چهره مردانه اقتصاد
نرخ مشارکت اقتصادی زنان اصفهانی کمتر از یک‌سوم مردان است
حقوق نازل
آگهی‌های منشی خانم، جوان، مجرد و با روابط عمومی بالا، هنوز هم منتشر می‌شود اما این پایان کار نیست که استخدام فروشنده جوان و مجرد هم به آن اضافه‌شده است. دختران فروشنده شهر با شرایط نازلی کار می‌کنند و این شرایط آن‌قدر اسفناک هست که صدای مسوولان ذی‌ربط را هم بلند کند:»دختران فروشنده بدون تعطیلی و از صبح تا شب فقط برای ماهی ۳ میلیون تومان و با هر شرایطی، کار می‌کنند!»
حوزه خدمات شهر برای زنان و دختران به‌اندازه کافی جا دارد از مادریار مهد و سرای سالمندان گرفته تا نگهداری بیمار و پرستار کودک و نظافتچی. آمار هم این حکایت را تایید می‌کند:» بر اساس آمار منتشرشده تعداد کل شاغلین کشور در بهار سال جاری 23 میلیون و 577 هزار نفر برآورد شده که نسبت بهار سال گذشته نزدیک به صد هزار نفر کاهش داشته است. از این تعداد افراد شاغل در اقتصاد کشور 84.4 درصد سهم مردان و 15.6 درصد سهم زنان است، به‌عبارت‌دیگر تنها حدود 15 درصد از افراد دارای شغل در بهار امسال زن بوده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد سهم بخش خدمات از شاغلان کل چه در مورد مردان و چه مورد زنان در بهار امسال نسبت به فصل مشابه در سال گذشته افزایش داشته است. سهم بخش خدمات از تعداد شاغلان زن کشور در بهار امسال بالغ‌بر 60 درصد بوده، بانوان شاغل در این بخش در بهار 1401 نسبت به بهار 1400 بالغ‌بر 214 هزار نفر افزایش داشته است؛ اما از سوی دیگر شاغلان زن بخش کشاورزی در همین بازه زمانی نزدیک به 140 هزار نفر کاهش‌یافته که نشان‌دهنده وضعیت نامناسب کار برای بانوان در مناطق روستایی کشور است.»
به دلیل نوع کار و میزان دستمزد پرداختی، سهم زنان در حوزه خدمات شهر افزایش‌یافته ولی در بخش صنعت، شاغلان زن و مرد تقریبا برابرند که دلیل آن افزایش حضور زنان تحصیل‌کرده در بخش مدیریتی صنایع، تعاونی‌ها و حتی استارت‌آپ‌ها بوده است.
نرخ مشارکت اقتصادی مردان در استان در تابستان سال جاری ۶۸.۷ درصد ولی نرخ مشارکت اقتصادی زنان اصفهانی ۱۵ درصد بود.
آنچه در میان داده‌ها جلب‌توجه می‌کند رشد حضور زنان در میان اصناف شهر است. جهانگیری، رئیس اتاق اصناف استان سال ۹۸ اعلام کرد که در استان سهم زنان از اصناف 20 درصد است و 40 هزار واحد صنفی در سطح استان هم متصدی زن‌دارند. می‌توان گفت این رشد نشانه سرریز نرخ بالای بیکاری فارغ‌التحصیلان زن در اصفهان بوده است.
نرخ مشارکت پایین
نرخ بیکاری مردان اصفهانی در سال ۹۷ 10.9 درصد و نرخ بیکاری زنان 23.3 اعلام شد. این نرخ در سال 96 به ترتیب برای مردان و زنان 11.7 و 24.3 درصد بود.
بررسی نسبت اشتغال جمعیت 10 ساله و بیشتر نشان می‌دهد 35.6 درصد از جمعیت در سن کار شاغل بوده‌اند. این شاخص در بین مردان بیشتر از زنان و در نقاط روستایی بیشتر از نقاط شهری بوده است. نرخ بیکاری جمعیت 10 ساله و بیشتر بیانگر آن است که 12 درصد از جمعیت فعال استان، بیکار بوده‌اند. بر اساس این نتایج، نرخ بیکاری در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی بیشتر بوده است.
نرخ مشارکت اقتصادی استان در سال 96 به ترتیب برای زنان و مردان 17.8 درصد و 64.7 درصد گزارش‌شده که این نرخ در سه‌ماهه سوم سال گذشته به ترتیب برای زنان و مردان 22.2 درصد و 67.3 درصد به ثبت رسیده است. نرخ مشارکت اقتصادی مردان در استان در تابستان سال جاری ۶۸.۷ درصد ولی نرخ مشارکت اقتصادی زنان اصفهانی ۱۵ درصد بود که نشانه کاهش این نرخ برای زنان در سال‌های اخیر است.
سهم زنان در جامعه و اقتصاد از طریق مشارکت در بازار کار و اشتغال، اقتصاد، خانواده، ساعات کاری و ارزش آن، خلق ارزش و سهمشان از تولید کشور محاسبه می‌شود. نرخ مشارکت اقتصادی زنان در اصفهان کمتر از یک‌سوم سهم مردان است و بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که زنان اصفهانی کمتر از یک‌سوم مردان در تولید ناخالص داخلی و اقتصاد استان، سهم دارند و اقتصاد اصفهان کاملا مردانه است. نرخ بالای بیکاری زنان در اصفهان نیز این تحلیل را تایید می‌کند.
باوجود نرخ پایین مشارکت زنان در بازار کار، نرخ بیکاری آنان نیز بالاست. از بین حدود 14 درصد از جمعیت زنان که وارد بازار کار می‌شوند تعداد زیادی نمی‌توانند شغلی پیدا کنند و نرخ بیکاری زنان حدود دو برابر مردان است.
نرخ پایین مشارکت زنان می‌تواند به این دلیل باشد که شغل مناسبی برای زنان نیست آنان هم کمتر در جست‌وجوی شغل هستند و علاوه بر دلایل فرهنگی، اجتماعی، شرایط بازار کار نیز یکی از عواملی است که باعث می‌شود جمعیتی از بازار کار خارج شوند و دیگر در جست‌وجوی شغل نباشند و به این صورت نرخ مشارکت زنان کاهش می‌یابد. نرخ بیکاری بالا و نرخ مشارکت پایین به‌خوبی نشان می‌دهد شرایط مناسبی برای پیدا کردن شغل مناسب برای زنان در بازار کار وجود ندارد.
سهم زنان
سهم زنانی که تجربه مشارکت در بازار کاردارند قابل‌توجه است اما خروج سریع زنان از بازار کار و انتقال از زنان فعال به غیرفعال در بازار کار با سرعت زیادی اتفاق می‌افتد. شرایط نامساعد حقوقی و تبعیض‌های محیط کار درنهایت باعث می‌شود هزینه- فرصت کار نکردن برای بانوان ایرانی کاهش یابد یا به بیان ساده‌تر کار نکردن به نفع آنان باشد.
بعد از جنگ جهانی دوم و پدیدار شدن مجموعه‌ای از مشکلات اقتصادی کلان، کشورها بر نابرابری بین کشورهای فقیر و غنی متمرکز شدند و مفهوم توسعه با رشد اقتصادی مترادف شد و افزایش تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه از اهداف توسعه محسوب شد. از دهه 1970 به بعد، به دلیل تشدید مسائلی مانند فقر، بیکاری و نابرابری، حتی کشورهایی که رشد اقتصادی بالایی را تجربه می‌کردند، در مفهوم و معنای توسعه تجدیدنظر کردند.
این کشورها هم‌زمان با تلاش برای بالا بردن رشد اقتصادی، به مفاهیم دیگری مانند توسعه اجتماعی، توسعه پایدار و توسعه انسانی هم توجه کردند. یکی از نتایج چنین تحولی؛ طرح مفهوم توسعه انسانی بود که در چارچوب آن هدف اساسی توسعه یعنی انسان موردتوجه قرار گرفت. در مفهوم توسعه انسانی مشارکت زنان در حیات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی اهمیت یافت و برافزایش جایگاه زنان در جامعه مطابق نرخ جمعیتی‌شان، تاکید شد. تاکیدی که هنوز به واقعیت نزدیک نشده و نرخ بالای بیکاری زنان و حتی نگاه خشک حاکمیت به آن‌ها به‌عنوان جنس دوم از مهم‌ترین دلایل عدم تحقق این هدف است.
موسسه GEDI درباره مقایسه میزان حمایت از زنان کارآفرین در ایران و سایر کشورها پژوهشی انجام داده که نشان می‌دهد حمایت از زنان در کشورهای آمریکا و استرالیا و آلمان زیاد و در کشور ایتالیا خوب است. در چین و ژاپن و عربستان متوسط و در برزیل و مصر و روسیه ضعیف گزارش‌شده و در ایران و هند خیلی ضعیف است.
