ساکنان تنها روستای «جزیرهای» شمال بعد از ۳۱ سال به خانه‌‌‌هایشان برمیگردند
فرجام «آشوراده»؛ متروک یا توریستی؟
اینکه چرا خانه‌‌‌های روستایی جزو عرصه‌‌‌های منابع طبیعی لحاظ شده بودند به سه دهه پیش و بالا آمدن آب خزر برمیگردد. سال ۱۳۷۱ زمانی که خانه اهالی با وقوع سیلاب و بالا آمدن خزر زیر آب رفت، اهالی چاره‌‌‌ای جز ترک آشوراده نداشتند، همان وقت بود که بنیاد مسکن اعلام کرد می‌توانند به جای خانه و زمین‌‌‌هایشان در جزیره، از بنیاد زمینی در بندر ترکمن به عنوان زمین معوض بگیرند. آن سال ۷۰درصد روستا خانه‌‌‌هایشان را برای همیشه از دست دادند و ۳۰درصد بقیه گرچه به آشوراده برنگشتند اما زمین‌‌‌هایشان را هم به ارگانی واگذار نکردند. چند سال بعد و زمانی که روستا خالی از سکنه بود، اداره کل منابع طبیعی استان گلستان، تمام زمین‌‌‌های آشوراده را جزو اراضی ملی اعلام کرد، مقوله‌‌‌ای که دعوایی حقوقی را به دنبال داشت و در نهایت در شهریور ماه امسال دستگاه قضا رای به نفع بنیاد مسکن داد.
فارغ از دعوای حقوقی سال‌هاست که بین فعالان و خبرنگاران محیط‌زیست با حامیان گردشگری در آشوراده نیز جدال و درگیری وجود دارد، همین موضوع هم سبب شد با وجود پیدا شدن سرمایه‌گذار، هر بار گردشگری در این جزیره به نتیجه نرسد و این مقوله به دولت بعدی موکول شود، با این حال به نظر می‌رسد در این دولت با همراهی دستگاه قضایی، قرار است گام‌های ورود این صنعت به جزیره برداشته شود. سید‌محمد حسینی مدیرکل بنیاد مسکن گلستان در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» تاکید می‌کند که مشاوران تهیه‌کننده طرح گردشگری آشوراده ملاحظات محیط‌زیستی را رعایت کرده‌‌‌‌اند و در این راستا کمترین بارگذاری تاسیسات گردشگری صورت گرفته است. او میگوید: اقامت در محدوده روستای آشوراده آن‌هم در اکوکمپ‌‌‌ها و اکولوژها انجام می‌شود.
او با اشاره به اینکه تا یک ماه دیگر طرح گردشگری آشوراده تصویب می‌شود، اضافه می‌کند: با تصویب طرح یا بنیاد مسکن سرمایه‌گذاری را انجام می‌دهد یا از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی کمک می‌گیرد اما در نهایت مصرف‌کننده گردشگری، عموم مردم هستند. بنابراین در آینده قرار نیست روستایی مشابه روستای قدیم آشوراده داشته باشیم، بلکه بر اساس ملاحظات محیط‌زیستی فضایی برای گردشگری عمومی فراهم می‌شود. بر اساس این طرح محل تفرج در سایت ۲۲ هکتاری است که در ۷۰۰ متری روستا قرار دارد و در آن مواردی مانند بازارچه، محل دوچرخه‌سواری و... گنجانده شده است. در اسکله بندر ترکمن نیز سازه‌های سنگین مانند هتل و... را خواهیم داشت.
حسینی در این باره که جایگاه جامعه بومی و محلی آشوراده در این طرح چطور دیده شده است، میگوید: جامعه محلی می‌تواند مدیریت گردشگری را به عهده داشته باشد هر چند که عرصه به بنیاد مسکن تعلق دارد. در ۳۰درصد عرصه‌‌‌هایی هم که در اختیار جامعه بومی است گردشگری می‌تواند به شکل انفرادی یا تجمعی صورت گیرد. به گفته این مقام مسوول، زمانی که اراضی روستا جزو اراضی ملی بود کسی نمی‌توانست نسبت به خرید و فروش آنها اقدام کند، در حالی که با مشخص شدن بخشی از این زمین‌ها به عنوان مستثنیات برخی از بی‌اطلاعی مردم سوءاستفاده و اقدام به خرید و فروش آنها می‌کنند.
او توضیح می‌دهد: هر گونه اقدام اجرایی در محدوده ۱۹ هکتاری روستا بر اساس مجوزهای صادره از سوی فرمانداری یا اداره میراث فرهنگی است ضمن اینکه هماهنگی با بنیاد نیز باید صورت گیرد. کسانی که قصد خرید زمین در روستا را دارند ابتدا باید از فرمانداری یا بنیاد مسکن استعلام بگیرند تا گرفتار موارد حقوقی نشوند. در همان ابتدای دهه ۷۰ بین ۱۴۰ تا ۱۵۰ نفر مالکیت خود را به این بنیاد واگذار کردند اما در مواردی هم که واگذاری صورت نگرفته برای هر اقدام اجرایی باید مجوزهای لازم گرفته شود.
نظارت قوی، شرط شکل‌گیری اکوتوریسم در آشوراده
حر منصوری، کارشناس و راهنمای گردشگری، نیز به «دنیای‌اقتصاد» میگوید: اگر قوانین شفافی داشته باشیم که مسوولیت هر نهاد را مشخص کند می‌توانیم به شکل‌گیری یک گردشگری مسوولانه در آشوراده امیدوار باشیم. در حال حاضر شاهد یک وضعیت رهاشده در این منطقه هستیم که در مواردی به ورود ۴۰۰ قایق به جزیره در ایام شلوغ گردشگری منجر می‌شود. به گفته این فعال حوزه پرنده‌نگری لازم است که برنامه‌ای با محوریت اکوتوریسم در آشوراده وجود داشته باشد. او اضافه می‌کند: در موضوع گردشگری آشوراده باید روی نظارت تاکید زیادی داشته باشیم و تلاش‌‌‌های خود را روی آن متمرکز کنیم زیرا اکوتوریسم تنها راه حفاظت است.
منصوری معتقد است در هیچ کشوری دولت‌‌‌ها علاقه‌‌‌‌‌‌ای به حفاظت از محیط‌زیست و حیات‌‌‌وحش ندارند و این امر به هزینه‌‌‌های آن برمیگردد. او میگوید: اکوتوریسم با تزریق مالی مردم و دولت‌‌‌ها را در راستای حفاظت قرار می‌دهد. به عنوان مثال یک فرد با داشتن وسیله نقلیه، کار جابه‌جایی توریست‌‌‌ها را انجام می‌دهد، او کاملا واقف است در صورت تخریب طبیعت گردشگران نیز کاهش پیدا می‌کنند بنابراین تلاش می‌کند فعالیتش کمترین تخریب را به همراه داشته باشد. نمونه چنین شیوه‌‌‌ای از توریسم را در یک قرن اخیر در کشورهای آفریقایی شاهدیم. به گفته این کارشناس گردشگری اگر ما در ایران نتوانسته‌ایم بهره‌برداری پایدار مناطق حفاظت‌شده داشته باشیم، به اشکالاتی برمیگردد که در موضوع نظارت داشته‌ایم، از این رو باید در این مقوله حساسیت فراوان به خرج داد تا شاهد شکل‌گیری اکوتوریسم مسوولانه در آشوراده باشیم.
