«دنیای‌اقتصاد» آینده گردشگری در منطقه کوهستانی غرب را بررسی می‌کند
«هورامان» پس از ثبت جهانی
رئیس انجمن راهنمایان گردشگری استان کرمانشاه در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: منطقه هورامان یا اورامانات یک منطقه تاریخی در شمال غربی استان کرمانشاه، جنوب غربی استان کردستان و شرق عراق است و یک منطقه بین‌المللی به حساب می‌آید. از بخش ایرانی این منطقه در ایران ۶۰درصد در استان کرمانشاه و ۴۰درصد در استان کردستان قرار دارد. بخش عراقی آن نیز منطقه کوچکی در اقلیم کردستان و حلبچه است.
هورامی زبان اصیل مردم ساکن در این منطقه است. حمیدرضا کرمی با بیان این مطلب می‌افزاید: این زبان از جمله زبان‌های در معرض خطر انقراض است. البته درباره هورامی دو دیدگاه وجود دارد. برخی معتقدند اصل و پایه این زبان از ریشه کردی است و در مقابل گروه دیگری عنوان می‌کنند دایره لغات و افعالی که در هورامی داریم منحصر به فرد بوده و صرف و نحو آن با بقیه گویش‌های کردی متفاوت است و از این رو میتوان آن را یک زبان مستقل در نظر گرفت. فارغ از هر دو دیدگاه در سال‌های اخیر گویش سورانی در منطقه در حال غلبه یافتن است و از تعداد افرادی که هورامی صحبت می‌کنند کاسته شده است.
این کارشناس و راهنمای گردشگری درباره دین و مذهب مردم این منطقه می‌گوید: اغلب ساکنان منطقه اهل سنت و شافعی هستند. البته در روستاهای نجار و خانقاه کرمانشاه به عنوان نمونه ما گرایش‌های قادریه یا نقشبندی را داریم که پیروان آن بخشی به اهل تشیع و گروهی به اهل سنت نزدیکند.
رئیس انجمن راهنمایان گردشگری استان کرمانشاه عنوان می‌کند: هورامان در منطقه‌ای کوهستانی قرار گرفته که به واسطه کمبود زمین خانه‌ها پلکانی ساخته شده‌اند که این موضوع به ارتباط نزدیک جامعه با هم منجر شده و معیشت اصلی مردم را به جای کشاورزی به دامپروری و باغداری سوق داده است. این کارشناس گردشگری معتقد است هورامان هویتی یکدست دارد که نمی‌توان بخش‌های کرمانشاه، کردستان و عراق آن را از هم تفکیک کرد. او می‌افزاید: ما در نوسود روستایی به نام هانی گرمله داریم، مرز این روستا با روستای بیاره عراق تنها یک جوی آب است. به طوری که نیمی از باغ در خاک ایران و نیم دیگر آن در خاک کردستان عراق قرار گرفته و مردم آزادانه بین مرز حرکت می‌کنند. این شکل از مرز که در هورامان شاهد آن هستیم نه تنها برای گردشگران ایرانی، بلکه برای توریست‌های خارجی هم بسیار جذاب است زیرا با گذر از یک جوی وارد کشور دیگری می‌شوند.
او در موضوع پتانسیل‌های منطقه بیان می‌کند: پوشش، زبان مردم، سبک زندگی و صنایع دستی منطقه مانند گیوه و ارغوان‌بافی از پتانسیل‌هایی است که گردشگران را به این منطقه می‌کشاند. علاوه بر آن به لحاظ زمین‌شناختی هم هورامان جاذبه‌هایی مانند غار قوری‌‌قلعه دارد که طولانی‌ترین غار آبی آسیا است و بین روانسر و پاوه در ابتدای منطقه کوهستانی اورامانات قرار گرفته است.
با این پتانسیل‌ها برای جلب گردشگران داخلی و بین‌المللی به این منطقه چه باید کرد؟ رئیس انجمن راهنمایان گردشگری استان کرمانشاه می‌گوید: متاسفانه ما در کشور منشور گردشگری نداریم که نشان دهد گردشگری چه سیاست‌هایی دارد و تا چه حد در یک حوزه میتوان حرکت کرد. تعریف گردشگری بومی و محلی ما تاکنون از سوی متولیان بر اساس مسائل روزمره بوده است. البته در مناطق مرکزی و مسیر کلاسیک گردشگران ورودی یعنی اصفهان و شیراز و یزد شرایط بهتر است، اما در مناطق حاشیه‌ای و غرب ایران پروتکلی در این زمینه وجود ندارد و بر اساس ذهنیت متولیان، طرح‌هایی نوشته می‌شود که اغلب به مرحله اجرا نمی‌رسند.
او می‌افزاید: در سال‌های گذشته توجه گردشگران داخلی به این منطقه جلب شده و شاهد انواع سفرهای یک روزه به این منطقه هستیم که تاثیر مثبت آنها در برابر تخریب‌شان اندک بوده است. گردشگران یک روزه معمولا خرید کمتری از جامعه محلی دارند و اقامت به عنوان یکی از منابع درآمد محلی‌ها از آن حذف می‌شود. در کنار آن ما به میزان کمتر حضور گردشگران از سایر استان‌ها را داریم که به واسطه کمبود زیرساخت‌ها اثربخشی آنها بر اقتصاد منطقه محدود است.
این کارشناس گردشگری با برشمردن تغییر سنت‌ها به عنوان یکی از آفت‌های گردشگری می‌گوید: تفاوت‌های فرهنگی، پوششی و سبک زندگی در میان گردشگران و جامعه محلی گاه می‌‌تواند به فرهنگ جامعه میزبان صدمه بزند در همین راستا نیاز است آموزش به جامعه میزبان و در کنار آن گردشگران داده شود تا این امانت چند هزار ساله حفاظت شود. او با اشاره به کمبود در زیرساخت‌های گردشگری در هورامان می‌افزاید: متاسفانه امکانات گردشگری در هورامان در سطح بین‌المللی نیست و بیشتر به سطح محلی نزدیک است. علاوه بر این با ثبت جهانی منطقه نباید اجازه دهیم که بی‌ضابطه هتل و اقامتگاه ساخته شود، بلکه باید استانداردها را برای چنین مواردی تعریف کرده و براساس این پروتکل‌ها و استانداردها جاده‌سازی، ساخت اقامتگاه، هتل یا رستوران انجام شود تا بتوانیم بافت بومی را حفظ کنیم. رئیس انجمن راهنمایان گردشگری استان کرمانشاه در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع استاندارد منظر در هورامان می‌پردازد و عنوان می‌کند: پیگیری گردشگری پایدار از الزامات ما برای توسعه توریسم در این منطقه است. به عنوان مثال زمانی که به دنبال توسعه گردشگری یک روستا هستیم، باید سطحی از رشد توریسم در روستاهای مجاور را هم مدنظر داشته باشیم که هم مردم یک روستا از آسیب‌های مرتبط با توریسم در امان بمانند و هم روستاهای مجاور اختلالی در گردشگری ایجاد نکنند.
او با انتقاد از سنت‌های جدیدی که در منطقه شکل گرفته است می‌گوید: به عنوان مثال چند سال پیش شاهد برگزاری جشن انار در این منطقه بودیم که مستندی از گذشتگان برای آنها ذکر نشده است. در این جشن افراد لباس‌های سنتی زیبا می‌پوشیدند و انار بر سر دور روستا می‌چرخیدند در حالی که گروه دف‌نوازی هم آنها را همراهی می‌کرد. این جشن در کوتاه‌مدت در جلب گردشگران موثر بود، اما همین موضوع باعث شد درخت گردو که از درخت‌های غالب منطقه بود قطع شده و در مقابل باغداران شروع به کاشت انار کنند. این در حالی است که سن درخت انار پایین بوده و با متوقف شدن این جشن‌ها یکباره باغداران با ضرر قابل توجهی مواجه شدند.
این کارشناس گردشگری همچنین معتقد است ما باید بتوانیم در جلب گردشگران خارجی موفق عمل کرده و زمینه‌های حضور بیشتر آنها را فراهم کنیم. او در این باره عنوان می‌کند: گردشگران خارجی ارزآوری بالایی برای این مناطق دارند ضمن اینکه به واسطه تعداد محدود باعث می‌شوند منطقه از تبعات گردشگری انبوه در امان بماند.
