اندیشه | روزنامه شماره 5743

دوشنبه، ۰۵ آذر ۱۴۰۳

الیور بلانچارد اقتصاد آمریکا در ۴ سال آینده را مورد بررسی قرار داد

فدرال‌رزرو مقابل ترامپ

الیور بلانچارد، اقتصاددان سرشناس در یادداشتی پیش‌بینی خود از اقتصاد آمریکا در دوران ترامپ را ارائه داد. بر این اساس، سه طرح اقتصادی قابل توجه ترامپ در افزایش تعرفه‌ها، اخراج مهاجران و کاهش مالیات‌ها به واسطه آثار تورمی خود با پاسخ متقابل فدرال‌رزرو مواجه می‌شود و در عمل کاری از پیش نخواهد برد. اگرچه ممکن است ترامپ به فدرال‌رزرو فشار بیاورد، اما آثار تورمی سیاست‌های او دست دولتش را برای ادامه این فشار علیه فدرال‌رزرو می‌بندد.
مواجهه نادرست با مساله مهاجران افغانی چه پیامدهایی دارد؟

هزینه‌های ناپیدای برخورد کور

در شرایطی که ایران با چالش‌های متعدد اقتصادی و اجتماعی مواجه است، ستیز کور نسبت به مهاجران افغانی می‌تواند با ایجاد فضای منفی، اندک فرصت‌های اقتصادی و انسانی در دسترس را از کشور سلب کند. مهاجران افغانی که به‌دلیل شرایط ناامن در کشور خود به ایران آمده‌اند، می‌توانند به‌عنوان سرمایه انسانی در توسعه اقتصادی ایران نقش ایفا کنند. اما فضای ملتهب و ناپسند نسبت به آنها، نه تنها این فرصت اقتصادی را از کشور سلب می‌کند، بلکه باعث تضعیف پیوندهای فرهنگی و اجتماعی میان دو ملت همزبان نیز می‌شود. در این مقاله، ابعاد مختلف برخورد کور با مهاجران افغانی و تاثیرات آن بر اقتصاد و جامعه ایران مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

شنبه، ۰۳ آذر ۱۴۰۳

تلاش برای استیضاح چاوز چه اثری بر شرایط اقتصادی امضاکنندگان داشت؟

زبان سرخ جیب پرمی‌دهد بر باد

در دوران ریاست هوگو چاوز، تلاش‌های گسترده‌ای برای برکناری او از طریق جمع‌آوری امضا برای برگزاری رفراندوم‌های استیضاح شکل گرفت. این درخواست‌ها نه تنها با برخوردهای سیاسی و امنیتی مواجه شد، بلکه پیامدهای اقتصادی قابل‌توجهی به همراه داشت. دنیل اورتگا و همکاران (۲۰۰۹) در مقاله‌ای به بررسی هزینه‌های اقتصادی این تلاش‌ها پرداخته‌اند.

چهارشنبه، ۳۰ آبان ۱۴۰۳

اقتصاددان آمریکایی درباره کتاب «دگرگونی بزرگ» چه می‌گوید؟ (قسمت نهایی)

علیه پولانی

از موری روتبارد آمریکایی دست‌نوشته‌های زیادی برجای مانده است. برخی از این نوشته‌ها از سوی شاگردان وی و علاقه‌مندان به آثار او ویرایش و منتشر می‌شوند. کتاب «روتبارد علیه فیلسوفان» یکی از این آثار است. این کتاب مجموعه‌ای از نامه‌ها و یادداشت‌های انتقادی موری روتبارد علیه چهار متفکر نامدار را در خود جای‌داده و با تلاش رابرتا مودونیو، استاد علوم سیاسی دانشگاه روما تری ایتالیا تنظیم و منتشر شده است. این کتاب نظرات روتبارد را درباره ایده‌های لودویگ فون میزس، فردریش هایک، لئو اشتراوس و کارل پولانی در خود جای داده است. این متن ترجمه بخش اول یادداشت روتبارد بر کتاب معروف «دگرگونی بزرگ» کارل پولانی است که در سال۱۹۶۱ به نگارش درآمده است.

دوشنبه، ۲۸ آبان ۱۴۰۳

چرا سیاستگذاری در اقتصاد موضوعی ساده نیست؟

سهل و ممتنع سیاستگذاری

در فضای سیاستگذاری دولت‌ها، معمولا مشاهده می‌شود که سیاستگذاران اقتصادی به‌طور عمده تئوری‌ها را دریافت کرده و بدون تغییر، آنها را در شرایط اقتصادی کشور پیاده‌سازی می‌کنند. این رویکرد فراتر از این است که آیا آن تئوری با زمینه و ساختار خاص آن کشور سازگار است یا خیر؛ چراکه باید توجه داشت که هر نظریه بر اساس برخی فروض شکل گرفته و باید با نتایج تجربی نیز همخوانی داشته باشد؛ ضمن آنکه این نتایج تجربی می‌تواند از زمانی به زمانی دیگر و از جغرافیایی به جغرافیایی دیگر تغییر کند. از این رو در عمل نیز مشاهده می‌شود که اجرای مستقیم چنین نظریاتی همیشه به نتایج مشخص منجر نمی‌شود و ممکن است سیاستگذار در خلأهای سیاستی خود گرفتار شود. همچنین مهم است که بررسی کنیم آیا هر کشوری واقعا نیازمند اعمال سیاست‌های از بالا به پایین برای هر مساله و موضوعی هست یا خیر؟
کاپیتالیسم – داستان پشت یک کلمه

شنبه، ۲۶ آبان ۱۴۰۳

اردوگاه چپ به نوبل اقتصاد امسال چه انتقاداتی دارد؟

نقطه کور نوبل ۲۰۲۴

دارون عجم‌اوغلو، سایمون جانسون و جیمز رابینسون به‌خاطر پژوهش‌های تاثیرگذاری که در زمینه چگونگی شکل‌گیری توسعه اقتصادی توسط نهادها انجام داده‌اند، برنده جایزه نوبل اقتصاد۲۰۲۴ شدند. برخی معتقدند که اعطای جایزه نوبل به این پژوهشگران باید سال‌ها پیش انجام می‌شد. مقاله‌ای که اساس کار آنها را تشکیل می‌دهد، یکی از پرارجاع‌ترین مقالات در حوزه اقتصاد است. کتاب بعدی عجم‌اوغلو و رابینسون، «چرا ملت‌ها شکست می‌خورند» نیز تاثیرات زیادی داشته است. این آثار، الهام‌بخش شکل‌گیری یک ادبیات غنی درباره رابطه بین نهادهای اجتماعی و توسعه اقتصادی بوده‌اند، بنابراین در این زمینه تبریک گفتن بجاست؛ اما آنها همچنین مورد انتقادهای قابل توجهی قرار گرفته‌اند. پس از دریافت این جایزه، شایسته است که نقاط کور در تحلیل‌های آنها مورد توجه قرار گیرد.
کاپیتالیسم – داستان پشت یک کلمه

چهارشنبه، ۲۳ آبان ۱۴۰۳

اقتصاددان آمریکایی درباره کتاب «دگرگونی بزرگ» چه می‌گوید؟ (قسمت اول)

علیه پولانی

از موری روتبارد آمریکایی دست‌نوشته‌های زیادی برجای مانده است. برخی از این نوشته‌ها از سوی شاگردان وی و علاقه‌مندان به آثار او ویرایش و منتشر می‌شوند. کتاب «روتبارد علیه فیلسوفان» یکی از این آثار است. این کتاب مجموعه‌ای از نامه‌ها و یادداشت‌های انتقادی موری روتبارد علیه چهار متفکر نامدار را در خود جای‌داده و با تلاش رابرتا مودونیو، استاد علوم سیاسی دانشگاه روما تری ایتالیا تنظیم و منتشر شده است. این کتاب نظرات روتبارد را درباره ایده‌های لودویگ فون میزس، فردریش هایک، لئو اشتراوس و کار پولانی در خود جای داده است. این متن ترجمه بخش اول یادداشت روتبارد بر کتاب معروف «دگرگونی بزرگ» کارل پولانی است که در سال۱۹۶۱ به نگارش درآمده است.

دوشنبه، ۲۱ آبان ۱۴۰۳

مرور نظریات در زمینه دوره‌های رونق و رکود در اقتصادها

نظریات چرخه‌های تجاری

سیکل‌های تجاری، به‌عنوان نمودی از بی‌ثباتی در اقتصاد کلان شناخته می‌شوند که عمدتا آغاز وقوع آن را نیز به دوره صنعتی شدن نسبت می‌دهند. این سیکل‌ها در مواردی نه تنها پیامدهای اقتصادی که تهدیدهای اجتماعی، همچون بیکاری، افزایش جرم و جنایت و ناامنی را نیز به همراه داشته و قادر بوده‌اند ثبات کلی یک جامعه را به خطر بیندازند. وقوع این سیکل‌ها سبب شد تا تلاش‌هایی در نظریات اقتصادی برای تئوریزه کردن سرکوب نیروهای بازار شکل گرفته شود که این سرکوب را نیز با افزایش نقش دولت‌ها همراه می‌شد.
کاپیتالیسم – داستان پشت یک کلمه

شنبه، ۱۹ آبان ۱۴۰۳

چرا عملکرد واقعی تعرفه‌ها از آنچه مدل‌های انتزاعی نشان می‌دهند، بدتر است؟

عمق فاجعه در تعرفه‌ها یا نظریه‌ها؟

یک اقتصاددان آمریکایی در یادداشتی نظر طرفداران سیاست‌های تعرفه‌ای مبنی بر غیرواقعی و انتزاعی بودن مدل‌های مبانی اقتصاد را تایید کرد و گفت که برخلاف نظر آنها، آثار زیان‌بار تعرفه در این مدل‌ها به درستی نشان داده نمی‌شود و خسارت‌های آن در واقعیت بسیار بیشتر از انتظار است.

چهارشنبه، ۱۶ آبان ۱۴۰۳

در نشست انجمن اقتصاددانان ایران مطرح شد

انتظارات مردم از اقتصاددانان و مسوولیت اجتماعی آنان

اقتصاددانان اغلب در پشت صحنه کار می‌کنند و سیاست‌هایی را شکل می‌دهند که بر زندگی میلیون‌ها نفر تاثیر می‌گذارد. با این حال، تنها در مواقع بحران، نفوذ و مسوولیت اجتماعی آنها مورد بررسی قرار می‌گیرد. در ایران امروز که با چالش‌های پیچیده اقتصادی، اجتماعی و حاکمیتی مواجه است، اقتصاددانان باید نقش خود را بازنگری کنند، از یافته‌ها و نگرش‌های دیگر علوم بهره ببرند و حدود ورود خود را به این معنا که جامعه تا چه میزان ظرفیت دریافت اصلاحات اساسی را خواهد داشت و نقطه اعتدال کجاست، درک کنند و به مجاری اصلی اثرگذاری خود واقف باشند. به عبارتی دیگر، چگونه می‌توانند نیروهای جامعه را تقویت کنند و کشور را به سمت اصلاحات پایدار اقتصادی، اجتماعی و سیاسی هدایت کنند، بدون آنکه تسلیم پوپولیسم یا ناکارآمدی‌های سیستمی شوند؟ این یادداشت انتظارات از اقتصاددانان و مسیرهایی را که آنها باید برای ایجاد تغییرات معنادار طی کنند، بررسی می‌کند.

دوشنبه، ۱۴ آبان ۱۴۰۳

نابرابری اقتصادی و ساختار سیاسی در آلمان پیش از انقلاب صنعتی

برد نابرابری در نظام بسته

یک مطالعه جدید از شهرهای آلمانی بین قرن ۱۶ تا ۱۹میلادی نشان می‌دهد که نظام‌های سیاسی بسته به تقویت نابرابری در این شهرها منجر شده است. این پژوهش نتیجه می‌گیرد که نظام سیاسی بسته و نابرابری اقتصادی ضمن تقویت یکدیگر، مانع توسعه اقتصادی می‌شوند.
کاپیتالیسم – داستان پشت یک کلمه

شنبه، ۱۲ آبان ۱۴۰۳

چرا نوبل اقتصاد۲۰۲۴ به نونهادگرایان رسید؟

روایت جدید از رابطه نهادها با رفاه

دارون عجم اوغلو و سایمون جانسون از MITبه همراه جیمز رابینسون از دانشگاه شیکاگو، جایزه‌ نوبل اقتصاد را به‌دلیل پژوهش پیشگامانه خود درباره چگونگی اثرگذاری نهاد‌ها در دستیابی به رفاه دریافت کردند. نظریات آنها درباره تداوم و تغییر نهاد‌ها موجب شکل‌گیری ادبیات گسترده‌ای شد و بینش اقتصاددانان درباره نابرابری‌های اقتصاد جهانی را دستخوش تغییر کرده است. ملیسا دل، دانشجوی سابق برندگان نوبل و استاد دانشگاه هاروارد، در گزارشی به بررسی ادبیات شکل‌گرفته توسط این اقتصاددانان پرداخت.

چهارشنبه، ۰۹ آبان ۱۴۰۳

مشاور اقتصادی ترامپ از طرح تجاری دولت او پرده برداشت

تئوری ترامپ برای تجارت جهانی

هفته‌‌‌نامه اکونومیست در شماره اخیر خود یادداشت اسکات بسنت، مشاور اقتصادی دولت ترامپ را منتشر کرد. بسنت را معمار سیاست‌‌‌های تجاری دولت ترامپ می‌‌‌دانند و این یادداشت را می‌توان دستور کار دولت احتمالی دونالد ترامپ در حوزه تجارت جهانی تلقی کرد. این اقتصاددان معتقد است که نظام اقتصادی بین‌المللی نیازمند بازنگری اساسی است و با این حال، ترک نظام تجارت بین‌الملل از سوی ایالات متحده یک اشتباه بزرگ محسوب می‌شود.
نقطه صفر نهاد مطلوب

دوشنبه، ۰۷ آبان ۱۴۰۳

ریشه‌های توسعه چقدر عمیق هستند؟

اثر شوک‌های تاریخی بر توسعه

ادبیات تجربی درباره رشد و توسعه اقتصادی از مطالعه عوامل تعیین‌کننده نزدیک به زمان حال، به تحلیل عوامل و ریشه‌های عمیق‌تر (Deep Roots) و اساسی‌تر که ریشه در تاریخ طولانی‌مدت ملل داشته‌اند، حرکت کرده است. مجموعه رو به رشدی از کارهای تجربی جدید بر اندازه‌گیری و برآورد تاثیرات متغیرهای تاریخی بر درآمد کنونی با در نظر گرفتن صریح ترکیب اجدادی جمعیت‌های فعلی متمرکز شده‌اند. شواهد این مطالعات حاکی از آن است که توسعه اقتصادی متاثر از صفاتی است که در درازمدت بین نسل‌ها منتقل شده‌اند و بحث درباره کانال‌های مختلفی را ارائه می‌کنند که از طریق آن ممکن است ویژگی‌های منتقل‌شده بین نسلی، به‌عنوان نمونه خصوصیات بیولوژیک (از طریق انتقال ژنتیکی یا اپی ژنتیکی) و خصوصیات فرهنگی (از طریق انتقال رفتاری یا نمادین)، بر توسعه اقتصادی تاثیر گذاشته باشد (انریکو اسپولائور و رومن وازیارگ، ۲۰۱۳). ادبیات ریشه‌های عمیق یا توسعه مقایسه‌ای (Comparative Development) به بررسی چگونگی تاثیر عوامل تاریخی بر نتایج اقتصادی فعلی و اجتماعی در کشورهای مختلف می‌پردازد.