تولید قارچ داخلی در دستان اتباع افغان
بیشترین میزان تولید قارچ در کشور متعلق به تهران و البرز و سپس استان‌‌‌های قزوین، خراسان، اصفهان و مازندران است. در استان تهران نیز تولید قارچ در شهرستان‌‌‌های شهریار، ملارد، پاکدشت، ورامین و پیشوا رونق دارد که به طور کلی ۲۹درصد از قارچ کشور در این استان تولید می‌شود.
به گزارش فائو، ایران در بین ۲۰ کشور صادرکننده اصلی قارچ دکمه‌ای در جهان در سال ۲۰۲۰ جایگاهی ندارد! سهم لهستان با اختصاص ۵۲/ ۳۱درصد از بازار، چین با ۷۸/ ۱۹ درصد، هلند با ۹۷/ ۱۰ درصد، کانادا با ۰۷/ ۸درصد و ایرلند با ۶۷/ ۶درصد از همه بیشتر بوده و در بین کشورهای حاشیه خلیج فارس، عمان توانسته سهم نیم درصدی را به خود اختصاص دهد. نکته دردناک اینجاست که عمان با خرید قارچ فله از ایران و برچسب زدن روی آن، قارچ را به کشورهای مختلف صادر می‌کند و نام ایران در این بین محو می‌شود.
در دو سال اخیر، صادرات قارچ به کشورهای قطر، عمان، عراق، ارمنستان، ترکیه، کویت، آذربایجان، تاجیکستان و پاکستان مورد توجه قرار گرفته و به تازگی به صادرات قارچ به روسیه نیز به دلیل جنگ اوکراین و روسیه و تحریم‌‌‌های موجود، اهمیت داده شده است. در همین راستا میثم خدایی، تولیدکننده قارچ گفت: بحث ظرفیت تولید با آنچه تولید می‌شود کاملا متفاوت است؛ یعنی در حالی که وزارت جهاد می‌گوید سالانه تا ۱۸۰هزار تن قارچ در کشور تولید می‌شود به نظر بنده ظرفیت تولید حتی تا ۵/ ۲ برابر این میزان است. با وجود این اگر شرایطی فراهم شود که واحدهای تولیدی بتوانند با ظرفیت کامل کار و مازاد تولید را صادر کنند قطعا پویایی و ارز‌آوری این صنعت شدنی است. همچنین دیگر فعال این بخش در خصوص اصلی‌ترین مسائل پیرامون حوزه گفت: یکی از بزرگ‌ترین مسائل در این حوزه نوسان قیمت در بازار است، چرا که مشتریان ما غالبا قشر کارمند و تحصیل‌کرده هستند که اصولا در اوایل ماه خرید می‌کنند و بنابراین از بیستم ماه به بعد بازار راکد می‌شود. محمد‌حسن افشار ادامه داد: مورد بعدی اینکه با توجه به گرانی‌ها هر زمانی که نهاده تامین می‌کنیم هر روز قیمت‌ها در حال افزایش است در حالی که مشکل نقدینگی داریم؛ یعنی متناسب با تورم ۵۲درصدی که گفته می‌شود، نیاز به نقدینگی داریم و به دلیل نبود نقدینگی مجبور هستیم با ظرفیت ناقص کار کنیم.
وی افزود: به عنوان مثال در واحد تولید ما که یک مجتمع تولید کامپوست، قارچ و همچنین تولیدکننده خاک پوششی است و به عبارتی تمامی نهاده‌های تولید قارچ را تولید می‌کنیم و در نهایت خود تولیدکننده قارچ هستیم با وجود این به دلیل تمامی این مشکلات الان نهایت با ۳۰درصد ظرفیت کار می‌کنیم.
این تولیدکننده قارچ خاطرنشان کرد: نکته قابل تامل اینکه به دلیل همین مشکلات که تولیدکننده خودش نمی‌تواند درآمد و هزینه‌اش را با هم تنظیم کند این واحدها الان به اجاره اتباع افغان می‌رود. به عبارت ساده‌تر، طی سه سال اخیر شاهد هستیم که افغان‌ها به تدریج واحدهای تولید قارچ را اجاره می‌کنند و به دلیل اینکه مالیات نمی‌پردازند، بیمه نمی‌دهند، ضوابط بهداشتی را رعایت نمی‌کنند و نیروی کار ۳ ساله تا ۷۰ ساله را به کار می‌گیرند و خانوادگی کار می‌کنند بنابراین با هزینه کم می‌توانند واحد را اداره کنند. وی تصریح کرد: با این تفاسیر الان فاجعه‌ای که رخ می‌دهد این است که به دلیل اینکه تولیدکننده‌ها خود نمی‌توانند هزینه‌ها و ضوابطی را که وجود دارد اداره کنند واحدها را به اجبار به اتباع افغانی اجاره می‌دهند که این خود تبعاتی در آینده خواهد داشت.
این تولیدکننده همچنین در خصوص نوسانات میزان تولید طی سال‌جاری گفت: آمار دقیقی از تولید متاسفانه وجود ندارد اما به دلیل نوساناتی که هست تولیدکننده نمی‌تواند برای آینده برنامه‌ریزی کند و قطعا نوسان تولید داریم. به عنوان مثال وقتی مثل این روزها قارچ قیمت قابل قبولی دارد و تولید می‌صرفد تولیدکننده‌ها سالن پر می‌کنند و در کنار آن افرادی هم به نام مشاغل خانگی اقدام به تولید می‌کنند. در نتیجه عرضه زیاد می‌شود و قیمت‌ها در بازار ۱۰ تا ۱۵هزار تومان افت می‌کند. در ادامه تولیدکنندگان دوباره زیان می‌کنند و چک‌هایشان برگشت می‌خورد در نتیجه واحد را می‌خوابانند و مجددا تولید و عرضه کم می‌شود و قیمت‌ها بالا می‌رود. همین طور این چرخه تکرار می‌شود و نوسان تولید داریم. وی ادامه داد: این نوسانات به دو دلیل رخ می‌دهد یکی به دلیل تورم شدید که حاکم بر بازار است و دوم اینکه ما نمی‌توانیم مازاد تولید را صادر کنیم. چرا که عضو کمیسیون FATF نیستیم و تنها مقداری به کشورهای اطراف قارچ صادر می‌شود که آن هم باز تابع شرایط سیاسی با این کشورها به‌خصوص افغانستان و عراق است. یعنی به محض اینکه مشکل داخلی پیش می‌آید فورا مرز را می‌بندند و مشکل بزرگی برای صادرات ایجاد می‌کنند.
افشار در خصوص آنچه می‌توان برای صنعت قارچ در سال ۱۴۰۲ متصور شد نیز گفت: همان‌طور که می‌دانید یکی از ویژگی‌های خوب صنعت قارچ این است که هم ماشین‌آلات آن در داخل کشور تولید می‌شود و هم ماده اولیه‌اش کلا در داخل است، بنابراین وابستگی ما به خارج بسیار کم است و شاید حدود نیم‌درصد باشد. چون وابستگی به خارح کمتر از صنایع دیگر داریم در نتیجه آسیب‌پذیری نسبت به مساله ارتباط با دنیای خارج کمتر است.
وی ادامه داد: با وجود این مساله اینجاست که محصول مازاد داریم که باید صادر شود چون نمی‌توانیم محصول را صادر کنیم متاسفانه واحدها با ظرفیت کامل نمی‌توانند کار کنند. بنابراین به نظر من در سال آینده نیز وضعیت تولید و فروش مانند امسال ادامه خواهد داشت.
