولید و مصرف برق در کشور ما برابر است. ما باید حداقل ۱۰ هزار مگاوات بیشتر از مصرف تولید داشته باشیم و آن را برای اتفاقات احتمالی، خطراتی که پیش روی نیروگاه‌ها وجود دارد، یا در زمان اورهال کردن و برای صادرات به بعضی از کشورها و... در نظر بگیریم. به همین منظور نیروگاه‌ها باید در اولویت فاینانس‌ها قرار گیرد. در بحث اختصاص بخشی از اعتبارات صندوق توسعه ملی هم باز باید نیروگاه‌ها را در اولویت قرار دهیم. باید همین‌جا از بانک صنعت و معدن تشکر کنم که نگاهشان، نگاه بسیار خوب است و بخشی از کارهایی را که در حوزه نیروگاه‌ها در حال انجام است بانک صنعت و معدن به عنوان بانک عامل پشتیبانی می‌کند.
به هر حال هم در بحث صندوق توسعه ملی و هم در بحث فاینانس‌ها باید این بستر را فراهم کرد که این نیروگاه‌ها و تقویت آنها در اولویت قرار گیرند و به عنوان یک ضرورت نگریسته شوند. زیرا امسال دیدیم که برخی از تدابیر مدیریتی اگرچه به موقع هم در نظر گرفته شد اما باز هم با نگرانی‌هایی برای جامعه همراه بود. این نگرانی نباید و نمی‌تواند استمرار یابد. برخی استان‌ها شرایط بسیار سختی دارند مثل استان‌های جنوبی کشور، ایلام، سیستان و بلوچستان، بخشی از استان فارس و... . در برخی استان‌ها بالعکس، در سرمای زمستان مشکلات عدیده دارند در آنجا هم باید این موضوع مدنظر قرار گیرد.
اگر بخواهم به صورت خلاصه بگویم آنکه اول؛ در حوزه اقتصادی، اشتغال و امنیت، رسیدگی به بخش نیروگاهی و احداث نیروگاه‌ها از نوع سیکل ترکیبی یک ضرورت است. دوم؛ برای اینکه محیط زیست از خطرات احتمالی دور باشد و از تهدیدات و آثار مخرب بر محیط زیست بکاهیم، باید نگاهمان به سمت تقویت نیروگاه‌های حرارتی و سیکل ترکیبی باشد. سوم؛ برای اینکه بتوانیم ذخیره آبی کشور را برای تولید برق هدر ندهیم و بتوانیم منابعمان را درست مدیریت کنیم، باز اولویت پرداختن به ساخت و تقویت نیروگاه‌های حرارتی است. چهارم؛ برای ایجاد اشتغال، این نیروگاه‌ها می‌توانند یک مجموعه صنعتی و تولیدی خوب باشند. پنجم؛ برای ارزآوری و فروش برق به کشورها و خلق و تامین منابع ارزی جدید برای کشور، این نیروگاه‌ها می‌توانند به عنوان جایگزین خوبی باشند. ششم؛ تکنولوژی جدید برای این نیروگاه‌ها می‌تواند راندمان کار را بالا ببرد و شرایط را برای تولید میسر و فراهم کند.
شما به موضوع کمبود نزولات آسمانی و کمبود منابع آبی کشور به عنوان یک چالش مهم برای تولید برق کشور اشاره کردید. آیا این صنعت با چالش‌های دیگری هم روبه‌رو است؟ با توجه به خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها، چه آینده‌ای در انتظار صنعت تولید برق کشور است؟
خوشبختانه از سال گذشته که تلاش‌ها برای تقویت نیروگاه‌های حرارتی برق بیشتر شده، دوستان در مجموعه وزارت نیرو و شرکت برق حرارتی، در بحث تکنولوژی احداث این نیروگاه‌ها به موفقیت‌های خوبی دست پیدا کردند. بعضی از شرکت‌های داخلی از توانمندی‌های بالایی برخوردارند ضمن آنکه بعضی از شرکت‌های خارجی هم می‌توانند و اعلام آمادگی کردند که ما حاضریم بخشی از نیازهای نیروگاهی کشور جمهوری اسلامی ایران را تامین کنیم. البته ما نگاه اولمان به شرکت‌های داخلی، اقتصاد داخلی، سرمایه‌های داخلی و توانمندی داخلی است و پس از آن نگاهی به بیرون خواهیم داشت. من فکر می‌کنم در این حوزه، تحریم‌ها بر ما خیلی نمی‌تواند اثرگذار باشد ضمن اینکه ما یکی از کشورهایی هستیم که از سالیان گذشته تا به امروز در حوزه نیروگاهی و تولید برق از تخصص و توانمندی و تجربیات بسیار خوبی برخوردار بوده‌ایم. شما اگر به دوران دفاع مقدس نگاه کنید می‌بینید که با همه بمباران‌ها و حوادثی که رخ می‌داد، اما کشور از نظر برق شرایط بحرانی نداشت و حتی می‌توان گفت شرایط به نسبت اینکه کشور در جنگ بود، حتی مطلوب هم بود. این متخصصان و کارکنان و کارگران صنعت برق کشور بودند که با تکیه بر توان خود نمی‌گذاشتند که صنعت برق کشور در زمان جنگ با مخاطراتی که آن را تهدید می‌کرد، به بحرانی برای ایران آن زمان تبدیل شود. بنابراین به نظر من با پیشرفت‌هایی که در صنعت برق از زمان جنگ تاکنون به وجود آمده، تحریم نمی‌تواند در این بخش خیلی موثر واقع شود اگرچه باید از فرصت‌ها استفاده کرد و از ظرفیت‌های بیرونی هم بهره گرفت. در این میان باید از مشارکت با بعضی از شرکت‌ها که تکنولوژی جدید دارند و سرمایه خوبی هم می‌توانند به کشور وارد کنند استفاده کرد. بسیاری از کشورهای همسایه ایران، می‌توانند از طریق تهاتر و به نوعی از طریق معامله طرفینی سودآور استفاده کنند که بتوانیم تحریم‌ها را کم‌اثر کنیم.
در زمینه نیروگاه‌های برق به چه تعداد نیروگاه جدید نیاز داریم و مشارکت بخش خصوصی در این زمینه به چه شکل است؟
امسال حداکثر نیاز مصرف ۵۷ هزار مگاوات بوده است. از سالیان گذشته تعدادی مجوز برای بعضی از شرکت‌ها در بخش‌های مختلف صادر شده است. لیستی از مجموعه وزارت نیرو گرفتیم به این دلیل که چه راهکاری می‌توانیم برای کمک به تسریع در اجرای این پروژه‌ها ارائه کنیم.
به هر حال بخشی از این شرکت‌ها مشکلات مالی داشتند و ما جلساتی را با وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و بانک‌های عامل و صندوق توسعه ملی تشکیل دادیم برای تسریع روند کمک به این شرکت‌ها. طی یکی دو ماه اخیر هم برخی نیروگاه‌های تولید برق کشور از بانک‌های عامل و صندوق توسعه ملی کمک‌هایی دریافت کردند و این به معنای آن است که می‌توانیم امیدوار باشیم که در سال‌های آتی این نیروگاه‌ها و نیروگاه‌های جدید در حال احداث، ظرفیت تولید برق کشور را افزایش می‌دهند. در حال حاضر حدود ۳۰ هزار مگاوات موافقتنامه اصولی در دست افراد داریم و باید به آنها از طریق سرمایه داخلی و صندوق توسعه ملی و نیز از سرمایه خارجی به این افراد کمک کنیم تا بتوانند در این حوزه شروع به کار کنند. بخش دیگری از نیاز این شرکت‌ها که ضرورت دارد در این زمینه هم به آنها کمک شود، تجهیزاتی است که نیازمند آن هستند. ضمن اینکه امروز برخی از شرکت‌های داخلی تلاش می‌کنند بخشی از تجهیزات مورد نیاز را تامین کنند اما باید این اجازه را بدهیم که رقابت صورت گیرد. اگر در بخش نیروگاهی هم بخواهیم باز انحصار داشته باشیم و فقط شرکت‌های خاصی در حوزه نیروگاه‌های حرارتی مشارکت داشته باشند شاید این انحصار باعث شود که از ظرفیت و توانمندی، سرمایه و توانمندی دیگران بی‌بهره بمانیم. لازم است شرایط و بستر برای سایرین فراهم شود و نگذاریم در سال‌های آینده بسیاری از مناطق کشور با چنین مشکلاتی مواجه شوند.
به هر حال ما برای ایجاد اشتغال، در بسیاری از نقاط کشور صنایع بزرگ در حال احداث داریم. این صنایع حتماً برق مورد نیاز خود را از وزارت نیرو طلب می‌کنند. ما باید بتوانیم جوابگوی نیاز آنها باشیم و شرایط را برای آنها فراهم کنیم. ضمن آنکه معمولاً در صنایع بزرگ، بسترسازی و زمینه‌ای فراهم می‌شود که خود آنها بتوانند برای تامین برق مورد نیازشان نیروگاه‌های اختصاصی بزنند و از طرف دیگر می‌توانند مازاد تولید برق خود را به وزارت نیرو با نرخ مناسب‌تری بفروشند.
به طور کلی می‌توان گفت افزایش مصرف سالانه پنج تا هشت‌درصدی برق با افزایش ظرفیت نیروگاه‌ها جبران می‌شود که در حال حاضر آمار نشان‌دهنده آن است که سیاستگذاران این بخش تمرکز خود را بر افزایش پتانسیل نیروگاه‌های سیکل ترکیبی گذاشته‌اند. البته این موضوع را نباید فراموش کرد که افزایش سالانه این نیروگاه‌ها برای تولید برق کشور، یک راه‌حل کم‌هزینه نیست و می‌توان این هزینه را با راه‌حل‌های کوتاه‌مدت همچون اصلاح الگوی مصرف و مدیریت مصرف تا اندازه‌ای کاهش داد.
به عنوان رئیس کمیسیون انرژی مجلس به ما بگویید که مجلس شورای اسلامی چه نقشی در حکمرانی برق دارد؟
اگر بخواهم به نقش مجلس در این زمینه اشاره کنم، مهم‌ترین نقش آن در حکمرانی برق، قانونگذاری است یعنی قوانینی که به رشد و گسترش این صنعت کمک کند. نمونه بارز آن در بودجه‌های سالانه رخ می‌دهد که در مجلس تلاش می‌کنیم اعتباراتی را برای افزایش ظرفیت تولید برق و رفع برخی موانع موجود در این صنعت به تصویب برسانیم. در همین گفتوگو اشاره کردم که یکی از مشکلات این صنعت، موضوع مشکلات مالی شرکت‌های زیرمجموعه صنعت برق است. در این زمینه با وزارتخانه‌ها، بانک‌های عامل و صندوق توسعه ملی رایزنی کردیم تا روند کمک به این شرکت‌ها را تسریع کنیم. در بودجه سال ۹۷ هم برای افزایش ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر با استفاده از ظرفیت‌های قانون حمایت از صنعت برق و قانون تشکیل سازمان ساتبا، منابع مالی مطمئن برای حمایت از انرژی‌های تجدیدپذیر در نظر گرفتیم. بنابراین مجلس می‌تواند با قانونگذاری درست هم خلأهای قانونی را برطرف کند و هم در بودجه‌های سالانه، منابع مطمئن و اعتبارات خوبی را برای افزایش ظرفیت نیروگاه‌های برق کشور اختصاص دهد. از سوی دیگر می‌تواند با استفاده از اهرم‌های نظارتی خود، بر اجرای درست قوانین نظارت کرده و روندهای معیوب در این حوزه را اصلاح کند.
از نظر شما کیفیت سیاستگذاری اقتصادی برق در ایران تا امروز چگونه بوده است؟
با استفاده از ظرفیت‌های موجود احداث نیروگاه و تولید برق، می‌توان در یک بازه زمانی تعداد نیروگاه‌های سیکل ترکیبی را افزایش داد اما مانع اصلی، اقتصاد برق است. ضعف اقتصاد صنعت برق در بخش کلان در تمام سال‌های اخیر موجب تضعیف این صنعت شده است. معضلاتی که در این زمینه وجود دارد موجب شده تا منابع مالی لازم با کندی به صنعت برق بازگردند و در بسیاری از مواقع برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای، منابع کافی وجود نداشته باشد. اما از آنجا که امکان تامین منابع مالی مورد نیاز طرح به شکل قانونی پیش‌بینی شده، از بهترین و مهم‌ترین راهکارهای بهبود شرایط صنعت برق کشور محسوب می‌شود.
از سوی دیگر باید توجه کرد هم‌اکنون مشکلاتی داریم که انگیزه سرمایه‌گذاران را برای سرمایه‌گذاری در بخش برق، مقداری کاهش داده است. ما در حوزه سیاستگذاری و قانونگذاری باید برای سرمایه‌گذار در حوزه تولید انرژی و به ویژه تولید برق جذابیت‌هایی را ایجاد کنیم. امروز این جذابیت‌ها برای سرمایه‌گذاران وجود ندارد. یکی از دلایل آن هم موضوع قیمت‌گذاری است. ما باید قیمت‌گذاری را برای تولیدکنندگان برق واقعی کنیم که بتوانند خودشان را سرپا نگه دارند و نگاهی به آینده برای توسعه داشته باشند. همچنین باید برای مشکلات تعمیراتی و اورهال کردن و خرید تجهیزات راهکارهایی بیندیشیم که با مشکلات مالی مواجه نشوند. نکته دیگر محاسبه قیمت برق به ریال است. شما می‌دانید که بخشی از نیاز نیروگاه‌های کشور برای خرید تجهیزات نیاز ارزی است. باید حتماً این مشکل از میان برداشته شود. یعنی باید این موضوع در قراردادها پیش‌بینی شود که اگر فردی نیروگاه احداث کرد و در میانه راه با مشکلی مواجه شد و به تجهیزاتی نیاز پیدا کرد، چگونه باید ارز مورد نیازش را تامین کند؟ آیا باید پیش‌بینی احتمالی را داشته باشیم و قراردادی مجزا و موازی با قرارداد خرید برق تنظیم کنیم؟ اینها بخشی از مشکلات در زمینه نیروگاه‌ها و تولید برق است. لازم است در این زمینه پشتوانه ایجاد کنیم. در بحث تامین ۱۵ درصد، برای بخش خصوصی باید شرایط قانونی را فراهم کنیم که بخش خصوصی ما توان تامین این ۱۵ درصد را داشته باشد. در بخش دولتی قانونی در این زمینه مصوب شده و بابد بتوانیم برای سایر بخش‌ها هم این پشتوانه قانونی را ایجاد و تسهیل کنیم. موضوع ضمانت‌ها در بخش فاینانس باید مقداری تسهیل شود. در این زمینه لازم است جلسات شورای اقتصاد در فاصله زمانی کمتری برگزار شود. صندوق توسعه ملی باید سهم بیشتری را برای بخش خصوصی در نظر بگیرد. بانک‌های عامل باید نیروگاه‌ها را به عنوان مجموعه‌ای سودآور تعریف کنند و به طور کلی باید از موانع گفته‌شده تا حدی بکاهیم که سرمایه‌گذار انگیزه داشته باشد. امروز حدود ۶۰ درصد برق کشور از طریق بخش خصوصی تولید می‌شود.
از سوی دیگر در بخش احداث و تقویت نیروگاه‌ها باید سیاست‌های ما درست تبیین شود. به عنوان مثال برای تامین زمین مورد نیاز نیروگاه‌ها در برخی مناطق با مشکلاتی روبه‌رو هستیم. ما باید در حداقل زمان ممکن این نیاز را تامین کنیم و قیمت‌گذاری آنها را به سرانجام برسانیم. در این زمینه پیشنهاداتی را هم به سران قوا دادیم که در بسیاری از پروژه‌ها از جمله نیروگاه‌ها، برای زیرساخت‌هایی مانند آب، برق، زمین، گاز و سایر نیازها، بگذاریم شش ماه پس از احداث و بهره‌برداری که این نیروگاه‌ها به درآمد رسیدند، به صورت تقسیط بدهی‌های خود را به دولت پرداخت کنند. کمک کنیم که اگر سرمایه‌ای در اختیار دارند، این سرمایه را برای خرید زمین و گرفتن مجوزها اختصاص ندهند و این سرمایه را صرفاً هزینه ساخت پروژه و نیروگاه کنند. وقتی نیروگاه با سرعت احداث شود و به تولید برسد، ضمن آنکه به ایجاد سریع اشتغال در مناطق مختلف کمک شایانی می‌کند، می‌تواند درآمد و بازگشت سرمایه داشته باشد و از این بازگشت سرمایه، بدهی‌های خود را در فرجه قانونی و به صورت اقساطی پرداخت کند.
نکته دیگر، موضوع خرید تضمینی برق است. به هر حال سرمایه‌گذار باید خیالش راحت باشد تا وقتی برق تولید کرد، اولویت خرید برق از آنها باشد.
در بحث پرداخت پول به نیروگاه‌هایی که برق از آنها خریداری می‌شود هم باید دقت کرد. تاخیر در این زمینه می‌تواند سرمایه‌گذار را بی‌انگیزه کند زیرا مبالغ سنگینی هزینه کرده تا برق تولید کند و آن را بفروشد اما برای دریافت پول حاصل از فروش برق باید سال‌ها معطل شود و دوندگی کند. این یکی از دغدغه‌ها در این حوزه است و ما باید مکانیسم قانونی آن را تعریف کنیم اگرچه وزارت نیرو هم در این زمینه با مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کند. در این زمینه می‌توان به تفاوت قیمت در خرید برق از نیروگاه‌ها و فروش برق به مردم و سایر صنایع اشاره کرد. این معضلی است که به نظر من ضرورت دارد برای رفع آن فکری کرد و راهکاری اندیشید.
ببینید! نزدیک به ۴۵ درصد نیروگاه‌های کشور در اختیار وزارت نیرو قرار دارد و در بخشی از نیروگاه‌ها عملیات بهینه‌سازی و افزایش راندمان با روش بهینه‌سازی یا استفاده از ظرفیت جدید سیکل ترکیبی صورت می‌گیرد. افزایش راندمان و کاهش زیاندهی نیروگاه‌ها هنوز جای کار دارد به نحوی که سرمایه‌گذاران خارجی علاقه‌مند به حضور در صنعت برق کشور هستند، اما باید گارانتی‌های لازم در این زمینه ایجاد شود تا سرمایه‌گذار با خیال آسوده و امنیت اقتصادی اقدام به سرمایه‌گذاری کند.
به هر ترتیب بخش غیردولتی بیش از تولید برق، نگران فروش برق به دولت است. البته این نگرانی هم برای دولت و هم برای بخش خصوصی وجود دارد.
به عنوان آخرین سوال بفرمایید که چه میزان از برق کشور از نیروگاه‌های حرارتی تامین می‌شود؟ آیا شرکت برق حرارتی در رسیدن به اهدافش موفق بوده است؟
اگر بخواهیم نیروگاه برق حرارتی را با نیروگاه‌های برق‌آبی مقایسه کنیم، باید گفت که یک تجربه جدید در کشور ماست. اما امروز با توجه به مواردی که در بالاتر در بحث ایجاد اشتغال، بازگشت سرمایه، مسائل زیست‌محیطی، جلوگیری از هدر رفتن سرمایه‌های آبی کشور و کمک به صنایع مختلف در حوزه‌های متفاوت، عرض کردم، نیروگاه‌های حرارتی برای تولید برق می‌تواند اولویت کشور باشد. از سوی دیگر می‌توان کار نیروگاه‌های حرارتی در تولید برق برای کشور را طی سال‌های گذشته استثنایی خواند. به هر حال با توجه به نوع نیروگاه‌هایی که می‌توان در چند فاز آنها را راه‌اندازی کرد، شاید در نیروگاه‌های غیر سیکل ترکیبی این امکان موجود نباشد. با عمر کمی که از تجربه تولید برق از طریق این نیروگاه‌ها می‌گذرد، کار این نیروگاه‌ها بسیار خوب و موفق بوده است. از سوی دیگر اقبالی که سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به این مجموعه نشان داده‌اند، یکی از علائم مهم موفقیت این نیروگاه‌هاست.
قطعاً باید از مرکز بر نیروگاه‌های برق‌آبی در ایران کاسته شود و نگاهمان را بر نیروگاه‌های سیکل ترکیبی و حرارتی متمرکز کنیم و اولویت اول را به آن اختصاص دهیم. این یک ضرورت برای ایران است که در بحران خشکسالی قرار دارد.
ما امسال در شرایط بسیار سختی در نیروگاه‌های برق‌آبی قرار گرفتیم که مجبور بودیم با این ذخیره کم‌آبی، برای تولید برق آب را به نیروگاه‌ها بفرستیم و توربین‌ها را به حرکت درآوریم تا بتوانیم برقی تولید کنیم. اما به نظر می‌رسد باید کمک کرد با توزیع مناسب نیروگاه‌ها در مناطق مختلف کشور، تا تابستان سال آینده بتوانیم حداقل چند هزار مگاوات به تولید برق کشور بیفزاییم. اگر این اتفاق نیفتد قطعاً ما با بحران جدی مواجه خواهیم شد. کمیسیون انرژی از زمستان سال گذشته به صورت مکتوب و رسمی با برگزاری جلسات متعدد، به مسوولان ذی‌ربط و استان‌ها اعلام کرد احتمال وقوع بحران در حوزه برق در سال ۹۷ وجود دارد که متاسفانه شاهد این بحران بودیم.
باید دوستان در مجموعه برق حرارتی پیشنهادات خود را در حوزه تقنینی، تامین منابع مالی و ایجاد حمایت و پشتوانه در موضوع بازگشت سرمایه‌ها و نیز قیمت‌گذاری، به کمیسیون انرژی ارائه دهند تا اعضای کمیسیون هم بتوانند در راستای تقویت این مجموعه کمک کنند و ان‌شاءالله برخی موانع هرچه زودتر برطرف شود.
ارسال نظر