مردم ثروتمند ایران دوران ساسانی
نتیجه این رویکرد و اقدامات، پیشرفت ثروت و رفاه مردم در این دوره نسبتا طولانی‌مدت بود. هرچند از خود ساسانیان داده‌های مکتوب کم‌شماری به جای مانده است؛ اما تمدن‌های همجوار، دشمنان معاصر و همچنین جانشینان مسلمان ساسانیان از ثروت مردم ایران در این دوره سخن‌ها گفته‌اند. به گزارش نویسنده‌ای گمنام از روم که اثر خود را در حدود سال ۳۵۹/۳۶۰ میلادی نگاشته است، «آنها [ایرانیان ساسانی] ظاهرا همه چیز را به فراوانی در اختیار دارند. (یوزف ویزهوفر، ایران باستان، ۱۳۸۰، ققنوس، ۲۳۹) در همین زمان که یولیانوس امپراتور روم به قلمرو ساسانی لشکر کشید، در نطقی خطاب به سربازانش، قلمرو ساسانی را سرشار از ثروت و روم را دولتی فقیر خطاب می‌کند (آمیانوس مارکلینوس، جنگ شاپور ذوالاکتاف، ۱۳۱۰، اداره شورای نظام، ۶۷-۶۸). پروکوپیوس نیز بعدها در جریان حملات رومیان به میانرودان ساسانی در سده ۶میلادی این سرزمین را ثروتمند معرفی می‌کند
(پروکوپیوس، جنگ‌های ایران و روم، ۱۳۶۵، علمی و فرهنگی، ۱۷۹). برخی از منابع چینی نیز همچون منابع رومی از ثروت زیاد ایرانیان در دوره ساسانی سخن گفته‌اند. هیون تسانگ سیاح چینی که اواخر دوره ساسانی به شرق ایران سفر کرده بود، مردم ایران را «ثروتمندتری» نامیده است
(پائولو دفینا، ایران ساسانی از دیدگاه منابع چینی، ۱۳۹۶، آوای خاور، ۷۹). شهرت ثروت ایرانیان در چین آن‌چنان زیاد بود که تصور ایرانی فقیر در این سرزمین تصوری مهمل محسوب می‌شد (ویلیام واتسن، ایران و چین، ۱۳۸۰، امیرکبیر، ۶۶۶). در منابع چینی، داستان‌های نسبتا پرشماری از ثروت ایرانیان این دوره که به چین رفته بودند ذکر شده است (جان سین لیان، تاریخ روابط چین و ایران، ۱۳۸۵، میراث فرهنگی، ۲۴۳-۲۴۶، ۲۵۸-۲۶۴) .
در کنار منابع رومی و چینی، گزارش دگراندیشانی چون یهودیان و مسیحیان داخلی و خارجی نیز شایان ذکر است.
یهودیان مجموعه شهرهای مدائن پایتخت شاهنشاهی ساسانی را بسیار ثروتمند توصیف کرده‌اند که «زنجیرها و بازوبندهای زرین در آنجا چندان ارزشی نداشت» (آرتور کریستن‌سن، ایران در زمان ساسانیان، ۱۳۶۸، دنیای کتاب، ۵۱۲).
تئوفیلاکتوس نیز یهودیان ساسانی را دارای «ثروت بی‌حساب» می‌داند (تئوفیلاکتوس سیموکاتا، تاریخ، ۱۳۹۷، کتاب سده، ۲۴۰).
یافته‌های مادی باستان‌شناسی نیز نتیجه مشابهی را نشان می‌دهند، به‌شکلی که به عقیده برخی پژوهشگران، وفور آثار شیشه‌ای و آثار ساخته‌شده از فلزهای ارزشمند یافته‌شده در دوره ساسانی را نشانگر ثروتمندی جامعه آن زمان می‌دانند (دوروتی شفرد، هنر ساسانی، ۱۳۸۰، امیرکبیر، ۶۴۱).
اقدامات عمرانی ساسانیان اوضاع اقتصادی کشور را به آنجا رساند که به گفته پرادا «ثروت ایران شاید هیچ‌گاه عظیم‌تر از زمان شاهنشاهی ساسانی نبوده است» (ایدت پرادا، هنر ایران باستان، ۱۳۸۳، دانشگاه تهران، ۲۷۸).
امین بابادی، دکترای تخصصی تاریخ ایران باستان دانشگاه تهران
