نامه‌های لاهوتی و عینی
کتاب «نامه‌های ابوالقاسم لاهوتی و صدرالدین عینی» مجموعه‌ای از ۹۱ نامه و تلگراف ابوالقاسم لاهوتی، شاعر و کنشگر سیاسی ایرانی و صدرالدین عینی، ادیب نامدار، قهرمان تاجیکستان و بنیان‌گذار ادبیات معاصر تاجیکستان است که برای نخستین بار در ایران چاپ شده است.
این نامه‌ها طی سال‌های ۱۹۲۷ تا ۱۹۵۳ نگارش شده و پاره‌ای از فعالیت‌های علمی و فرهنگی این دو نویسنده و شاعر نامدار در عرصه زبان و ادب پارسی را آشکار می‌کند.
اصل این نامه‌ها در بایگانی انستیتوی زبان و ادبیات رودکی آکادمی ملی علوم جمهوری تاجیکستان و خانه موزه صدرالدین عینی در شهر دوشنبه نگهداری می‌شود. این نامه‌ها دارای ارزش ادبی، تاریخی و سیاسی فراوانی است و نخستین بار در تاجیکستان با کوشش روانشاد خورشیده آتاخان اُوا، ادبیات‌شناس برجسته تاجیکستانی در سال ۱۹۷۸ میلادی با دیباچه روانشاد محمد عاصمی با حروف سیریلیک چاپ شد.
با توجه به اینکه نامه‌های لاهوتی و عینی از متن‌های ادبی و تاریخی بسیار مهم زبان پارسی است و مورد مراجعه بسیاری از پژوهشگران ایران، تاجیکستان و دلبستگان زبان فارسی قرار خواهد گرفت، ضرورت داشت که با دقت نظر تمام و به شکلی روان چاپ شود و در دسترس علاقه‌مندان این دو ادیب بزرگ قرار گیرد.
این نامه‌ها صرفاً نامه شخصی و خانوادگی نیستند، اگر چه به مسائل خانوادگی و احوال‌پرسی عزیزان اختصاص می‌یابد، ولی استاد با آن دید فراخ و آینده‌نگر مطمئن بود این مکتوبها روزی و روزگاری در تاریخ ادب محسوب می‌شوند و پاره‌های ناگفته اندیشه‌های علامه عینی و معاصرانشان خواهند شد. در سطرسطر نامه‌های صمیمانه حیات ادبی، وضعیت فرهنگی، مسائل تاریخ ادبیات، حفظ زبان از کاستی ها، روابط علمی و ادبی، موضوعات لغت‌نگاری، اصطلاحات آفرینی، آشنایی از تألیفات یکدیگر، ذکر شخصیت‌های مطرح فرهنگی به مشام می‌رسد و ما را با فضای آن روزگاران آشنا می‌کند. استادان بزرگ نهایت هنر را در نامه‌نگاری به خرج داده، الفبا و مقررات آن را از ابتدای کلام، تا پایان‌نامه و ذکر مکان و تاریخ آن رعایت کرده‌اند.
نخستین بار انتشار نامه‌های این دو قافله‌سالار سخن در نیمه دوم سال‌های پنجاهم عصر گذشته توسط کمال عینی، فرزند برومند استاد عینی انجام شد که در مجله «شرق سرخ» (سال ۱۹۵۶، شماره هفتم) منتشر شد. بعدها، خورشیده آتهخانآاوا، دانشمند روانشاد پنج بار در سال‌های ۱۹۷۸-۲۰۱۷ به این موضوع توجّه کرد و در پنج کتاب آنها را منتشر کرد.
آخرین بار سال گذشته عنضورت ملکزاد و گلبهار عثمان‌آوا، دو محقق انستیتو زبان و ادبیات به نام رودکی کتاب «مکتوبها» را به مناسبت صدوچهل‌وپنجین زادروز استاد عینی در ۶۶۴ صفحه منتشر کردند. در چاپ‌های قبلی این نامه‌ها در تاجیکستان به دلیل برخی ملاحظه‌ها، بخشی از نامه‌ها حذف شده و یا بخشی از دست‌خط‌های فارسی لاهوتی و عینی به درستی خوانده نشده و به اشتباه واژه‌ای دیگر جایگزین شده است.
با توجه به دسترسی گردآورنده به اصل نامه‌های لاهوتی و عینی و خوانش تقریباً دقیق دست‌خط‌های فارسی این دو شخصیت، کوشیده شد ضمن حفظ اصالت متن نامه‌ها، غلط‌های موجود در نسخه‌های تاجیکی را یافته و در چاپ فارسی درحد امکان از نادرستی‌ها کاسته شود.
کتاب نامه‌های لاهوتی و عینی که اینک برای نخستین بار به فارسی چاپ شده تنها یک تصحیح و یا ویراستاری صرف نیست، بر روی سطر به سطر و واژه به واژۀ آن پژوهش شده است؛ درباره شیوه خوانش و حرکت‌گذاری و نشانه‌گذاری و حتی شیوه نگارش واژگان اندیشه شده و روشن‌سازی درباره شکل واژه یا عبارت یا نام کسان و جای‌ها در پاورقی آورده شده است.
این اثر پس از فهرست نوشته‌ها، به ترتیب مشتمل بر یادداشت دبیر مجموعه (استاد کاوه بیات)، مقدمه گردآورنده (محسن فرح‌بر)، یادداشت سیسیلیا بانو لاهوتی (همسر ابوالقاسم لاهوتی) و خاطره کمال عینی (فرزند صدرالدین عینی) و دیباچه استادان برجسته تاجیکستانی و ایرانی عبدالخالق نبوی، عبدالنّبی ستارزاده، رستم وهاب، مطلوبه میرزایونس و مسعود عرفانیان، متن نامه‌ها، یادداشت‌ها، گاه‌شمار زندگی ابوالقاسم لاهوتی و صدرالدین عینی، شرح واژگان دشوار، کتابنامه، عکس‌هایی از زندگی لاهوتی و عینی که برخی از آنها برای نخستین‌بار چاپ می‌شود و نمایه‌ای از نام اشخاص، جای‌ها، کتاب‌ها، نشریه‌ها و غیره است. موضوع نامه‌ها بیشتر مسائل ادبی و فرهنگی است؛ جز اینکه سبک انشای نامه‌ها آموزنده و با الفبای فارسی یا به گفته تاجیکان «خط نیاکان» نوشته شده که با خواندن آنها وضعیت سیاسی شوروی و شرایط جامعه تاجیکستان و فضای فرهنگی حاکم بر آن زمان را نیز بهتر می‌توان شناخت. چندی قبل مجله بخارا این کتاب را با حضور نظام الدین زاهدی، سفیر تاجیکستان در تهران و جمعی از ادیبان نقد و بررسی کرد.
کتاب «نامه‌های ابوالقاسم لاهوتی و صدرالدین عینی» به کوشش محسن فرح‌بر در ۳۹۱ صفحه و شمارگان ۵۵۰ نسخه از سوی انتشارات شیرازه کتاب ما چاپ شده است.
