بررسی مزایا و معایب طرح مالیات بر عایدی سرمایه (CGT)

 در کشور ما نیز، به‌‌دنبال افزایش فعالیت‌‌های سفته‌‌بازانه و نوسانات شدید در بازارهای دارایی، لزوم اجرای این نوع مالیات مطرح شده و اجرای موفق طرح مستلزم بررسی دقیق آثار آن است. طرح مذکور پس از حدود ۱۵ سال بررسی و بحث، سرانجام در اردیبهشت ۱۴۰۲ در مجلس شورای اسلامی تصویب و با هدف کاهش سودآوری بازارهای غیرمولد و کنترل سوداگری در بازارهایی مانند مسکن، خودرو، طلا و ارز طراحی شده و پس از تصویب در مجلس، شورای نگهبان در خرداد ۱۴۰۲ ایراداتی به این طرح وارد کرد که عمدتا جنبه حقوقی داشتند. 

این ایرادات در کمیسیون محترم اقتصادی مجلس بررسی و اصلاح و در نهایت، طرح برای بررسی نهایی به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال شد. از جمله ایرادات مطرح‌‌شده می‌توان به ابهام در نحوه محاسبه مالیات، شناسایی دقیق مالکیت دارایی‌‌ها و پیچیدگی‌‌های حقوقی اشاره کرد. این مسائل می‌توانند اجرای موثر طرح را با چالش مواجه کنند که توسط کمیسیون محترم اقتصادی مورد بازبینی قرار گرفت. 

از جمله مزایای طرح مذکور کاهش سوداگری و دلالی، هدایت سرمایه به سمت تولید، افزایش درآمدهای پایدار دولت، شفاف‌‌سازی اقتصادی، افزایش عدالت مالیاتی و الزام به ثبت دقیق معاملات و دارایی‌‌ها که موجب افزایش شفافیت در گردش سرمایه و مقابله با فساد و پولشویی می‌شود را می‌توان نام برد.  در این مسیر بدیهی است که با مالیات‌‌ستانی از سود حاصل از خرید و فروش کوتاه‌‌مدت دارایی‌‌ها، انگیزه برای فعالیت‌‌های سفته‌‌بازانه کاهش یافته و بازارها به‌‌سمت تعادل حرکت کرده و با کاهش سودآوری بازارهای غیرمولد، سرمایه‌‌ها به‌‌سمت بخش‌‌های مولد اقتصادی مانند تولید، صنعت و فناوری سوق پیدا می‌کنند. همچنین می‌تواند به‌‌عنوان منبع درآمدی پایدار و غیرنفتی برای دولت محسوب شود، که به استقلال مالی دولت کمک کرده و همچنین در نهایت با اخذ مالیات بیشتر از ثروتمندانی که از افزایش قیمت دارایی‌‌ها سود می‌‌برند، منجر به کاهش نابرابری درآمدی خواهد شد. 

البته اجرای دقیق این طرح نیازمند سامانه‌‌های جامع برای رصد معاملات و اطلاعات دارایی‌‌ها، رفع ابهام کامل در نحوه محاسبه و شناسایی دارایی‌‌هاست که توسط کمیسیون اقتصادی در حال تکمیل است.

البته بررسی اثرات تورمی احتمالی ناشی از انتقال مالیات به قیمت نهایی کالاها و دارایی‌‌ها ممکن است باعث افزایش قیمت مسکن، خودرو و سایر دارایی‌‌ها شود و همچنین در کوتاه‌‌مدت، ممکن است برخی سرمایه‌گذاران به دلیل نگرانی از مالیات‌‌دهی، از بازارها خارج شوند یا سرمایه خود را به بازارهای غیررسمی منتقل کنند که البته در بلندمدت جای نگرانی نخواهد بود!! برخی از پیچیدگی‌‌های حقوقی و قضایی اجرای این قانون ممکن است با شکایات، تفسیرهای حقوقی مختلف و بار قضایی اضافی برای نهادهای رسیدگی‌‌کننده همراه باشد که بسیار حائز اهمیت خواهد بود.

* کارشناس اقتصادی