سهم توزیع در گرانی کالا
تولید، زنجیره تامین را جایگزین صنعت پخش کند
در شرایطی که تولیدکنندگان تلاش می‌کنند قیمت تمام‌شده تولید و توزیع را تا حد ممکن کاهش دهند و از سوی دیگر مصرف‌کنندگان نیز به دنبال تامین اقلام اساسی خود با کمترین قیمت ممکن هستند، پویایی بیشتر شرکت‌های پخش و استفاده از فناوری‌های نوین برای بازاریابی و فروش، می‌تواند هم قیمت تمام‌شده را برای واحدهای تولیدی کاهش دهد و هم به مردم برای بهره‌مندی از یک سبد مصرفی ارزان‌قیمت‌تر مساعدت کند. از سوی دیگر با رشد تعداد مال‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای و سهم بزرگ شرکت‌های توزیع در تامین کالاهای موردنیاز آن‌ها بدهی این فروشگاه‌ها به شرکت‌های پخش به‌گونه‌ای افزایش‌یافته که تامین سرمایه در گردش آن‌ها را با خطر مواجه کرده است. صنعت پخش و توزیع مویرگی به‌عنوان بخش اصلی پروسه فروش، چرخ تولید را می‌چرخاند و به همین دلیل به برنامه‌ریزی، به‌روزرسانی و قوانین مدون نیاز دارد.
موتور محرک تولید
قلمروی فعالیت صنعت پخش هم گستردگی فراوانی دارد و هم از پیچیدگی‌ها بسیاری برخوردار است. در حال حاضر ۱۰۰ درصد داروی کشور و ۷۰ درصد مواد غذایی، آرایشی و بهداشتی، شوینده‌ها توسط شرکت‌های پخش در سرتاسر ایران توزیع می‌شود. نقش فعالان این صنعت در GDP کشور بیش از ۸ درصد و چرخه مالی اعضاء در حوزه دارو بیش از ۴۵ هزار میلیارد تومان و در سایر محصولات بیش از ۳۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. خاستگاه این صنعت اروپا و امریکا بوده، اما مهارت و دانش رسوب‌کرده این صنعت در ایران و اصفهان بومی و سنتی است و باید به‌روزرسانی شده و کار آیی آن افزایش یابد.
پژوهش نیم‌نگاهی به شاخص‌های توسعه استان اصفهان توسط معاونت امور اقتصادی و برنامه‌ریزی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی، خرداد سال گذشته منتشر شد. نتایج پژوهش یادشده نشان می‌دهد در دهه اخیر سهم حوزه خدمات از صنعت در اقتصاد استان پررنگ‌تر شده به‌طوری‌که سهم ارزش‌افزوده بخش خدمات در استان در سال ۱۳۹۸ به ۵۳.۴۵ درصد و اشتغال در بخش خدمات به ۴۷.۳ درصد رسیده که این نرخ‌ها در سطح کشور به ترتیب ۴۰.۰۷ درصد و ۵۰.۳ درصد بوده است.
این حوزه در زیر بخش عمده‌فروشی و خرده‌فروشی با ۱۶.۳ درصد املاک و مستغلات با ۱۲.۴ درصد و حمل‌ونقل و انبارداری با ۸.۷ درصد بیشترین ارزش‌افزوده و اشتغال رادارند که بخش بزرگی از آن حوزه فعالیت شرکت‌های توزیع و پخش را تشکیل می‌دهد. در حال حاضر سهم شرکت‌های پخش از درآمدهای ملی کشور به محدوده ۱۰ درصد رسیده است. اعداد و ارقامی که نشان می‌دهد، توجه ویژه به این صنعت نه یک شاید و احتمال بلکه ضرورتی غیرقابل‌انکار است. چنانچه نهادهای مسوول و تصمیم‌ساز در دولت و مجلس متوجه اهمیت فزاینده شرکت‌های توزیع و پخش شوند و بستر لازم برای نقش‌آفرینی بیشتر و پیشرفت افزون‌تر این صنعت را فراهم کنند، شرکت‌های پخش قادر هستند در مسیر برخی از مطالبات قدیمی مردم در خصوص عدالت اجتماعی و مقابله با فقر مطلق سهم قابل‌توجهی را به دست آورند. در صورت چنین توجهی این صنعت نیز می‌تواند در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با کمترین هزینه در بخش‌هایی چون اشتغال‌زایی، مقابله با فقر، تحقق عدالت اجتماعی و... نقش‌آفرینی کنند و بلافاصله به سطح استاندارد‌های جهانی برسانند و خدمت‌رسانی به آحاد ملت را بهتر و کاراتر از گذشته به انجام برسانند.
سهم توزیع در گرانی کالا
سهم حدود ده‌درصدی صنعت توزیع از درآمد ملی نشان‌دهنده حجم و گستره وسیع این صنعت و به‌تبع آن نقش کلیدی این صنعت در زنجیره تامین بسیاری از صنایع کشور است. در شرایطی که از یکسو تولیدکنندگان در تکاپوی تأمین نقدینگی و سودآوری برای بقا و رشد کسب‌وکار خود هستند و از سوی دیگر مصرف‌کنندگان با چالش حفظ قدرت خرید دست‌وپنجه نرم می‌کنند، ارتقای کار آیی صنعت پخش به‌عنوان حلقه واسطه بین تولیدکننده و مصرف‌کننده که سهم مهمی از قیمت تمام‌شده را به خود اختصاص می‌دهد، اهمیت به سزایی دارد. به‌عبارت‌دیگر، کاهش هزینه‌های مبادله در صنعت پخش در شرایطی که رکود بر بسیاری از صنایع کشور سایه انداخته، می‌تواند کاهش قیمت تمام‌شده، افزایش حاشیه سود برای تولیدکننده و کاهش قیمت خرید را برای مصرف‌کننده به ارمغان آورد. شواهد نشان می‌دهد در حال حاضر سهم صنعت پخش از قیمت تمام‌شده محصولات گاهی به مرز پنجاه‌درصد هم می‌رسد.
شرکت‌های پخش کالا بر اساس محدوده فعالیت و گستردگی منطقه تحت پوشش خود به سه دسته استانی، منطقه‌ای و سراسری تقسیم می‌شوند. مطابق آمار منتشرشده در سایت انجمن پخش ایران، در حال حاضر ۱۵۲ شرکت پخش در کشور در حال فعالیت هستند که ۱۱ شرکت سراسری، ۷۵ شرکت منطقه‌ای و ۶۶ شرکت استانی هستند. این آمارها در حالی منتشرشده که به گفته جمشید سلطانی، رئیس هیات‌مدیره انجمن شرکت‌های صنعت پخش استان اصفهان بیش از ۲۳۰شرکت پخش با هشت هزار نیرو در استان فعالیت می‌کنند! به‌عبارت‌دیگر شرکت‌های پخش استان از شرکت‌های توزیع کشور بیشتر هستند.
مداخله دولت در فعالیت بخش‌های مختلف از تولید تا توزیع و قیمت‌گذاری تکلیفی و نبود متولی واحد به همراه اجبار برای اخذ مجوزهای متعدد ازجمله مشکلات این صنعت است که هزینه کالاها را افزایش می‌دهد. این صنعت متولی خاصی ندارد و از سازمان‌های دولتی و وزارتخانه‌های متعدد تا شهرداری و پلیس در این صنعت مداخله می‌کنند.
شرکت‌های پخش غیر دارویی مجوزهای فعالیت خود را از وزارت صمت دریافت می‌کنند و تمامی اطلاعات مربوطه را در سامانه جامع تجارت و سامانه انبارها ثبت کرده‌اند، اما اکنون ضرورت اخذ مجوز از سازمان غذا و دارو در حال اجباری شدن است و تاکید بر ثبت مجدد اطلاعات در سامانه تی تک معضل بزرگی برای فعالان این صنعت به وجود آورده است. این اجبارها باعث شده هزینه‌های پخش روزبه‌روز افزایش یابد و قیمت مصرف‌کننده نیز رشد کند؛ درحالی‌که ضرورتی هم برای چنین تشکیلات مداخله‌گری وجود ندارد.
زنجیره تامین درراه است
ساختار شرکت‌های پخش استانی هنوز سنتی هستند. یکی از دلایل غیررقابتی بودن شرکت‌های پخش نیز به همین موضوع ارتباط پیدا می‌کند و این در حالی است که واحدهای تولیدی با کمک بهترین شرکت‌های پخش می‌توانند به سودآوری برسند. در کشورهای پیشرفته اما شرکت‌های پخش دارای هویت هستند که با به‌کارگیری روش‌های مدرن توانسته‌اند موفق به افزایش فروش واحدهای تولیدی شوند.
برای توزیع محصولات ساختار سنتی جواب‌گو نیست و ساختار بنکداری و عمده‌فروشی تکاپوی لازم را برای پاسخگویی به جامعه جدید نمی‌دهد. در شرایطی که مصرف افزایش یابد، تولید نیز رونق پیدا می‌کند و هلدینگ‌های بزرگ تأسیس می‌شوند. رفتار و عملکرد سنتی باعث شده تا فروش و بازاریابی اینترنتی، کاسبی شرکت‌های توزیع را کساد کند و این در حالی است که توجه به شیوه‌های نوین توزیع ازجمله زنجیره تامین نه‌تنها بنگاه‌های تولیدی را به سود مناسب می‌رساند که استفاده از فناوری اطلاعات به افزایش درآمد منتهی می‌شود. شرکت‌های پخش استان برای بهبود وضعیت خود شرکت تعاونی ایجاد کرده و این تعاونی برای ساخت مرکز ترابری برون‌شهری و ایجاد شهرک تخصصی پخش در چهارگوشه شهر اصفهان تلاش می‌کند.
این تلاش‌ها در حالی مطرح می‌شود که در دنیای پررقابت امروز مدیریت زنجیره تأمین و توزیع عاملی مهم و تأثیرگذار برای دستیابی به مزیت رقابتی پایدار در کسب‌وکارها محسوب شود. درواقع این سازمان‌ها نیستند که باهم رقابت می‌کنند، بلکه زنجیره‌های تأمین آن‌ها هستند که برای کسب سهم بیشتری از بازار با یکدیگر در رقابت هستند. مدیریت زنجیره تامین به کسب‌وکارهای تولیدی و تجاری کمک می‌کند تا مواد اولیه‌ای که برای تولید کالاها یا خدمات نیاز دارند را به دست آورده و محصول نهایی را به مشتری تحویل دهند. درواقع شرکت‌ها برای مدیریت منابع خود برای پاسخگویی به تقاضای مشتریان به راهبرد نیاز دارند. بخش بزرگی از برنامه‌ریزی مدیریت زنجیره تأمین طراحی دسته‌ای از معیارها و ویژگی‌ها برای پایش زنجیره تأمین است تا کارآمد باشد هزینه‌ها را کم کند و کیفیت و ارزش بالاتری را برای مشتریان به همراه داشته باشد. مدیران زنجیره تأمین، فرآیندهای قیمت‌گذاری تحویل و پرداخت را برای تأمین‌کنندگان طراحی کرده و دسته‌ای از معیارها را برای پایش و بهبود روابط با تأمین‌کنندگان طراحی می‌کنند. سپس می‌توانند فرآیندهایی را برای مدیریت انبار کالاهای تولیدشده ایجاد کنند که شامل دریافت و تأیید ارسال محموله انتقال مواد اولیه به واحدهای تولیدی و تأیید پرداخت به تأمین‌کنندگان باشد. در بخشی از زنجیره تأمین با عنوان تدارکات سفارش‌های مشتریان دریافت شده و پس از طراحی انبارها وسایل حمل‌ونقل برای ارسال محصولات به مشتریان انتخاب و یک سیستم صورت‌حساب برای دریافت حساب‌ها تنظیم می‌شود. علم مدیریت زنجیره تأمین و در کنار آن علم فناوری اطلاعات به کمک می‌آید و با مدیریت صحیح این فرآیند و استفاده از فناوری‌های اطلاعاتی برای بالا بردن هر چه بیشتر بهره‌وری این چرخه مدیران را یاری می‌رساند. این سیستم همیشه به دنبال زمان کوتاه‌تر بین تولید محصول و تحویل آن به مشتری چشم‌انتظار است.
