نقش «ایران اکسپو» در توسعه صادرات غیرنفتی تبیین شد؛
ویترین اقتصاد ملی
مجید تکبیری در گفت‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» با بیان اینکه «ایران اکسپو» یا نمایشگاه توانمندی‌‌های صادراتی جمهوری اسلامی ایران، بیشتر بر توسعه صادرات غیرنفتی متمرکز است، گفت: «هزینه‌‌های حضور صادرکنندگان ایرانی در نمایشگاههای خارجی و بازارهای هدف به شدت افزایش یافته است، از این رو در «ایران اکسپو»تلاش کردیم صادرکنندگان را در داخل کشور گِرد هم آوریم و از سراسر جهان نیز تجار و بازرگانان را دعوت کنیم تا فرآیند بازاریابی، تجارت و صادرات کالا در کشور عزیزمان انجام شود.»
وی افزود: «این روش چند مزیت دارد؛ نخست اینکه هزینه نهایی برای صادرکننده به حداقل می‌‌رسد، زیرا به‌‌جای آنکه بخواهند هزینه دلاری برای شرکت در نمایشگاههای خارجی بپردازند، می‌توانند در ایران با تجار کشورهای مختلف مذاکره کنند. علاوه بر آن، از نظر زمانی نیز صرفه‌‌جویی می‌شود. اگر یک صادرکننده بخواهد در ۱۰ نمایشگاه خارجی شرکت کند و برای هر کدام ۱۰ روز زمان بگذارد، در مجموع حدود ۱۰۰ روز از سال خود را در نمایشگاه‌‌ها خواهد گذراند. در حالی که در «ایران اکسپو»، می‌تواند در مدت کوتاهی با تجاری از ۱۰ تا ۲۰ کشور مذاکره کند. این فرآیند، علاوه بر کاهش هزینه‌‌ها، موجب تسهیل ارتباطات و بهبود شرایط بازاریابی برای صادرکنندگان می‌شود. همچنین مشکلات حملونقل و هزینه‌‌های جانبی حضور کالاهای نمایشگاهی در نمایشگاههای خارجی از دوش صادرکنندگان برداشته می‌شود.»
رئیس ستاد برگزاری «ایران اکسپو»در پاسخ به اینکه آیا کشورهای دیگر نیز چنین نمایشگاه‌‌هایی را برگزار می‌کنند؟ گفت: «به عنوان مثال نمایشگاه چاینا اکسپورت سالانه دو بار در گوانجو برگزار می‌شود و بیش از ۶۶ سال سابقه دارد. در یکی از دوره‌‌های اخیر این نمایشگاه، بیش از ۲۸۰هزار بازدیدکننده خارجی حضور داشتند. اقتصاددانان جهان معتقدند اگر چین امروز به یک قدرت اقتصادی تبدیل شده، یکی از پایه‌‌های اصلی آن چاینا اکسپورت بوده است. همچنین نمایشگاه دروازه آفریقا در استانبول ترکیه برگزار می‌شود که از سراسر آفریقا بیش از ۵ هزار تاجر به این نمایشگاه جذب می‌‌شوند.
این رویکرد باعث شده که ترکیه طی ۱۰ سال گذشته، صادرات خودرا به قاره آفریقا از ۱.۳ میلیارد دلار به ۳۳ میلیارد دلار افزایش دهد.» تکبیری با اشاره به برنامه‌‌های توسعه‌‌ای سایر کشورها نیز اظهار کرد: «دبی به‌‌دنبال گسترش زیرساخت‌‌های نمایشگاهی خود است. اخیرا شیخ محمد، طرح توسعه نمایشگاههای دبی را ارائه کرده و قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ فضای مفید نمایشگاهی خود را از ۵۰هزار مترمربع به ۱۸۰هزار مترمربع افزایش دهد تا دبی را به قطب نمایشگاهی منطقه تبدیل کند. این موارد نشان‌‌دهنده اهمیت نمایشگاههای صادراتی برای توسعه اقتصادی کشورهاست و ثابت می‌کند که حتی رقبای ما نیز به‌‌دنبال جذب مشتریان هدفمند از طریق این نمایشگاه‌‌ها هستند.»
ایران اکسپو یکی از موفق‌‌ترین پروژه‌‌های همکاری دولت و بخش خصوصی است
وی درباره دستاوردهای «ایران اکسپو» در دوره‌‌های اخیر گفت: «در دوره پنجم و ششم این نمایشگاه، حمایت خوبی از سوی بخش دولتی صورت گرفت و سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌‌جمهور شهید کشورمان نیز از آن پشتیبانی کرد. این نمایشگاه به یکی از موفق‌‌ترین پروژه‌‌های همکاری دولت و بخش خصوصی تبدیل شده است که طی آن بیش از ۲۴۰۰ تاجر و بازرگان از ۹۴ کشور جهان در اردیبهشت‌‌امسال به ایران آمدند. این در حالی است که در آن دوره، کشور درگیر مسائل امنیتی و تنش‌‌های بین‌المللی بود و بسیاری تصور نمی‌‌کردند که در چنین فضایی، تجار و سرمایه‌گذاران خارجی به ایران بیایند.»
رئیس ستاد برگزاری «ایران اکسپو» با بیان اینکه بیش از ۱۲ وزیر تجارت و صنعت، یک نخست‌‌وزیر و ۱۲ رئیس اتاق بازرگانی از کشورهای مختلف در این نمایشگاه حضور پیدا کردند که خود یک دستاورد مهم اقتصادی به شمار می‌رود گفت: «هدف‌‌گذاری ما این بود که در این نمایشگاه بین ۳ تا ۴ میلیارد دلار قرارداد و تفاهم‌‌نامه امضا شود. بر اساس داده‌‌های معاونت اقتصادی وزارت کشور و سازمان توسعه تجارت، کارشناسان ستاد برگزاری نمایشگاه و...، برآورد ما این است که این هدف محقق شده و بیش از ۳ میلیارد دلار قرارداد در این نمایشگاه به امضا رسیده است.»
تکبیری با اشاره به دسته‌‌بندی صادرکنندگان در «ایران اکسپو» بیان کرد: «نزدیک به ۸۰۰ صادرکننده برتر در شش گروه کالایی شامل دارو و تجهیزات پزشکی، فولاد، ساختمان، پتروشیمی، مواد غذایی و خدمات فنی مهندسی در دوره قبلی ایران اکسپو حضور داشتند. معمولا قراردادها را به این صورت دسته‌‌بندی می‌‌کنیم که قراردادهای بزرگ، بالای ۱۰۰ میلیون دلار، قراردادهای متوسط بین ۱۰ تا ۱۰۰ میلیون دلار و قراردادهای خُرد زیر ۱۰ میلیون دلار قرار می‌‌گیرند که قراردادهای بزرگ بیشتر در حوزه پتروشیمی، فولاد یا در برخی موارد خدمات فنی مهندسی شکل می‌‌گیرند، در حالی که قراردادهای متوسط بیشتر در حوزه ساختمان یا صنایع متوسط فولاد قرار دارند و قراردادهای خُرد عمدتا در حوزه دارو، تجهیزات پزشکی و مواد غذایی منعقد می‌‌شوند.
هدف‌‌گذاری برای تبدیل صادرات موقت به صادرات پایدار
رئیس ستاد برگزاری «ایران اکسپو» با اشاره به اینکه بیشترین تعداد قراردادها در حوزه مواد غذایی منعقد شد افزود: «به‌‌طور مثال، از ۴۰۰۰ مذاکره‌‌ای که انجام شد، حدود ۱۳۰۰ مورد مربوط به صنایع غذایی بود، اگرچه مبالغ این قراردادها نسبت به سایر حوزه‌‌ها پایین‌‌تر است. برای مثال، در «ایران اکسپو» سال گذشته، کارخانه زمزم ایران با یک تاجر عمانی که برای بازدید به نمایشگاه آمده بود قراردادی منعقد کرد و بعد از گذشت حدود یک سال و نیم، اخیرا کارخانه زمزم در عمان افتتاح شد که این نشان می‌دهد صادرات ما در برخی موارد از فروش مقطعی فراتر رفته و به صادرات پایدار تبدیل شده است.»
تکبیری با تاکید بر لزوم توسعه صادرات پایدار گفت: «وقتی قراردادی مانند زمزم بسته می‌شود، موضوع، فروش یک یا دو محموله صادراتی، مطرح نیست، بلکه این نوع قراردادها به معنای صادرات پایدار در بازار هدف است. باید این مسیر را توسعه دهیم و به‌‌جای صادرات موقتی، صادرات بلندمدت و پایدار را در دستور کار قرار دهیم.»
رئیس ستاد برگزاری «ایران اکسپو» در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه برای نمایشگاه دوره قبل، بیش از ۳۰۰ مترجم تجاری را جذب کرده و آموزش دادیم که این ۳۰۰ مترجم بیش از ۴۰۰۰ نشست B۲B را در طول ۵روز برگزاری نمایشگاه، مدیریت کردند گفت: «از این تعداد، پس از بررسی فرم‌‌های قرارداد و مستندات، مشخص شد که بین ۷۰۰ تا ۸۰۰ جلسه موفق بوده یا روند آنها به عقد قرارداد نزدیک شده است. همچنین برآورد می‌شود حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ مذاکره، جدی و عملیاتی انجام شده که بخش قابل‌‌توجهی از آنها به قرارداد منتهی شده است.»
ضرورت شناخت بازارهای هدف و دسترسی به اطلاعات تجاری
تکبیری با بیان اینکه همه بر عقد قراردادها تمرکز می‌کنند، اما اصل موضوع این است که باید ظرفیت‌‌های تجاری کشور را افزایش دهیم، افزود: چالش‌‌های زیادی داریم که باید برطرف شوند. برای مثال، ما برای برگزاری «ایران اکسپو» با کمبود مترجم تجاری مواجه بودیم. این در حالی است که کشوری با صنایع گسترده باید در زمینه تجارت، زیرساخت‌‌های مناسبی داشته باشد.وی بیان کرد: «در سال‌های اخیر زیرساخت‌‌های لازم برای توسعه تجارت بین‌المللی به‌‌طور کامل فراهم نشده در نتیجه، ما در زمینه تحقیقات بازار و شناخت بازارهای هدف، چندان قوی نیستیم.»
وقتی مسیرهای تجاری خود را باز نکرده‌‌ایم، نمی‌توانیم انتظار توسعه تجارت داشته باشیم
تکبیری با بیان اینکه «ایران اکسپو» می‌تواند یک چراغ راه برای توسعه بازارهای هدف باشد، گفت: «در آخرین دوره «ایران اکسپو»۲۴۰۰ تاجر از ۹۴ کشور مختلف حضور پیدا کردند که این نشان می‌دهد کالای ایرانی دارای مشتری و خواهان در سطح جهانی است. برخلاف آنچه ممکن است در ذهن برخی ایجاد شده باشد که به‌‌دلیل تحریم‌‌ها امکان تجارت وجود ندارد، واقعیت این است که ما نمی‌توانیم دست روی دست بگذاریم و باید برای توسعه تجارت حرکت کنیم.»
وی با بیان اینکه وقتی مسیرهای تجاری خود را باز نکرده‌‌ایم، نمی‌توانیم انتظار توسعه تجارت را داشته باشیم، تاکید کرد: «ایران اکسپو فرصتی ایجاد کرده که ظرفیت‌‌ها، چالش‌‌ها و قوت‌‌های موجود به صورت شفاف به نمایش گذاشته شود.»
تکبیری درباره تغییرات تعداد تجار حاضر در نمایشگاه در دوره‌‌های اخیر و پیش‌بینی برای دوره جدید اظهار کرد: «در دوره‌‌های قبل، به‌خصوص در دوران قبل از کرونا، تعداد تجار شرکت‌کننده حدود ۷۰۰ نفر بود و در دوره پنجم این نمایشگاه، حدود ۱۵۰۰ تاجر و بازرگان حضور داشتند. اما با حمایت‌‌های دولت و همکاری بخش خصوصی، این تعداد در دوره ششم تقریبا دو برابر شد و رشد چشمگیری را شاهد بودیم.»
رئیس ستاد برگزاری «ایران اکسپو» با اشاره به چالش‌‌های برگزاری نمایشگاه «ایران اکسپو» از جمله کمبود هتل‌‌های مناسب برای پذیرش تُجار و بازرگانان در دوران برگزاری نمایشگاه گفت: «در دوره قبل، مهمان‌‌هایمان را در ۱۷ هتل اسکان دادیم و در نهایت به هتل‌‌هایی با حدود ۷۰ تا ۸۰ اتاق نیز مراجعه کردیم تا مهمان‌‌های ما را پذیرش کنند، البته افزایش ظرفیت به ۲۴۰۰ تاجر نیز باعث شد که امکانات اقامتی تهران با مشکل مواجه شود. بنابراین اگر بتوانیم برنامه‌‌ریزی دقیق‌‌تری انجام دهیم، شاید بتوانیم در دوره‌‌های آینده حتی ۵۰۰۰ تاجر را نیز جذب کنیم.»
تکبیری در پاسخ به این پرسش که چه تمهیداتی می‌توان برای رفع این مشکل در بلندمدت در نظر گرفت، گفت: «در حوزه توریسم باید از تمام ظرفیت‌‌های کشور استفاده شود. زمانی که ارزش پول ملی در برابر ارزهای جهانی کاهش می‌‌یابد، دو اتفاق اقتصادی مهم رخ می‌دهد؛ نخست بهشت صادراتی است، زیرا صادرات برای تولیدکنندگان داخلی به‌‌صرفه‌‌تر می‌شود و دوم بهشت توریسم، زیرا کشور به مقصدی جذاب و ارزان برای گردشگران خارجی تبدیل می‌شود.»
وی ادامه داد: «در کشورمان زیرساخت‌‌های مناسبی برای گردشگری در حوزه‌‌های مختلف از جمله توریسم درمانی، اکوتوریسم و گردشگری صنعتی داریم و اگر تعداد هتل‌‌های چهار و پنج ستاره نیز بیشتر شود، امکان جذب تعداد بیشتری از تجار را خواهیم داشت.»
تکبیری در عین حال تاکید کرد: «ایران اکسپو نشان داد که ظرفیت و بستر مناسبی برای رشد تجارت خارجی برای کشورمان وجود دارد و همه باید تلاش کنیم تا از این فرصت‌‌ها به‌‌درستی استفاده کنیم.»
وی در بخشی از سخنان خود با اشاره به موضوع زیرساخت نمایشگاهی گفت: «نمایشگاه بین‌المللی تهران ۸۹ هکتار فضای کل و حدود ۵۰هزار متر فضای مسقف مفید نمایشگاهی دارد. اگر ۱۰۰هزار متر فضای مسقف نمایشگاهی داشتیم، شرکت‌های ایرانی بیشتری در ایران اکسپو حاضر می‌‌شدند. اما در این دوره مجبور شدیم گزینش کنیم و گروه‌‌های کالایی را از ۱۰ به ۶ گروه کاهش دهیم.» رئیس ستاد برگزاری «ایران اکسپو» با بیان اینکه کشورمان ظرفیت توسعه مراکز نمایشگاهی را دارد و می‌توانیم نمایشگاههای تخصصی و متنوعی را در کشور برگزار کنیم، افزود: «در صورت حمایت و کمک دولت، نمایشگاه بین‌المللی تهران ظرفیت این را دارد که ۴۰هزار متر فضای مسقف نمایشگاهی، افزایش دهد.»
وی در مورد سیاست هدف‌‌گذاری بازارهای صادراتی نیز توضیح داد: «در این زمینه اولویت بازار هدف با کشورهای همسایه، همجوار و دوست است، چون تبادل با این کشورها، حملونقل و حتی تبادلات مالی با برخی از این ۱۵ کشور همسایه ساده‌‌تر است. به همین دلیل، این کشورها اولویت دارند.»
تکبیری ادامه داد: «در دوره گذشته هیات‌‌های زیادی از کشورهای مختلف آفریقا، از جمله شرق و مرکز آفریقا، به نمایشگاه آمدند و قراردادهایی با آنها منعقد شد. همچنین هیات‌‌هایی از آمریکای لاتین، شرق آسیا، غرب آسیا و شرق اروپا نیز حضور داشتند.»
وی درباره پیش‌بینی خود برای نمایشگاه «ایران اکسپو» پیش رو گفت: «در دوره جدید برآورد ما این است که تُجاری از ۹۰ تا ۱۰۰ کشور داشته باشیم و تعداد تاجران نیز بین ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ نفر باشد. با وجود این، هدف ما افزایش کیفیت تاجران است. به این معنی که تاجران سطح یک را بیشتر دعوت کنیم و تعداد آنها را افزایش دهیم.»
نحوه انتخاب هیات‌‌های تجاری
وی با اشاره به روند انتخاب و پذیرش هیات‌‌های تجاری توضیح داد: «رایزن‌‌های بازرگانی سازمان توسعه تجارت اولین گروه هستند که تُجار را انتخاب کرده و پیشنهاد می‌دهند که این پیشنهادها در معاونت مربوطه در سازمان توسعه تجارت ارزیابی می‌شود و در نهایت در معاونت بین‌الملل ستاد برگزاری «ایران اکسپو» تایید و نهایی می‌شود. دومین گروه، وابسته‌‌های اقتصادی و سفیران در کشورهای هدف هستند که پیشنهادهای خود را ارائه می‌دهند. این پیشنهادها پس از ارزیابی در معاونت اقتصادی وزارت خارجه به ستاد برگزاری نمایشگاه معرفی می‌شود. سومین گروه نیز اتاق‌‌های بازرگانی و اتاق‌‌های مشترک هستند که افراد خود را به معاونت بین‌الملل اتاق معرفی می‌کنند و پس از ارزیابی این معاونت، نتیجه به ستاد اعلام می‌شود.»
رئیس ستاد برگزاری «ایران اکسپو» ادامه داد: «بخش دیگری از تُجار نیز از تاجرانی که در ادوار گذشته حضور داشته و با ما همکاری کرده‌‌اند، انتخاب می‌‌شوند که این افراد به‌‌عنوان تُجار قطعی معرفی می‌‌شوند . همچنین، انجمن‌‌های دوستی و برخی شرکت‌های صادرکننده حاضر در نمایشگاه نیز می‌توانند طرف‌‌های تجاری خود را معرفی کنند که تمامی این فرآیندها از جمله گزینش‌‌های جذب و معرفی تجار هستند.»
وی اضافه کرد: «پس از اینکه تُجار انتخاب شدند، دعوت‌‌نامه‌‌ها به آنها ارسال می‌شود و «ایران اکسپو» نیز در این روند دخیل است. در نهایت، ارزیابی نهایی بر اساس اطلاعات موجود و گزارش‌‌های مختلف انجام می‌شود.»
تکبیری در پایان ضمن تشکر و قدردانی از تمامی مسوولان، سازمان‌ها و نهادهایی که در برپایی این نمایشگاه یاریگر ما بودند تاکید کرد: «اگر توصیه و تدابیر رهبر معظم انقلاب اسلامی بر امر صادرات نبود اکنون چنین رویدادی وجود نداشت و با برگزاری رویداد «ایران اکسپو» که با حمایت همه‌جانبه دولت و بخش‌‌های مرتبط برگزار شد به دنیا ثابت کردیم، کشور عزیزمان تحریم‌‌پذیر نیست و بازار تجاری ایران برای کشورهای خارجی بسیار جذاب است.»
