رئیس کل بانک مرکزی در یک برنامه تلویزیونی تشریح کرد
چهارضلعی اصلاح نظام بانکی
صالحآبادی در بخش اصلاح رابطه بانک مرکزی با بانکها بیان کرد که مباحثی همچون عدم رعایت کفایت سرمایه، عدم تعادل در دارایی‌‌ها و بدهی‌‌ها، انجماد داراییهای بانکی در بخش‌های غیرنقدشونده و افزایش معوقات بانکی نیز باعث ناترازی بانکها میشود که در این زمینه اضافه‌برداشت بانکها باید کاهش پیدا کند و عملکرد نظام بانکی باید شفاف شود. بنا بر آمارهای رسمی از ۴۵۰۰هزار میلیارد تومان حجم نقدینگی تقریبا حدود ۱۵۰۰هزار میلیارد تومان سهم بانکها است. در نهایت اینکه رئیس کل بانک مرکزی درخصوص اصلاح رابطه بانکها با مشتریان تصریح کرد که مشتریان حقوقی و بنگاه‌های تولیدی هم قشری از مشتریان نظام بانکی هستند که در بحث‌هایی مانند ارائه تسهیلات و خدمات نیازمند انجام اقدامات اصلاحی هستند.
ضلع اول؛ اصلاح رابطه دولت و بانک مرکزی
به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، علی صالح آبادی، رئیس کل بانک مرکزی با حضور در برنامه تلویزیونی ثریا با بیان اینکه یکی از محورهای بسیار مهم در اصلاح نظام اقتصادی، اصلاح نظام بانکی است، تصریح کرد: برای اصلاح نظام بانکی باید ۴ رابطه را اصلاح کنیم که عبارت از «رابطه دولت با بانک مرکزی»، «رابطه دولت با بانکها»، «رابطه بانک مرکزی با بانکها» و «رابطه بانکها با مشتریان» است.
صالحآبادی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به بیان ابعاد چهارگانه اصلاح نظام بانکی پرداخت. او با تاکید بر اهمیت اصلاح رابطه دولت و بانک مرکزی بیان کرد: «از آنجا که بانک مرکزی بانکدار دولت محسوب میشود و ارزهای نفتی را خریداری و معادل آن ریال چاپ میکند و در اختیار دولت قرار میدهد، یکی از ریشه‌های رشد پایه پولی و خلق نقدینگی، افزایش خالص داراییهای خارجی بانک مرکزی است. این اقدام باعث رشد پایه پولی و خلق نقدینگی میشود؛ به‌نحوی‌که از ۵۶۰هزار میلیارد تومان پایه پولی کشور، ۵۰۳هزار میلیارد تومان به این موضوع برمی‌‌گردد. بنابراین حدود ۶میلیارد دلار از خالص داراییهای خارجی بانک مرکزی به‌عنوان طلب بانک مرکزی از دولت به شکل ارزی ثبت شده است.» رئیس کل بانک مرکزی در ادامه بیان کرد: «اینکه در واقع بانک مرکزی هم سهم ۴۷درصدی حجم پایه پولی دارد باز به شکل غیرمستقیم مرتبط به دولت میشود؛ زیرا بانکدار دولت است. زمانی که بانک مرکزی ارز دولت را خریداری میکند و به جای آن ریال میدهد، به‌صورت غیرمستقیم به دولت وصل است؛ یعنی به ظاهر این است که بانک مرکزی در حال تقویت ذخایر ارزی است؛ ولی در عمل با خرید ارز، ریال پمپاژ میکند.»
رئیس شورای پول و اعتبار با بیان اینکه دولت و بانک مرکزی روابط دیگری نیز دارند، بیان کرد: «در ابتدای سال، بانک مرکزی بر اساس قانون بودجه، تنخواه در اختیار دولت قرار میدهد که از همین محل دولت امسال ۵۵هزار میلیارد تومان از بانک مرکزی استقراض کرده است که این هم منشأ افزایش پایه پولی و خلق نقدینگی به‌شمار می‌‌رود. از طرف دیگر حساب‌‌های دولت و شرکت‌های دولتی نزد بانک مرکزی است که نحوه ورود و خروج پول به حساب‌‌ها رابطه دولت و بانک مرکزی را متاثر میکند. بنابراین با توجه به مطالب گفته‌شده، اصلاح رابطه دولت با بانک مرکزی یکی از موارد مهم برای اصلاح نظام بانکی به‌شمار می‌‌رود.»
ضلع دوم؛ اصلاح رابطه دولت با بانکها
رئیس شورای پول و اعتبار اصلاح رابطه دولت با بانکها را از دیگر محورهای اصلاح نظام بانکی عنوان کرد و افزود: «تکالیفی مانند پرداخت تسهیلات برای خرید تضمینی گندم در قالب قانون بودجه بر دوش نظام بانکی قرار می‌‌گیرد که این تکالیف بعضا می‌‌تواند به ناترازی بانکها انجامد و منجر به استقراض بانکها از بانک مرکزی شود.»
صالحآبادی با بیان اینکه در بودجه سال آینده درتبصره ۱۶ و سایر بندهای الحاقی حدود ۱۲۰۰ همت تسهیلات تکلیفی دیده شده است، تاکید کرد: «کل تسهیلاتی که شبکه بانکی از ابتدای امسال تاکنون پرداخت کرده، حدود ۲۳۰۰همت بوده که ۶۷درصد آن برای سرمایه در گردش بنگاه‌های تولیدی استفاده شده است. بنابراین این ۱۲۰۰همت تسهیلات تکلیفی موجب ناترازی خواهد شد که از مجلس محترم خواستار اصلاح این موضوع هستیم.» رئیس کل بانک مرکزی سخنان خود را اینگونه ادامه داد که در این خصوص مقرر شد بانک مرکزی، سازمان برنامه و وزارت اقتصاد با هماهنگی یکدیگر و متناسب با تورم و نقدینگی، به‌گونه‌ای رفتار کنند که فشاری بر شبکه بانکی وارد نشود.
ضلع سوم؛ اصلاح رابطه بانک مرکزی با بانکها
صالحآبادی با اشاره به محور سوم یعنی رابطه بانک مرکزی با بانکها بیان کرد: «مباحثی همچون عدم رعایت کفایت سرمایه، عدم تعادل در دارایی‌‌ها و بدهی‌‌ها، انجماد داراییهای بانکی در بخش‌های غیرنقدشونده و افزایش معوقات بانکی نیز باعث ناترازی بانکها میشود که در این زمینه اضافه‌برداشت بانکها باید کاهش پیدا کند و عملکرد نظام بانکی باید شفاف شود.» او با بیان اینکه ۱۷۰هزار میلیارد تومان از اقلام پایه پولی از بدهی بانکها به بانک مرکزی ناشی میشود، گفت: «از ۴۵۰۰هزار میلیارد تومان حجم نقدینگی تقریبا حدود ۱۵۰۰هزار میلیارد تومان سهم بانکها است.»
ضلع چهارم؛ اصلاح رابطه بانک با مشتریان
صالحآبادی درخصوص لزوم اصلاح رابطه بانکها و مشتریان نیز بیان کرد: «مشتریان حقوقی و بنگاه‌های تولیدی هم قشری از مشتریان نظام بانکی هستند که در بحث‌هایی مانند ارائه تسهیلات و خدمات نیازمند اصلاح رابطه بانک با مشتری هستیم.» رئیس کل بانک مرکزی با تاکید بر اینکه همه این موارد در اختیار بانک مرکزی نیست، بیان کرد: «کلیه دستگاه‌های دولتی و غیردولتی باید در این زمینه همکاری کنند و انتظار ما از مجلس در این زمان که در زمان تصویب بودجه قرار داریم این است که بودجه سال آینده ناتراز بسته نشود.» او با بیان اینکه اصلاح نظام بانکی مشتمل بر مولفه‌های متعدد است، تاکید کرد: «البته یک بخش آن شامل بانکها میشود و حتما باید انضباط پیدا کنند و جلوی خلق بی‌‌انضباط پول توسط بانکها باید گرفته شود.»
لزوم انضباط شبکه بانکی
لزوم انضباط بانکها از دیگر موضوعاتی بود که رئیس کل بانک مرکزی به آن اشاره کرد. او در این خصوص تصریح کرد: «سقف رشد ترازنامه بانکها مشخص شده است، بانک مرکزی هم در این خصوص کنترل و نظارت‌های لازم را انجام میدهد؛ البته این موضوع نیاز به اصلاحاتی دارد؛ چراکه این نسبت برای همه بانکها به یک شکل دیده شده است؛ اما درواقع شرایط بانکها با یکدیگر فرق میکند و برای همه، یک جور نمی‌شود در نظر گرفت.» صالحآبادی صحبت‌های خود را اینگونه ادامه داد: «بانک نباید از ریل بانکداری خارج شود. اما در بعضی موارد بانک به جای اینکه بانکدار و واسط مالی باشد به بنگاه‌‌دار، پیمانکار یا مال‌‌دار تبدیل شده است. یکی دیگر از محورهای اصلاحی در نظام بانکی این است که بانکها اموال مازاد خود را واگذار کنند.»
او در این خصوص اظهار کرد: «بر این اساس فروش اموال مازاد بانکها یکی از برنامه‌های مهم در اصلاح نظام بانکی است؛ اما این امکان هم وجود دارد که بانکی نتواند اموال خود را به فروش برساند؛ در این خصوص‌سازوکار فروش اموال مازاد بانکها در دولت در نظر گرفته شده است که به زودی تصویب خواهد شد. همچنین با بهره‌گیری از سامانه‌های هوشمند و کنترل‌های مبتنی بر فناوری انجام تلاش خواهیم کرد تا در آینده از بروز مجدد اینگونه مشکلات جلوگیری شود.»
ضرورت ارتقای نسبت کفایت سرمایه
صالحآبادی با تاکید بر اینکه بانکها باید باید نسبت‌‌های کفایت سرمایه خود را به‌طور قطع اصلاح کنند، اظهار کرد: «خلق نقدینگی در دنیا توسط بانکها در یک چارچوب استاندارد و مشخص انجام میشود. اینکه در دنیا تاکید میشود نسبت کفایت سرمایه بانکها باید ارتقا یابد، نکته بسیار مهمی است؛ چراکه بانک نباید با کفایت سرمایه پایین یا حتی منفی خلق پول کند و پذیرفته‌شده نیست. بنابراین یکی از محورهای اصلاحی در نظام بانکی مرتبط با افزایش سرمایه با کیفیت در بانکها است نه لزوما با تجدید ارزیابی‌‌ها که کامل نیست.»
رئیس کل بانک مرکزی در این خصوص تاکید کرد: «بانک واسطه‌‌گر وجوه است و حق بنگاهداری ندارد. ضمن اینکه مدیریت ریسک در شبکه بانکی نیز بسیار مهم است؛ اینکه یک بانک نقدینگی خود را در یک یا چند پروژه خاص حبس کند و آن پروژه از نقدینگی لازم برخوردار نباشد بانک با مشکل مواجه میشود و نهایتا از بانک مرکزی استقراض میکند.»
صالحآبادی در ادامه بیان کرد: «بنابراین بانکها باید بخشی از داراییهای خود را به شکل نقد یا شبه نقد نگهداری کنند که در این خصوص طی یک سال اخیر اوراق دولتی مطرح شده است. وی افزود: در سراسر دنیا اوراق دولتی جزو اوراق شبه نقد است که بانکهای مرکزی می‌‌توانند آن را در عملیات بازار باز ریپو کنند تا بانکها دچار مشکل نقدشوندگی نشوند.»
نظارت هوشمند بانک مرکزی بر روند خلق نقدینگی
صالحآبادی درخصوص نظارت بر ترازنامه بانکها گفت: «ما هم‌اکنون روند رشد ترازنامه بانکها را هم رصد میکنیم تا یک بانک نتواند به مشتری خاص ارقام سنگینی را بدون توجه به ذی‌نفع واحد و سرمایه پایه‌ای که دارد پرداخت کند که همه این موارد کنترل خواهد شد.»
او در این خصوص یادآور شد: «از گذشته سامانه سمات در بانک مرکزی وجود داشته است که به خوبی از آن استفاده نمی‌شده؛ ولی هم‌اکنون از آن به نحو مناسب استفاده میکنیم. بر این اساس اگر قرار باشد تسهیلاتی پرداخت شود باید یک کد از این سامانه دریافت شود. بنابراین کنترل ما روی تسهیلات‌‌دهی نظام بانکی نیز بیشتر شده است.»
رئیس کل بانک مرکزی در ادامه بیان کرد: «یکی از محورهای اصلاحی مورد نظر بانک مرکزی به نظارت‌های برخط و هوشمند بازمی‌‌گردد. به‌عنوان مثال سامانه سمات پیش از این یک سامانه پسینی بوده است؛ یعنی پس از آنکه تسهیلاتی پرداخت میشد، آمار آن به سامانه وارد میشد؛ درحالی‌که این سامانه قابلیت دارد به یک سامانه کنترلی تبدیل شود، به این صورت که باید قواعدی تعریف و وارد این سامانه شود تا در چارچوب این قواعد بتوان کنترلی عمل کرد. به‌عنوان مثال همین چند روز پیش کد تسهیلات پرداختی در یک بانک مشخص و برای یک مشتری مشخص که مواردی همچون ذی‌نفع واحد و سرمایه پایه درباره آن رعایت نشده بود، در این سامانه مسدود و امکان پرداخت تسهیلات به مجموعه مذکور غیر ممکن شد. بنابراین این سامانه قابلیت دریافت قواعد کنترلی را دارد؛ اما قسمت عملیات کار که مربوط به حوزه نظارت ماست، باید قواعد را تعریف کند و در اختیار قسمت فناوری قرار بدهد که این قواعد در سامانه لحاظ شود.»
روند کاهشی رشد نقدینگی
روند رشد نقدینگی یکی از موضوعاتی بود که صالحآبادی به آن اشاره کرد. رئیس کل بانک مرکزی درخصوص روند رشد نقدینگی افزود: «رشد نقدینگی در مهرماه به میزان ۸/ ۴۲درصد، در آبان ماه ۴۲درصد، در آذرماه ۴/ ۴۱درصد و در دی ماه ۸/ ۳۹درصد بوده است که البته ۶/ ۲درصد آن مربوط به پوشش آماری یکی از بانکهای ادغامی است؛ ولی در مجموع روند رشد نقدینگی در ماه‌های اخیر کاهشی شده است.»
