اهمیت پایش تکنولوژی در صنایع پتروشیمی

الهام زینالی رییس توسعه محصول شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی یکی از مسایلی که اخیرا بیشتر مطرح می‌شود، موضوع زنجیره ارزش است. در این خصوص تاکید بر این است که از ابتدا تا انتهای زنجیره باید مورد توجه قرار گیرد. اما سوالی که پیش می‌آید این است که آیا در ایران می‌توانیم کل زنجیره ارزش مواد را تولید کنیم؟ به عنوان مثال برخی از سرمایه‌گذاران اقدام به واردات مواد مورد نیاز خود می‌کنند. اما حالا ترجیح آن‌ها این است که به عنوان جایگزین واردات، پتروشیمی تاسیس کرده و آن ماده را تولید کنند. اینجا این مساله محل سوال است که آیا هر ماده یا کالایی که از طریق واردات تامین می‌شود، قابل‌تولید در کشور است یا لازم است الزاماتی را از پیش در آن در نظر گرفت.

دغدغه‌ای که در انجمن صنایع پتروشیمی و به تبع آن در شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی - به عنوان بازوی علمی شرکت ملی صنایع پتروشیمی - مطرح است پایش تکنولوژی‌هایی است که در آینده مستعد سرمایه‌گذاری هستند. سپس بر اساس خروجی این پایش فناوری برتر انتخاب می‌شود و در مرحله بعد امکان‌سنجی انجام خواهد شد؛ که بر اساس آن جمع‌بندی‌ای درباره اینکه ماده مورد نظر در کشورمان قابل تولید است صورت خواهد گرفت.

در پایش تکنولوژی، باید نگاهی همه‌جانبه داشت؛ به عنوان مثال در پایش تکنولوژی برای انتخاب سیلیکون باید همه ابعاد مانند بازار فروش، میزان واردات، میزان ارزی که از کشور خارج می‌شود، شرایط عرضه و تقاضا در منطقه و دنیا، میزان تولید و مصرف، میزان و محل تولید فعلی این ماده و ظرفیت‌های اسمی واحدهای تولیدی آن لحاظ شود. سپس لازم است عوامل فرآیندی بررسی شوند؛ اینکه در دنیا چه فناوری‌های برای تولید این ماده وجود دارد و نرخ تبدیل مواد و مصرف انرژی هر کدام از آن‌ها به چه میزان است.

در ادامه اینکه قیمت تمام‌شده هر یک از تکنولوژی‌ها بررسی خواهد شد. نکته مهم دیگر شرایط دسترسی به این تکنولوژی‌هاست. این‌که قیمت محصول نهایی در ایران و جهان چقدر خواهد بود و هزینه‌های سرمایه‌گذاری، نصب و راه‌اندازی نیز باید محاسبه شود.

یکی دیگر از معیارها عوامل محیط‌زیستی‌ست؛ میزان تاثیرات منفی تولید ماده مذکور بر محیط‌زیست اعم از آلودگی آب‌وهوا، آلودگی صوتی و میزان تولید گازهای آلاینده و پساب‌ها نیز باید به دقت بررسی شود. در ادامه تولیدات فرعی - همچون تاثیرات بر مسائل اجتماعی آن منطقه - نیز بررسی می‌شود. همچنین قیمت و میزان دسترسی به تجهیزات خاصی که تکنولوژی‌های مورد نظر نیاز دارند، نیز ارزیابی می‌شود؛ مثلا راکتوری که نیازمند آلیاژهای خاص است. یکی دیگر از مواردی که بررسی می‌شود وجود نیروهای متخصص در کشور برای نصب و راه‌اندازی این تکنولوژی‌هاست. در مجموع هر آنچه که در زمینه‌های فرآیندی، تکنولوژیک، تجاری و محیط‌زیستی تاثیرگذار است در پایش تکنولوژی ارزیابی می‌شود، سپس تکنولوژی‌های مختلف بر اساس این عوامل امتیازدهی شده و در نهایت فناوری برتر انتخاب خواهد شد.

در راهنمایی سرمایه‌گذاران، براساس عوامل ذکرشده فناوری‌هایی برای سرمایه‌گذاری پیشنهاد می‌شود و در مرحله بعد عوامل دیگر بررسی خواهد شد. بنابراین پیش از هر اقدامی برای تکمیل زنجیره ارزش لازم است پایش تکنولوژی با دقت و اصولی انجام شود.