پتروشیمی درگیر ناترازی جدید

مهدی کربلایی آقابابایی * صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی کشور با هدف کاهش خام فروشی منابع ملی توسعه یافته‌‌‌اند. در سال ۱۴۰۱، ۶۸۱۰ هزار تن اتان به عنوان خوراک وارد صنایع پتروشیمی شده است.

این اتان از منابع مهم بالادستی میادین مستقل گازی، گازهای همراه با گاز استخراج شده و در ادامه با پالایش گاز غنی، از گاز جدا می‌‌‌شود و وارد مجتمع‌‌‌های پتروشیمی برای تبدیل به اتیلن و ادامه زنجیره ارزش آن می‌‌‌شوند. کارخانه‌های گاز و گازمایع و پالایشگاه‌‌‌های گاز پارس جنوبی و بیدبلند در استحصال اتان تا سال ۱۴۰۲ نقش بسیار مهمی داشته‌‌‌اند. طرح‌‌‌های پتروپالایشگاه کنگان و پالایشگاه‌‌‌های دهلران و هویزه خلیج فارس نیز از طرح‌‌‌های مهم استحصال اتان از گاز هستند.

مطابق شکل ۱ ظرفیت کلی تولید اتیلن در کشور تا سال ۱۴۰۲، ۸۸۰۰ تن در سال بوده است که در حدود ۴۴۰۰ تن ظرفیت آن از منابع اتان میدان پارس جنوبی بوده است که سهمی در حدود ۵۰درصد از کل اتیلن تولیدی را دارد. نفوذ میدان عظیم گازی پارس جنوبی در تولید اتیلن با وارد شدن پتروپالایش کنگان و فازهای دوم و سوم پتروشیمی بوشهر بیشتر نیز خواهد شد. نفوذ بالای میدان گازی پارس جنوبی و وابستگی صنایع پایین دست به اتان تولیدی از این منبع در کنار کاهش روزافزون فشار این مخزن می‌‌‌تواند چالش مهمی برای پتروشیمی‌‌‌های تولیدکننده اتیلن و پتروشیمی‌‌‌های پایین‌دست آن باشد.

جدوول

تولید اتان

روند تولید گاز در منطقه تولید نفت و گاز پارس، با انتظار کاهش تولید از میادین پارس جنوبی در صورت عدم اجرای طرح‌‌‌های فشار افزایش روبه رو خواهد بود. این چالش جدی علاوه بر مشکلات بزرگی که در زمینه تامین گاز طبیعی مورد نیاز کشور ایجاد می‌‌‌کند، معضلات مهمی نیز در زمینه تامین اتیلن مورد نیاز صنایع پتروشیمی ایجاد خواهد کرد. تولید گاز طبیعی در منطقه نفت و گاز پارس در صورتی که ادامه برداشت در میدان پارس جنوبی به صورت تخلیه طبیعی باشد و سایر میادین گازی در این منطقه نیز توسعه پیدا نکند، میزان برداشت گاز در این منطقه را تا سال 1420 به 354 میلیون مترمکعب در روز خواهد رساند در صورتی که با به کارگیری روش‌‌‌های نگهداشت تولید و توسعه میادینی مانند کیش، فرزاد، پارس شمالی، گلشن، فردوسی و...، این میزان تا سال 1420 به 645 میلیون مترمکعب در روز خواهد رسید.

2222

با توجه به این کاهش تولید در گاز طبیعی، میزان اتان دریافتی برای انتقال به پتروشیمی‌‌‌های این منطقه نیز محدودتر خواهد شد. با فرض میزان استحصال اتان مشابه پارس جنوبی در سایر میادین، اتان دریافت شده از منطقه عملیاتی نفت و گاز پارس در سناریو تخلیه طبیعی پارس جنوبی و عدم توسعه سایر میادین تا سال 1420 به 4.7 میلیون تن در سال و در سناریو نگهداشت تولید و توسعه میادین به 10.4 میلیون تن در سال خواهد رسید.

تقاضای اتان و ناترازی آن

مجموع تقاضای اتان در مجتمع‌‌‌های منطقه عسلویه و کنگان در حال حاضر 5.6میلیون تن است و با روی کار آمدن سایر طرح‌‌‌ها تا سال 1412، ظرفیت طراحی تقاضای خوراک اتان در این منطقه به 13 میلیون تن خواهد رسید که در خوشبینانه‌‌‌ترین سناریو نیز شاهد اختلاف بین تقاضا و تولید هستیم.

در صورت پیشرفت طرح‌‌‌های پتروشیمی مطابق برنامه ارائه شده در جدول ، در دو سناریو تخلیه طبیعی و نگهداشت تولید گاز به ترتیب در سال‌‌‌های 1409 و 1415 مطابق شکل 3 دچار ناترازی اتان در منطقه عسلویه و کنگان خواهیم شد که این ناترازی تا سال 1420 به ترتیب به 10.6و 2.6میلیون تن در سال خواهد رسید. جهت کنترل ناترازی و جلوگیری از مشکل کمبود خوراک، لازم است تا تدابیر مهمی پیش از اجرایی شدن کامل طرح‌‌‌های مذکور اندیشیده شود تا از شکست اقتصادی این طرح‌‌‌های جلوگیری شود. در همین راستا، موارد زیر می‌‌‌تواند به عنوان راهکارهای کاهش ناترازی مطرح شوند.

333