تعمیق رکود
واکاوی بحران ارزی در بخش صنعت
افزایش هزینه‌های تولید، کاهش حاشیه سود، کاهش توان رقابتی، کمبود سرمایه در گردش بنگاه‌ها و اختلال در سیستم خریدها و معاملات اقتصادی از مهم‌ترین تاثیرات نوسانات ارزی بر اقتصاد کشورند. در چنین شرایطی، تولیدکنندگان نیز ملزم به خرید نقدی مواد اولیه هستند که به‌دلیل حجم بالای نیاز آنها، مشکل تامین نقدینگی لازم حائز اهمیت است. تولیدی که در اقتصاد ایران به شدت به واردات کالاهای سرمایه‌ای، واسطه‌ای و مواد اولیه وابسته است. به‌عنوان مثال بسیاری از مواد اولیه غذایی ناگزیر به تامین از دیگر کشورهاست.
در چنین شرایطی تولیدکننده مجبور است مواد اولیه و ملزومات خود را با نرخ بالای ارز وارد کند که این امر قطعاً هزینه تولید و قیمت تمام‌شده محصول را بالا می‌برد. از طرفی افزایش یادشده نیز حد و حدودی دارد. چراکه تولیدکننده با در نظر گرفتن توان مالی مردم و حفظ رقابت در بازار و حضور در بازار رقابتی نمی‌تواند قیمت محصول را چندان افزایش دهد. در عین حال، تولیدکننده باوجدان برای حفظ منافع اقتصادی خود هرگز حاضر به کاستن از کیفیت محصول نخواهد بود. چنین شرایطی افزایش هزینه‌های تولید، رکود و تعطیلی صنایع را در پی خواهد داشت.
برای جلوگیری از ایجاد تشنج و تبانی در بازار ارز و ممانعت از آزمون و خطا در شرایط حساس کنونی دولت باید مکانیسم دقیق و روشنی برای تعیین قیمت در بازار ارز ارائه کند تا دولت و بخش خصوصی با کمک یکدیگر نواقص و ابهامات را برطرف کنند و در نهایت واردات کالاهای اساسی با مشکل مواجه نشود.
چند راهکار
الف) یکی از راهکارهای اساسی برای حل معضل بازار این است که ارز باید برای کشف قیمت وارد بورس شده و در این بازار مالی قیمت آن مشخص شود (نه در بازار تهران) که متاسفانه سال‌هاست شاهد این هستیم که قیمت ارز توسط عده‌ای در بازار تهران تعیین شده و سرنوشت سایر جمعیت کشور را همین عده رقم می‌زنند.
ب) تخصیص ارز مورد نیاز کالاهای اساسی و کالاهای مورد نیاز بخش تولید نیز از مهم‌ترین اقدامات اساسی در راستای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و ساماندهی بازار و حمایت از تولید ملی است.
ج) کنترل و پایش ارزی از ابتدای تخصیص ارز تا زمان ترخیص کالا از ضروریات است تا جلوی سوءاستفاده‌های احتمالی گرفته شود و با نظارت دقیق متخلفان مورد مجازات قرار گیرند. ترخیص کالاهای اساسی توسط گمرک نیز باید سرعت عمل بیشتری داشته باشد وکالاهای اساسی به نحو مناسبی توزیع و ذخیره‌سازی شوند.
ضرورت بازگشت ثبات
ایجاد تعادل در بازار از مهم‌ترین اقدامات ضروری دولت در شرایط کنونی است که به شدت بر فضای تولید و مهار تورم تاثیرگذار است. اقتصاد ایران به شدت به نفت و صادرات نفتی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی و نیز واردات و صادرات وابسته است.قیمت دلار با توجه به عرضه و تقاضا در بازار مشخص می‌شود که از طریق فروش نفت، پتروشیمی و صادرات فلزات ایران در بازار جهانی انجام می‌شود. اگر تناسب بین ورود ارز به بازار و میزان تقاضای بازار، کاهش یابد نتیجتاً باعث ایجاد تورم و افزایش حجم تقدینگی می‌شود و همین امر به رشد نرخ دلار دامن می‌زند.
چالش اقتصاد نفتی
اما نکته حائز اهمیت این است که وابستگی اقتصاد ایران به نفت می‌تواند باعث تکانه‌های اقتصادی شدید و منفی شدن رشد اقتصاد ایران در سال‌های آینده شود که باید با نگاه کارشناسانه و موشکافانه و جدی مسوولان و اقتصاددانان و دولت درباره این امر مهم بازنگری داشته و چاره‌اندیشی کنند.متاسفانه ۵۷ درصد صادرات کشور و ۵۳ درصد واردات ایران تنها با چهار کشور انجام می‌شود که این نشان‌دهنده عملکرد ضعیف دولت، مسوولان امر و تجار و سرمایه‌گذاران کشور در حوزه ارتباط موفق اقتصادی و تجاری با دیگر کشورهای جهان و عدم شناخت درست از بازارهای جهانی است.برای کنترل نرخ ارز و جلوگیری از تاثیرات منفی نوسانات ارز بر اقتصاد کشور و در راستای اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی باید شرایط و زیرساخت‌های لازم برای حضور موفق در بازارهای جهانی و رونق صادرات و اقتصاد غیرنفتی و خروج از اقتصاد واردات‌محور فراهم شود. باید از ظرفیت‌های ارزی کشور به نحو بهینه و موثری استفاده کرد. کشور ما در تولید بسیاری از محصولات کشاورزی در مسیر خودکفایی قرار دارد و پتانسیل لازم برای تولید بسیاری از محصولات در کشور وجود دارد. بنابراین واردات بی‌رویه این محصولات منجر به خروج بخش مهمی از ارز کشور و ضربه به اقتصاد خواهد شد.
اثر بحران
آنچه مسلم است نرخ ارز به طور قطعی قابل پیش‌بینی و کنترل نیست، چون عرضه ارز تنها با افزایش صادرات و توسعه همکاری با کشورهای طرف معامله امکان‌پذیر است. ثبات نرخ ارز تا حدود زیادی تابع سیاست‌های دولت است و عدم شفافیت و دوگانگی در سیاست‌های اقتصادی باعث بروز رانت و سوء‌استفاده دلالان شده و تبعات منفی بر نرخ ارز و رشد اقتصادی دارد. عدم اطمینان فعالان اقتصادی از آینده نرخ ارز و عدم ثبات اقتصادی برای سرمایه‌گذاران مهم‌ترین عاملی است که به اقتصاد کشور و تولید و جذب سرمایه‌گذاری برای رونق اقتصاد ضربه خواهد زد. میزان اثربخشی تحریم‌ها علیه ایران به میزان وابستگی اقتصاد کشور به معاملات دلاری بستگی دارد.با حرکت تدریجی قدرت‌های نوظهوری مانند چین و روسیه و هند در راستای حذف دلار از مبادلات تجاری به‌ویژه معاملات نفتی اکنون فرصت بسیار مناسبی برای ایران فراهم شده تا دلار را از مبادلات تجاری حذف کند و تجارت با این کشورها را گسترش دهد. از طرفی بخش مهمی از افزایش نرخ ارز به دلیل التهابات و جو روانی و هیجانی حاکم بر جامعه بوده است. دولت و رسانه‌ها باید با کنترل این جو حاکم نرخ ارز را بر اساس منطق اقتصادی سیاستگذاری کنند. آسیب‌پذیرترین بخش جامعه که از عدم ثبات اقتصادی و عدم اطمینان از آینده اقتصادی کشور ضربه خواهند خورد اقشار متوسط و ضعیف مردم هستند که فشار اصلی این نابسامانی بر دوش آنهاست و این مهم‌ترین مساله‌ای است که سیاستگذاران نظام ارزی و پولی کشور باید برای آن چاره‌اندیشی کنند.
ارسال نظر