سرمایه داری

کتاب «صدر اسلام و زایش سرمایه‌داری» نوشته بندیکت کوهلر را باید کتابی درباره ریشه‌یابی ظهور و پیشرفت سریع اسلام و تمدن اسلامی در چند سده اولیه اسلام دانست. نویسنده کتاب که به دانش و ادبیات روز علم اقتصاد و به‌ویژه اقتصاد نهادگرا مجهز است با تأمل و غور در وقایع تاریخی در فاصله ۱۵۰۰ تا ۱۰۰۰ سال پیش در گستره غرب آسیا و جنوب اروپا به نتایجی بسیار جالب و خواندنی می‌رسد که حتی برای مدیریت اقتصادی در عصر حاضر هم درس‌هایی ارزشمند دارد.

معروف است که اندیشمندان مسلمان در عصر طلایی تمدن اسلامی، میراث فلسفه یونان را از زبان یونانی به عربی ترجمه کردند، و به واسطه آن ترجمه‌های عربی است که آن میراث و سنت فلسفه یونانی حفظ شد. مدت‌ها بعد اروپایی‌ها ترجمه‌های عربی را به زبان لاتین برگرداندند و این‌‌گونه آن میراث را بازیافتند. اگر ترجمه‌های عربی نبود، آن میراث یونانی از بین رفته بود، و روشنگری و نوزایی در اروپا از یک نیروی محرکه قوی محروم مانده بود. درباره اقتصاد آزاد هم ظاهرا داستان از همین قرار است، فقط در جهت عکس. اولین جلوه اقتصاد…

کتاب بندیکت کوهلر گرچه از قضاوت‌های آکنده از سوگیری خالی نیست، اما بی‌تردید یکی از پردامنه‌ترین تحقیقات تاریخی پیرامون نسبت نظام اقتصادی صدر اسلام با نظام‌های متاخر (به‌طور خاص سرمایه‌داری) محسوب می‌شود. وسعت ارجاعات نویسنده و اشارات مکرر به جزئیات وقایع تمدن اسلامی، از کوشش مثال‌زدنی کوهلر برای تایید فرضیه خود حکایت دارد، هرچند به جهت تمایز میان منابع معتبر و کمتر معتبر، صحت و سقم برخی جریان‌هایی که او در کتاب ذکر کرده، زیر سوال است.

حدود سه دهه پیش یعنی زمان برچیده شدن دیوار برلین، به ظاهر کاپیتالیسم بر کمونیسم پیروز شد و سوسیالیسم به تاریخ پیوست. در این سال‌ها احزاب چپگرا دیگر سخنی از اصول سوسیالیستی به زبان نمی‌آوردند و از آزادی اقتصادی، بازار آزاد و رقابت ستایش می‌کردند. اما اخیرا تحولاتی در برخی کشورها رخ داده که نشان‌دهنده توجه دوباره مردم به سوسیالیسم است. درباره علل این تحول دیدگاه‌های مختلفی مطرح شده، اما این باور وجود دارد که نقایص کاپیتالیسم سبب شده، سیستم سوسیالیسم که منتقد آن است جذابیت پیدا کند.

از ۱۳۴۱ تا ۱۳۵۶ سه برنامه سوم، چهارم و پنجم توسعه تدوین و به اجرا گذاشته شد. این برنامه‌ها رویکرد و جهت‌گیری‌های روشنی داشتند اما به‌ویژه برنامه پنجم توسعه تحت تاثیر افزایش قابل ملاحظه درآمدهای نفتی از مسیر خود منحرف شد و ناتوانی دولت در کنترل و جهت‌دهی بهینه درآمدهای نفتی موجب تغییر غیرقابل انکار در ساختار سرمایه‌داری کشور و وقوع انقلاب شد.

این پژوهش نشان می‌دهد که تحولات اجتماعی ایران برای گذر جامعه سنتی ایران به جامعه مدنی با سرمشق‌گرفتن از غرب مناسب نبوده است. تحول حقوقی انجام‌شده متناسب با زایش عنصر شهروند با حقوق و وظایف مشخص نبوده است و مردم کشور همچنان همان شاخص‌های حقوقی افراد مکلف و رعیت‌های موظف در جوامع ماقبل سرمایه‌داری را داشته‌اند. جامعه مدنی به‌منظور نمایندگی مصالح و منافع طبقات اجتماعی و درنهایت منافع عموم شکل نگرفت، در نتیجه زمینه جدایی دولت از جامعه فراهم نشد و جامعه جماعتی همچنان در قیمومیت حوزه سیاسی و جلوه آن…

مراحل مقدماتی توسعه در ایران در اواخر قاجار با شکل‌گیری نهادهای اداری و بوروکراتیک، به‌طور بسیار نامحسوس شروع شد و در دوران پهلوی اول و دوم به‌طور ملموسی شدت یافت. به‌خصوص در زمان پهلوی اول با شکل‌گیری دستگاه‌های بوروکراتیک عریض و طویل، به برنامه نوسازی توجه بسیار زیادی شد و در زمان پهلوی دوم با اجرای برنامه‌های نوسازی که عموما با فشارهای قدرت‌های خارجی برای مقابله با نفوذ بلوک شرق در ایران و با هدف ادغام کردن دستگاه‌ها و ساختارهای سیاسی و اقتصادی درون ایران در نظام سرمایه‌داری، به‌صورت یک…

دنیای اقتصاد: ابتدای دهه ۹۰ برای اقتصاد آلمان یک نقطه عطف محسوب می‌شود. نقطه‌ زمانی که در آن با تغییر ریل حرکت قطار اقتصاد آلمان وضعیت معیشتی مردم به شکل قابل توجهی بهبود یافت و اقتصاد آلمان متحد در یک بازه کوتاه به قدرتمندترین اقتصاد اروپا تبدیل شد. قبل از این دوره، اقتصاد سمت شرقی دیوار برلین به حدی بی‌روح و مات بود که کمتر کسی فرجام آن را غیر از فروپاشی پیش‌بینی می‌کرد. دولت بر تمام صنایع سایه افکنده بود و مجال شکوفایی درون‌زا به اقتصاد نمی‌داد. خانواده‌های نقره‌ای و اشرافیان موروثی در دل این نظام…

اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی اولین، بزرگ‌ترین و فراگیرترین تشکل بخش‌خصوصی است که به موجب قانون رسمیت و مشروعیت یافته است. در سال‌های اولیه بعد از انقلاب همه تلاش ماموریت یافته مدیران این تشکل، حفظ موجودیت آن بود. تندروهای زیادی اتاق بازرگانی را کانون عاشقان و ناقلان فرهنگ و سیستم سرمایه‌داری غربی و آن را عامل استثمار و استعمار می‌دانستند.

محمد قاضی، مترجم بزرگ معاصر ۲۴ دی ۱۳۷۶ در سن ۸۴ سالگی در تهران چشم بر جهان فروبست. او علاوه بر ترجمه ده‌ها شاهکار کلاسیک و مدرن، چندین کتاب تاریخی و تحقیقی از جمله «کوروش کبیر» اثر آلبر شاندور و «سرمایه‌داری آمریکا» نوشته ماریان دوبوزی را به فارسی برگرداند. قاضی در جوانی کارمند اداره دخانیات بود و در کتاب خاطراتش تصویری روشن از زندگی اقتصادی مردم در دوران پس از انقلاب به دست داده است. او همچنین روایت دیدارش با گابریل گارسیا مارکز، نویسنده بزرگ کلمبیایی را نقل کرده که از نظرتان می گذرد:

غلامرضا فدایی در خبرآنلاین نوشت: در چند هفته تظاهرات که در ماه دسامبر ۲۰۰۸ و قبل از آن تا ژانویه تظاهرات مبارزه با سرمایه داری در فرانسه به اوج رسید تا جائی که حتی به دانش آموزان هم کشید.

مهر: نمایشگاه «هماوردی» با آثاری از ۱۰هنرمند ایرانی و خارجی از جمعه ۲۱ دی‌ماه در گالری ماه مهر برگزار می‌شود. این نمایشگاه با همکاری گالری Katharina Maria Raab برلین، Factory TT Berlin / Tehran و با حمایت خانه هنر آریا و Zuker e.V شکل گرفته است.

شهر چونگجین یک شهر صنعتی بزرگ است که از نفوذ قدرتمند ایدئولوژیک پیونگ‌یانگ بسیار دور است. اگرچه همچنان تحت کنترل سفت و سخت دولت است اما در میان شمالی‌ها، چونگجین، شهر «مد» است. آدم‌های متوسط در آنجا همچنان فقیرند اما در عصر سرمایه‌داری نوظهور، اهمیت این شهر بندری به‌عنوان پایگاه تجاری درحال افزایش است. چونگجین به اولین مکان برای حضور مدل‌های خارجی تبدیل شده است. حتی پیونگ‌یانگ هم در زمینه سبک و مد به پای چونگجین نمی‌رسد. چونگجین هم یک شهر مرزی است و هم یک بندر تجاری. ترکیب این مولفه‌ها چونگجین…

ايسنا: رئیس کمسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با اشاره به این‌که سال گذشته جهت اخذ مشورت در باب ابعاد فقهی اقتصاداسلامی سراغ چندتن از علما رفته است، گفت که از میان علمایی که به آن‌ها رجوع کردیم، فقط یکی از آن‌ها به درخواست ما پاسخ داد.

رهبران حزب کمونیست چین چند روز پیش توسعه لیبرالیسم اقتصادی در این کشور را جشن گرفتند و از فردی مثل کلاوس شاوب آلمانی، مبتکر و مؤسس همایش اقتصادی داووس که آن را نماد سرمایه‌داری می‌دانند و شماری از میلیاردرهای چینی تقدیر کردند.

دنیای اقتصاد: سناتور الیزابت وارن، از ماساچوست، منتقد تند و تیز بانک‌های بزرگ و سرمایه‌داری به‌طور رسمی روز دوشنبه اعلام کرد که قصد ورود به انتخابات سال ۲۰۲۰ ریاست‌جمهوری را دارد و به این ترتیب به نخستین فرد برجسته‌ای تبدیل شد که به‌طور رسمی نامزدی خود را برای انتخابات اعلام کرد. به نوشته نیویورک‌تایمز، اعلام نامزدی وی نشان‌دهنده اختلافات ایدئولوژیک در درون دموکرات‌ها است که قصد دارند در انتخابات آتی به رقابت با دونالد ترامپ بپردازند.

ايسنا: در هفتمین شنبه سیاه جنبش ضد سرمایه‌داری در فرانسه گروه سیاسی شبکه جهانی الکوثر، شب گذشته در برنامه زنده گفت‌وگوی سیاسی«قضیه ساخنه» به موضوع استمرار اعتراضات فرانسوی‌ها و جلیقه زردها پرداخت.

پس از دوره رونق، رکود رخ می‌دهد و عده بسیار کمی از اقتصاددان‌ها با این قاعده که در ۱۵۰ سال اخیر در اقتصادهای مبتنی بر بازار و سرمایه داری مشاهده شده، مخالف هستند. اتفاق نظر مشابه بین اقتصاددان‌ها بر سر پایان یافتن دوره رونق کنونی در حال شکل‌گیری است و احتمالا این پایان در سال جدید میلادی یا سال ۲۰۲۰ رخ خواهد داد. دوره رونق پس از بحران مالی و رکود اقتصادی سال ۲۰۰۸، در بسیاری از کشورها طولانی ترین دوره بوده است. اگر اقتصاد آمریکا تا سه ماهه دوم سال آینده میلادی دچار رکود نشود که به احتمال زیاد…

منبع: BCG: در سال ۱۶۰۲ وقتی شرکت Dutch East India رسما مالکیت خود را اشتراکی کرد و به‌صورت سندیکایی درآورد، تجارت و بازرگانی به سرمایه‌داری تبدیل شد. کمی پس از آن، در سال ۱۶۲۲، اولین مناقشه بین مدیران و سهامداران، پیش آمد و یکی از افراد درگیر در ماجرا با ادعای نبود شفافیت، نظارت و تخصیص سرمایه، شکایت کرد. طی چهار قرن پس از آن، مدیران و مالکان شرکت‌ها همواره در مورد بهترین شیوه‌های کنترل و اداره تنش‌های موجود بین ارزش‌آفرینی بلندمدت برای سهامداران و هزاران هدف مدیریتی دیگر، در تقلا بوده‌اند. گروه مشاوره…

خبرگزاری صدا و سیما نوشت: نخست وزیر فرانسه اذعان کرد دولت فرانسه در مدیریت اعتراضات فعالان جنبش ضد سرمایه داری در این کشور دچار اشتباه شده است.

در پنجمین هفته متوالی از اعتراضات مردمی به نظام سرمایه داری در فرانسه؛ از صبح امروز شهرهای این کشور به ویژه پاریس بار دیگر آرایش جنگی به خود گرفته است. جنبش ضدسرمایه داری (جلیقه زردها) و مخالفان سیاست های دولت امانوئل ماکرون از دقایقی پیش آرام آرام در حال آمدن به محل های برگزاری تظاهرات هستند.

بررسی نظام سنتی جامعه ایرانی و تحولاتی که در اواخر سده گذشته و اوایل سده کنونی هجری قمری در آن روی داده ما را به نتیجه‌گیری‌هایی درباره موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری نوین صنعتی و مردم‌سالاری در جامعه ایرانی هدایت می‌کند. موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری نوین صنعتی و مردم‌سالاری در ایران به‌طور عمده، از ترکیب دو دسته پدیده‌ها و نهادهای داخلی و خارجی سرچشمه می‌گیرند. موانع داخلی رشد سرمایه‌داری را باید درخصوصیات شیوه‌های تولید شهری، روستایی و ایلی و نظام سیاسی و اجتماعی حاصل از آن جست و جو کرد. حال…

دنیای اقتصاد: رئیس قوه‌قضائیه با اشاره به فرمایش‌های مقام معظم رهبری در خصوص موج بیداری اسلامی، تصریح کرد: رهبر معظم انقلاب سال‌ها قبل پیش‌بینی کرده بودند که موج بیداری اسلامی در کشور‌های اسلامی ساکن نخواهد ماند و به اروپا نیز سرایت خواهد کرد. امروز با توجه به اعتراضاتی که در قلب اروپا شاهد آن هستیم، می‌بینیم که پیش‌بینی مقام معظم رهبری در حال تحقق است و سرنوشت محتوم بی‌عدالتی ناشی از سرمایه‌داری لجام گسیخته، اعتراضاتی است که گریبان حامیان ظلم به مستضعفان را می‌گیرد.

باشگاه خبرنگاران جوان: سه حزب مخالف مکرون در نشستی مشترک تصمیم گرفتند استیضاح دولت این کشور را به جریان بیاندازند.

سوار شدن به اولین قطار کره‌شمالی تا مدت‌ها یک رویداد خاطره‌انگیز تلقی می‌شد. مردان به‌طور اخص برای اولین‌بار آن را طی خدمت نظامی تجربه کردند یعنی زمانی که برای خدمت در فلان واحد نظامی خاص به نقطه‌ای از کشور اعزام می‌شدند. با این حال، این روزها نوع جدیدی از مسافر درحال ظهور است. از زمان طلوع سرمایه‌داری توده‌ای، تعداد روزافزونی از «مسافران سوداگر» مبادرت به مسافرت در اقصی نقاط کشور کرده‌اند. این روش حمل‌ونقل به سوداگران اجازه می‌دهد که واحدهای کاری خود را ترک و به مراکز تجاری سفر کنند و کالاها…

رمان «ارتش تک‌نفره» از موآسیر اسکلیر داستان مردی است یهودی که خانواده‌اش در کودکی به دلیل آزارهای قومی و اقلیت‌کشی از روسیه به برزیل مهاجرت کرده‌‌اند. جمله‌ای در سراسر رمان تکرار می‌شود: «می‌آغازیم به ساختن جامعه‌ا‌ی نوین». شعار کمونیست‌ها. مایر گوینزبیرگ آدمی است معمولی که تمام همّ و غمش در زندگی تحقق این شعار است.

دنیای اقتصاد: تعویق پرداخت حقوق و نااطمینانی درخصوص آینده شغلی موجب اعتراض برخی کارگران شده است. گروهی ریشه این معضلات را فرآیند معیوب خصوصی‌سازی می‌دانند و برگشت به «مالکیت دولتی» را پیشنهاد می‌کنند. اما گروهی دیگر عقیده دارد «سرمایه‌داری دولتی» عامل بروز چنین معضلاتی بوده و راه‌حل «اصلاح رویه‌ها به سمت رویکرد مبتنی‌بر اقتصاد رقابتی» است. گروه دوم برای اثبات نظر خود، تجارب متفاوت خصوصی‌سازی در دنیا را مورد استناد قرار می‌دهند.خصوصی‌سازی در آلمان موجب افزایش کارآیی و بهبود رفاه شد اما در روسیه باخت اجتماعی…

طرفداران اقتصاد آزاد در همه جای جهان، از جمله ایران، همواره با پرسش‌ها و نقدهایی تکراری روبه‌رو هستند و پاسخ‌ها و توضیحاتشان معمولا به سد مقاومت‌های چندسویه می‌خورد. یک‌سوی طیف مقاومت‌ها، کسانی هستند که دقیقا می‌دانند اقتصاد آزاد راه کسب درآمد آسان و کم‌ریسک را بر آنان می‌بندد و آگاهانه در مقابل آزادی اقتصادی و رقابت و شفافیت می‌ایستند.

خراسان نوشت: بعد از مد شدن شلوار جین های پاره و طرح های عجیب دیگر، چند روزی است که شلوارهای گِلی با قیمت های بالا یکی از اخبار منتشر شده در فضای مجازی است. اگرچه ممکن است یک مد جدید خیلی مورد استقبال قرار نگیرد اما با گذشت زمان کم کم مورد توجه قرار می گیرد و حتی کسانی که در ابتدا آن را دوست نداشتند، برای خریدنش دست به جیب هم می شوند.

تجار قاجاری همه به عمده‌فروشی می‌پرداخته‌اند. ولی معمولا در رشته خاصی از تجارت یا در واردات و صادرات کالاهای خاصی تخصص نداشته‌اند و در صورت لزوم به تجارت و مبادله کالاهای گوناگون و نیز به صرافی می‌پرداختند. فعالیت عمده آنان گردآوری و صدور موادخام مورد نیاز ابزارهای خارجی، در راس آن تریاک، پنبه، ابریشم، خشکبار و مواد غذایی و وارد کردن کالاهای صنعتی به خصوص قماش منچستر و قند و شکر و چای بود. برخی از آنان همراه با تجارت به سرمایه‌گذاران در صنایع نیز اقدام می‌کردند و تمایزی میان سرمایه‌داری تجاری…