تعطیلات پایتخت‌نشین‌ها با «ممنوعیت سفر» چگونه سپری شود؟
جایگزین شمال برای آخر هفته
عكس: علیرضا تراکمه
گردشگری داخلی گرچه آرام‌آرام درحال رونق گرفتن است و نمونه آن را به‌ویژه در سفر به استان‌های جنوبی شاهد بودیم، با این حال موج سفر به قشم، کیش، بوشهر، چابهار و... این نگرانی را برای مسوولان ایجاد کرد مبادا با سهل‌گیری تردد مسافران شاهد ظهور موج‌های بعدی کرونا در کشور باشیم. از این روست که زمزمه‌هایی مبنی بر ممنوعیت سفر در ایام تعطیلات پایانی هفته در جلسات مسوولان شنیده شده است. از سوی دیگر در مقابل برخی شهروندان که تلاش می‌کنند روال سابق زندگی یا سفر با رعایت پروتکل‌ها را از سر بگیرند، همچنان گروه‌هایی از شهروندان ترجیح می‌دهند به جای سفرهای دو یا چند روزه، به سفرهای نیم‌روزه قناعت کنند تا نیازمند اقامت در محلی خارج از خانه نبوده و علاوه بر آن برخوردهایشان را با سایر افراد به حداقل‌ترین شکل برسانند. این گروه از گردشگران معیار انتخاب‌شان برای مقاصد گردشگری، عموما محل‌هایی است که فضای باز داشته و از تراکم انسانی در آنها خبری نباشد، اغلب آنها خسته از شلوغی پارک‌ها و سایر فضاهای شهری به خانه برمی‌گردند و از روزمرگی گله می‌کنند. این درحالی است که در اطراف تمام شهرها مناطقی وجود دارد که می‌تواند یک نیم‌روز آرامش‌بخش را برای شهروندان به همراه داشته باشد. در پایتخت گزینه شهروندان برای چنین سفرهایی با کاخ موزه سعدآباد، نیاوران، پارک‌های جنگلی اطراف پایتخت، پیست‌های اسکی در زمستان و... محدود شده و کمتر کسانی هستند که تجربه رفتن به باغ گیاه‌شناسی را داشته باشند.
در سال‌های پایانی دهه ۴۰ باغ گیاه‌شناسی تهران با همکاری کارشناسان داخلی و خارجی در فضایی ۱۴۵ هکتاری تاسیس شد. از آنجا که باغ گیاه‌شناسی قرار بود نمونه‌ای از زیستگاه‌های گونه‌های مختلف گیاهی باشد در طراحی آن مناظر البرز، زاگرس و هیمالیا شبیه‌سازی شد، در این باغ یک دریاچه هم در نظر گرفتند و رودخانه و آبشارهایی که آب آن از فراز صخره به پایین فرو می‌ریزد. مجموع مساحت و تعداد گونه‌های موجود در این باغ باعث شده باغ گیاه‌شناسی ایران بزرگ‌ترین باغ گیاه‌شناسی در خاورمیانه و جزو ۲۰ باغ برتر جهان باشد. باغ گیاه‌شناسی در این نیم‌قرن یکی از مکان‌های جذاب برای کسانی بوده که به گونه‌های گیاهی علاقه‌مندند یا درباره آن تحقیق می‌کنند. هر چند در یک روز تعطیل یا آخر هفته‌ها میتوان جمع‌های خانوادگی یا دوستانه‌ای را دید که برای قدم زدن و گذراندن یک نیم‌روز به این باغ آمده‌اند. گرچه باغ موزه سعدآباد، نیاوران، پارک چیتگر یا... جذابیت‌های خود را دارند اما تنها در باغ گیاه‌شناسی است که گردشگر می‌تواند در یک نیم‌روز به اقلیم‌های مختلف سفر کرده و گونه‌های مختلف آن را ببیند. در این باغ هفت رویشگاه یعنی زاگرس، هیرکانی، البرز جنوبی، باغ پیازهای ایرانی، تورانی، میوه‌های بومی، گلخانه جنوب ایران به ایران اختصاص دارد و در کنارش رویشگاه‌های چین و ژاپن، چمن‌زارهای آمریکا، اروپا، قفقاز و همیالیا هم بازسازی شده. علاوه بر آنها ما قطعات آموزشی را هم در این باغ می‌توانیم ببینیم نمونهاش باغ گیاهان دارویی و صنعتی، باغ صخره‌ای، باغ رز، پهن‌برگان، گیاهان زینتی، گونه‌های صنعتی و...
بخش رویشی خزری باغ گیاه‌شناسی در ابتدای دهه ۵۰ شکل گرفت و از آن زمان انواع گیاهان از عرصه‌های جلگه‌ای یا ارتفاعات به باغ گیاه‌شناسی برده شدند تا مجموعه‌ای کامل از گونه‌های این منطقه در باغ گیاه‌شناسی شکل گیرد. گردش در این بخش برای ساکنان پایتخت که یکی از مقاصد اصلی سفرشان شمال کشور است این لطف را دارد که آنها را با گونه‌هایی آشنا می‌کند که بارها و بارها در گشت‌های جنگل‌پیمایی یا حیاط ویلایشان دیده‌اند و درباره‌اش اطلاعی نداشته‌اند. در کنار هر درخت یا گونه دیگر گیاهی نام علمی و نام فارسی آن آمده و جالب اینکه با یک جست‌وجوی ساده در اینترنت میتوان دریافت بسیاری از این گونه‌ها اندمیک هستند، به این معنا که تنها در ایران یافت می‌شوند و هیچ جای دیگر دنیا نمی‌توان آنها را دید. از سلین مازندرانی گرفته تا... در این بازدید نیم‌روزه و تنها با گذراندن ساعتی میتوان به درختی برخورد که در شمال فراوان دیده‌ایم و نمی‌دانسته‌ایم نامش ممرز است، یا با گیاهی آشنا می‌شویم که عروسک پشت‌پرده آن را می‌خوانند یا با بلندمازو که از جمله بلندترین درختان ایران است و در شمال فراوان دیده‌ایم. یا با انجیلی که به درخت آهن هم معروف است. جالب اینکه شاخه‌های درخت با برخورد به هم انگار که جوش می‌خورند و چنان به هم می‌پیوندند که قابل جدا شدن نیستند. اما باغ گیاه‌شناسی تنها رویشگاه البرز ندارد، در مجموعه زاگرس که به شکل تپه ماهور شکل گرفته تا برای ما یادآور زاگرس و ارتفاعاتش باشد نیز میتوان اصلی‌ترین گونه این منطقه را دید که همان بلوط ایرانی است. سایر گونه‌های زاگرس هم در این منطقه است که ۴۲ درخت را شامل میشود. اگر علاقه‌مند به دیدن چشمه و رود و باتلاق و برکه هستید توصیه میشود که به رویشگاه البرز جنوبی که یکی از زیباترین مجموعه‌های باغ است سری بزنید که در آن با یک قدم زدن ساده میتوان ۲۴۰ گونه را مشاهده کرد. در رویشگاه ایرانی- تورانی هم میتوان علاوه بر دیدار از یک دریاچه شور، گونه‌های شورپسند را دید. در بخش‌های دیگر باغ گیاه‌شناسی هم میتوان شاهد انواع گونه‌ها از کشورهای دیگر بود؛ نمونهاش بخشی که به چمن‌زارهای آمریکا شبیه است و برخی گونه‌های درختی و درختچه‌ای که با آب‌وهوای تهران سازگار هستند در یک فضای ۱/ ۴ هکتاری قرار گرفته‌اند. یا بخش خاور دور که قدم زدن در طبیعت چین و ژاپن را تداعی می‌کند.
با این حال نباید تصور کنیم باغ گیاه‌شناسی مجموعه‌ای شبیه به پارک‌هایی مانند چیتگر و... است، این باغ در عین وسعت زیاد و جذابیت‌های گسترده‌تر نسبت به سایر پارک‌ها مقررات خودش را دارد، نمی‌شود در آنجا توپ یا راکت بدمینتون آورد مشابه آنچه در سایر پارک‌ها انجام می‌دهید، شما نمی‌توانید در این باغ آتش روشن کنید، نمی‌توانید بیش از حد به گونه‌ها به‌واسطه حساسیتی که در نگهداری از آنها به خرج داده میشود نزدیک شوید یا پا در دریاچه بگذارید. در مقابل وسایل تفریحی مانند کافه و رستوران در باغ مهیاست و می‌توانید از این مجموعه‌ها خرید کنید یا میان‌وعده‌ای سبک با خود به همراه داشته باشید. باغ گیاه‌شناسی مجموعه‌ای است برای قدم زدن، دیدن و مشاهده کردن از مجموعه‌ای از گیاهان که از سراسر دنیا به آنجا آورده شده‌اند. این باغ محلی است که در دوران کرونا اندکی به آرامش برسید، از این روست که برای حفظ سلامت خود و دیگران حتما پروتکل‌های بهداشتی را هنگام بازدید رعایت کنید، اگر ملاحظه کردید بیش از حد شلوغ است، بازدیدتان را به ساعتی بعدتر موکول کنید و البته این را از نگهبان باغ پیش از ورود بپرسید، چون برای ورود به این باغ باید بلیت تهیه کنید. حتی میشود پیش از حرکت از خانه ابتدا تماسی با مجموعه بگیرید و سپس به سمت کرج و «پیکانشهر» بروید. باغ گیاه‌شناسی در شهرک سروآزاد و بلوار باغ گیاه‌شناسی ملی ایران قرار گرفته و مدیریت آن با موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور است.
