چین چگونه امپراتور خودروهای الکتریکی شد؟
ابتدای قرن بیستم که کمپانی‌‌‌های پیشرو ژاپنی شروع به تجاری‌سازی محصولات هیبریدی خود در بازارهای جهانی کردند کمتر کسی روی خودروسازی چین حساب می‌کرد. چین با اختلاف زیادی از رقبای کره‌‌‌ای خود نیز عقب‌‌‌تر بود و ابتدای مسیر کسب دانش و تجربه از مونتاژ بود. کمی بعد اما قراردادهای وسیع و عمیقی با کمپانی‌‌‌های صاحب تکنولوژی بسته شد که منجر به انتقال دانش در کنار سر هم کردن خودرو شد.
بعدتر در سطح حکمرانی قوانینی وضع شد که به نفع تولید در خاک چین و صادرات آن بود، همچنین بنگاه‌‌‌های متوسط و کوچک در حال کسب تجربه در بازار به نسبت آزاد داخل کشور بودند و همین باعث پیشرفت و توسعه آنان می‌‌‌شد.
و اما امروز که از تولید خودروهای هیبریدی چند نسل می‌‌‌گذرد و این خودروها با پختگی بیش از پیش توانستند سهمی قابل‌توجه از خودروهای بنزینی بگیرند؛ نوبت به خودروهای کاملا الکتریکی رسیده تا نوع نگاه ما به استفاده از خودرو را متناسب با نیازمان تغییر دهند.
و این تغییر کاملا به نفع چین تمام شده. چین پیش از این در تولید محصولات الکترونیک صاحب بخش مهمی از بازار جهانی بوده است. به طوری که بسیاری از کمپانی‌‌‌های تولید محصولات الکترونیک تراز اول غربی مشتری چین هستند. از طرفی در تولید قطعات اصلی اتومبیل از جمله پلتفرم بدنه، پیشرانه، گیربکس و سایر قطعات تکنولوژی‌محور مطلقا پول و وقت آنچنانی خرج نکرده بود یا به نتیجه نرسیده بود و عمدتا خریدار امتیاز تولید یا مونتاژ این قطعات کلیدی از رقبای شرقی و غربی خود بود. حال با حذف نقطه ضعف چین و تمرکز روی نقطه قوت آن تقریبا نتیجه معلوم است.
شرکت‌های تراز اول چین به تامین‌کنندگان اصلی و انحصاری قطعات زیرساختی خودروهای الکتریکی بدل شدند و از طریق تولید همین نوع از خودروها توانستند به بازارهایی که تا قبل از این امکان نفوذ به آن را نداشتند راه پیدا کنند، بازارهایی مثل اروپای شرقی و حتی بخشی از آمریکا.
این موفقیت بدون شک سریع و آسان به دست نیامده و البته پایدار نگه داشتن آن از دستیابی به آن مهم‌تر و گران‌‌‌تر است. چرا که سهم گرفتن چین به معنی جا ماندن مابقی رقباست و از طرفی تغییر ترندهای تولید محصول چیزی است که اکثرا توسط لیدر بازار ریل‌گذاری می‌شود و این موقعیتی است که چین سال‌هاست برایش دندان تیز کرده و اکنون به وقت ثمر‌دهی آن نزدیک شده‌‌‌ایم.
در سال ۲۰۲۳ بر اساس آمار انجمن خودروسازان چین حدود ۱۴ میلیون خودروی الکترونیک تولید شد که بیش از ۷۰درصد آن یعنی حدود ۱۰ میلیون از آن در چین تولید شده است. تخمین‌‌‌ها نشان می‌دهد احتمالا تا پایان سال ۲۰۲۴ که در روزهای پایانی آن هستیم حدود ۱۷ میلیون خودروی الکتریکی تولید شده باشد و احتمالا سهم تولید چین نیز رشد کرده است. این در حالی است که آمریکا به عنوان بزرگ‌ترین بازار آزاد خودروی جهان برای واردات خودروهای ساخت چین محدودیت‌های زیادی از جمله تعرفه ۱۰۰درصد اعمال کرده است. این سیاست که در آخرین سال کاری بایدن اجرایی شد باعث جبران سهم فروش آن در بازار مابقی کشورها شد.
حال می‌توان چین را فاتح قله بازار خودروهای الکتریکی نامید. کشوری که برای اولین شدن در این صنعت نسخه اختصاصی خود را جست‌وجو کرد و مسیر کاملا دشواری را طی کرد که به این رتبه دست پیدا کند.
تحلیل برنامه و موفقیت چین در صنعت خودروهای الکتریکی نشان‌‌‌دهنده یک رویکرد جامع و استراتژیک است که ترکیبی از حمایت‌‌‌های صحیح حکومتی، سرمایه‌گذاری، توسعه زیرساخت‌‌‌ها و استفاده از مزیت‌‌‌های رقابتی طبیعی است. در ادامه چند مورد از مهم‌ترین دلایل و عوامل کلیدی این جنس از توسعه را از دید نگارنده بررسی و تحلیل می‌‌‌کنیم.
حمایت‌‌‌های حکومتی و سیاستگذاری استراتژیک: دولت چین سیاست‌‌‌های حمایتی هدفمند، محیط قانونی و اقتصادی مطلوبی برای این صنعت و به‌ویژه صنعت خودروهای الکتریکی ایجاد کرده است. یارانه‌‌‌ها و معافیت‌‌‌های مالیاتی، به کاهش هزینه‌‌‌های مصرف‌کننده و افزایش جذابیت این نوع خودروها کمک کرده‌‌‌اند. همچنین قوانین سخت‌‌‌گیرانه مرتبط با آلایندگی و حمایت از انرژی تجدید‌پذیر جذابیت بیشتری برای مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان ایجاد کرده است. قوانینی که مشابه آن را در هر دو وجه در اروپا و آمریکا مشاهده می‌‌‌کنیم.
سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه: چین با سرمایه هنگفت در تحقیق و توسعه فناوری‌‌‌های نوآورانه، توانست بهبود و پیشرفت خوبی در سیستم‌های باتری‌‌‌های لیتیومی، فناوری شارژ سریع، ایستگاه‌‌‌های پراکنده و دیگر فناوری‌‌‌های مرتبط به دست آورد. این سرمایه‌گذاری‌‌‌ها نه تنها به افزایش کیفیت و کارآیی خودروهای الکتریکی منجر شده، بلکه هزینه‌‌‌های تولید و استفاده را نیز به نفع مصرف‌کننده و تولیدکننده کاهش داده است.
توسعه زیرساخت‌‌‌ها: یکی از چالش‌‌‌های اساسی در پذیرش گسترده خودروهای الکتریکی، دسترسی به ایستگاه‌‌‌های شارژ در سرزمین مورد استفاده است. چین با ایجاد یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌‌‌های ایستگاه‌‌‌های شارژ در جهان، این مشکل را به طور موثر حل کرده و استفاده از خودروهای الکتریکی را تسهیل کرده است. البته که ارائه مدل گسترش ایستگاه‌‌‌ها و صادرات تجهیزات تنها اقلام قابل صدور به بیرون چین بوده است.
مزیت‌‌‌های زنجیره تامین و منابع طبیعی: چین به عنوان یکی از تولیدکنندگان اصلی عناصر کلیدی مانند لیتیوم و کبالت، توانسته است بر زنجیره تامین جهانی تسلط یابد، که این امر به کاهش هزینه‌‌‌های تولید و تضمین دسترسی به منابع ضروری منجر شده است. همچنین خیال مصرف‌کنندگان داخلی و خارجی از بابت تامین سرویس‌‌‌های بعد از خرید تا حد قابل قبولی راحت شده است.
نوآوری و رقابت در بخش خصوصی: وجود شرکت‌های نوآور و پیشرو مانندBYD، NIO و XPENG به تحریک رقابت و نوآوری در این بخش کمک کرده است. این شرکت‌ها که با هوشمندی از قوانین و سیاست‌‌‌های تشویقی استقبال کردند با ارائه محصولات متنوع و پیشرفته، دریافت زود‌به‌زود بازخورد مشتریان و در نهایت جلب رضایت مصرف‌کننده، توانستند آگاهی خوبی از برند و محصولات خود ایجاد کنند که در نهایت باعث جلب اعتماد فروش پایدار خواهد شد.
این عوامل به صورت تلفیقی باعث شده‌‌‌اند که چین بتواند به سرعت در بازار جهانی خودروهای الکتریکی پیشرفت محسوس بکند و به عنوان رهبر جهانی در این صنعت ظاهر شود. تحلیل این عوامل نشان می‌دهد که استراتژی چین نه‌تنها بر اساس توانمندی‌‌‌های داخلی بلکه با نگاهی به بازارهای جهانی طراحی شده است. آینده این صنعت نشان می‌دهد که چین احتمالا همچنان به پیشرفت و تسلط بیشتری دست خواهد یافت.
آنچه می‌توان از این رویداد آموخت در تشخیص درست اولویت‌‌‌ها، شناخت دقیق نقاط قوت و ضعف، صرف کردن سرمایه به صورت بهینه و همچنین ریل‌گذاری حکومت به نفع صنعت خلاصه می‌شود. چیزی که شاید عملکرد نادرست در تک‌تک گزاره‌‌‌های بالا منجر به عدم‌پیشرفت در این صنعت برای دیگر کشورها شده است. از منظر دیگری البته که در این مقایسه چین توانسته با قدرت رقبای بزرگی همچون کمپانی‌‌‌های کره‌‌‌ای، ژاپنی و اکثر برندهای اروپایی را پشت سر بگذارد.
اما به معنی این نیست که مابقی رقبا قصد رقابت بر سر چنین بازاری با آینده مبهم را داشته‌‌‌اند، چرا که مثلا پیشرفت خودروسازان کره‌‌‌ای در خودروهای بنزینی افت نکرده اما در هر صورت پیشتازی چین در حوزه توسعه تولید و استفاده از خودروهای الکتریکی قابل انکار نیست.
* تحلیلگر صنعت خودرو
