قصه ناتمام زنجیره پتروشیمی

استراتژی دسته‌بندی طرح‌های تخصیص بهینه منابع در افق ناترازی گاز

به گفته عباس‌‌زاده، شرکت ملی صنایع پتروشیمی طرح‌های موجود را در سه دسته متمایز قرار داده است. طرح‌های سبز که از پیشرفت فیزیکی قابل‌توجهی برخوردار بوده و تکمیل آنها در اولویت قرار دارد. طرح‌های قرمز که عمدتا به صورت صوری و بدون اهتمام جدی برای سرمایه‌گذاری شکل گرفته‌اند و طرح‌های زرد که نیازمند مطالعات تکمیلی و ارزیابی‌های دقیق‌تر هستند. بر اساس آمار ارائه شده از مجموع ۱۱۰ طرح پتروشیمی موجود تنها ۴۸ طرح در وضعیت مطلوب قرار داشته و مشمول حمایت‌های دولتی خواهند بود این در حالی است که ۵۲ طرح در دسته قرمز قرار گرفته و احتمال لغو مجوز آنها بسیار بالاست.

با توجه به چالش ناترازی گاز در افق میان‌‌مدت که طی سه تا چهار سال آینده نمود بیشتری خواهد یافت، اولویت لغو مجوزها با طرح‌‌های مبتنی بر خوراک گازی خواهد بود. تحلیل‌‌ها نشان می‌دهد که این دسته‌‌بندی و تعیین‌تکلیف طرح‌‌ها می‌تواند منجر به صرفه‌‌جویی قابل‌توجهی در منابع ملی شود. به طور میانگین، هر طرح پتروشیمی به سرمایه‌گذاری بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون دلار نیاز دارد و تخصیص نامناسب این حجم از سرمایه‌‌ به طرح‌‌های غیراقتصادی یا غیر‌قابل اجرا، ضربه سنگینی به اقتصاد ملی وارد خواهد کرد. 

بنابراین بازنگری فعلی را می‌توان اقدامی ضروری در جهت بهینه‌‌سازی تخصیص منابع ارزیابی کرد. یکی از چالش‌‌های اساسی در صنعت پتروشیمی کشور ما، تامین مالی و جذب سرمایه برای تکمیل طرح‌‌های نیمه تمام است. نمونه‌‌های اشاره شده توسط مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی همچون واحد آپادانا با پیشرفت فیزیکی ۱۰۰‌درصد و سرمایه‌گذاری ۳۰۰ میلیون دلاری و همچنین واحد سیراف با پیشرفت ۴۰ درصدی، نشان‌‌دهنده حجم قابل‌توجه سرمایه‌‌های تخصیص یافته به این طرح‌‌هاست. ارزیابی‌‌های اقتصادی حاکی از آن است که با توجه به شرایط تحریم و محدودیت‌های مالی کشور، تامین سرمایه موردنیاز برای تکمیل همه طرح‌‌های موجود امکان‌‌پذیر نخواهد بود. بر اساس برآوردهای صورت گرفته، برای تکمیل ۴۸ طرح دارای پیشرفت فیزیکی، به حداقل ۱۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است که تامین این میزان سرمایه در شرایط فعلی، چالشی‌‌ جدی محسوب می‌شود.

راهکارهای موجود برای غلبه بر این چالش‌‌ها را می‌توان استفاده از ظرفیت بازار سرمایه، جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صورت کاهش تحریم‌‌ها و تشکیل طرح‌‌هایی که پیشرفت فیزیکی بالاتری داشته و از توجیه اقتصادی مناسب‌‌تری برخوردارند، می‌تواند به بهینه‌‌سازی تخصیص منابع محدود مالی کمک شایانی کند.

هدایت سرمایه‌گذاران به سمت صنایع پایین‌‌دستی

با توجه به چالش ناترازی گاز در سال‌های آتی و محدودیت‌های موجود برای طرح‌‌های مبتنی بر خوراک گاز، شرکت ملی صنایع پتروشیمی راهبرد هدایت سرمایه‌گذاران به سمت صنایع پایین‌‌دستی را در دستور کار قرار داده است. این استراتژی نه تنها می‌تواند از خروج سرمایه‌گذاری از صنعت پتروشیمی جلوگیری کند، بلکه زمینه را برای توسعه متوازن زنجیره ارزش در این صنعت فراهم می‌‌سازد.

نگاهی به زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی کشور نشان می‌دهد که به‌رغم سرمایه‌گذاری‌‌های قابل‌توجه در صنایع بالادستی و میانی، صنایع پایین‌دستی پتروشیمی کمتر مورد توجه قرار گرفته‌‌اند. این در حالی است که ارزش افزوده محصولات پایین‌‌دستی به مراتب بیشتر از محصولات بالا دستی است و توسعه این بخش می‌تواند نقش مهمی در ارزآوری و اشتغال‌زایی داشته باشد.

بر اساس مطالعات صورت گرفته، سرمایه‌گذاری در صنایع پایین‌‌دستی پتروشیمی به نسبت صنایع بالادستی، نیازمند حجم کمتری از سرمایه‌‌ بوده و در عین حال، از ریسک کمتر و بازدهی بیشتری برخوردار است. همچنین، این صنایع کمتر تحت‌تاثیر تحریم‌‌های بین‌المللی قرار می‌‌گیرند و امکان صادرات محصولات آنها با سهولت بیشتری فراهم است.