«دنیای‌اقتصاد» بررسی کرد
پشت صحنه کاهش واردات گوشت و کره
از سوی دیگر از سال ۹۷ به بعد ارز تخصیص داده شده به کره از ارز دولتی به ارز نیمایی تغییر کرد که این اتفاق هم در تقویت تولید داخل موثر واقع شد. در حال حاضر قیمت کره ۱۰۰ گرمی بین ۸ تا ۱۰ هزار تومان عرضه می‌شود. اما تغییر ارز تخصیص داده شده برای گوشت قرمز هم دچار تغییر شد. از اوایل سال ۹۸ ارز ۴۲۰۰ تومانی برای گوشت قرمز حذف و ارز نیمایی جایگزین آن شد. پس از آن قیمت گوشت در سال گذشته به ثبات بیشتری رسید و از نوسانات روزانه که در سال ۹۷ با آن مواجه بود، فاصله گرفت.
در حال حاضر دو سناریو در خصوص کاهش شدید واردات گوشت و کره مطرح است. سناریوی اول افزایش سطح تولید داخلی است و سناریوی دوم افت تقاضا و مصرف در حدود یک سال اخیر است که باعث کاهش واردات این محصولات شده است. به طور کلی ارزیابی‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد که در مورد کره تولید داخل توانسته تا حدودی جای خود را پیدا کند و جایگزین محصول وارداتی شود. این اتفاق عمدتا بعد از آزادسازی قیمت کره و همین طور حذف ارز ارزان از این محصول اتفاق افتاده است. اما در مورد گوشت قرمز به نظر می‌رسد که افت تقاضا در کاهش واردات آن بی‌تاثیر نبوده است.
داستان کره
کره محصول پروتئینی بوده که وابسته به شیر خام است و اگر کل شیر خام تولیدی یعنی هشت میلیون تن محصولی که در سال تولید می‌شود را در نظر بگیریم نهایتا حدود ۲۴۰ هزار تن چربی از آن به دست می‌آید که بخش عمده‌ای از آن به مصارف داخل صنعتی می‌رسد؛ یعنی برای تولید محصولات لبنی از شیر تا ماست، پنیر، خامه و... صرف می‌شود، اما بخش دیگر آن به تولید کره اختصاص پیدا می‌کند که به حدود ۱۰ تا ۱۵ هزار تن در سال می‌رسد.
به طور کلی کره یک محصول پروتئینی است که در سال‌های دورتر از مصرف بالایی در سبد خانوارهای ایرانی برخوردار بود و در سال‌های اخیر به دلایل مختلف از مصرف آن کاسته شد. اما با این حال جزو کالاهای مهم از منظر سیاست‌گذار محسوب می‌شود، به طوری که در سال‌های قبل دولت با تخصیص ارز ارزان در‌صدد تثبیت قیمت آن بوده است. بر اساس برآوردها، ایران سالانه به ۵۰ تا ۶۰ هزار تن کره نیاز دارد که سال‌های گذشته بخش عمده‌ای از آن(حدود ۹۰ درصد) به کشور وارد می‌شده است. این در حالی است که کارشناسان صنایع لبنی معتقدند تولیدکنندگان داخلی ظرفیت بالایی برای تولید کره و حتی خودکفایی آن دارند. حتی برخی آمارهای ارائه شده حاکی از ظرفیت ایران برای تولید ۷۰ هزار تن کره در سال است. اما در سال‌های اخیر به طور متوسط ۳۰ تا ۵۰ هزار تن کره به کشور وارد می‌شده است. از سوی دیگر سرانه مصرف کره در کشورهای تولید‌کننده شیر و لبنیات حدود دو کیلو در سال است، در ایران هم قبل از شوک اقتصادی سه سال اخیر این سرانه یک کیلوگرم بود که در حال حاضر به کمتر از ۵۰۰ گرم رسیده است که افتی محسوس به حساب می‌آید. اما آن طور که دبیر ستاد تنظیم بازار اعلام کرده واردات کره از ۵۰ هزار تن به ۵ هزار تن در سال جاری کاهش یافته است. که در این صورت به نظر می‌رسد تولید داخل جایگزین واردات این محصول شده و ظرفیت‌های غیر‌فعال به سمت فعال شدن حرکت کرده است. البته به نظر می‌رسد کاهش مصرف کره در دست کم یک‌سال گذشته در افت شدید واردات این محصول هم بی‌تاثیر نبوده است.
داستان گوشت
مطابق برآورد مرکز آمار ایران، سرانه مصرف گوشت قرمز در میان ایرانیان از ۷/ ۸کیلوگرم در سال ١٣٩٠ به حدود ۶ کیلوگرم در سال ۱۳۹۷ رسیده است. به لحاظ میزان تولید نیز در سال ۹۸ حدود ۸۵۹ هزار تن گوشت قرمز تولید شده است که برخی پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد این میزان در سال جاری به بیش از ۸۸۰ هزار تن خواهد رسید. از سوی دیگر آمارها نشان می‌دهد که بیش از ۳۰ درصد از نیاز داخل به گوشت از طریق واردات تامین می‌شده است. همچنین مقدار تولید گوشت قرمز در کشور در سال ١٣٩٦، ٥٣٥ هزار تن برآورد شده است. وقتی به این رقم واردات اضافه شده و صادرات از آن کم شود و نتیجه بر جمعیت کشور تقسیم شود، مصرف سرانه گوشت هر ایرانی حدود ٦ کیلوگرم به دست می‌آید که البته این عدد در سال ۹۹ کمتر شده است.
اما ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که طی ۱۵ سال گذشته مصرف گوشت در کشور به شدت کاهش یافته است. در سال ۸۴ هر خانوار ایرانی در حدود ۵۷ کیلوگرم گوشت طی یک سال مصرف می‌کرده است، در حالی که در سال ۹۸، این میزان به کمتر از ۱۲ کیلوگرم در سال رسیده است.
به طور کلی بررسی روندهای مصرف گوشت در ایران نشان می‌دهد این ماده غذایی باوجود اینکه نقش مهمی در سبد خانوار دارد با این حال، نسبت به استاندارد‌های جهانی بسیار کمتر مصرف می‌شود. همزمان با افزایش قیمت کالاهای اساسی در چند سال گذشته، آمار مصرف گوشت نیز در ایران پایین آمده و به کمتر از ۱۲ کیلوگرم در سال رسیده است. این درحالی است که طبق اطلاعات منتشر شده در سازمان جهانی خواربار و کشاورزی ملل متحد سرانه مصرف گوشت قرمز و سفید در جهان ۴۱ کیلوگرم است و ایرانیان از لحاظ مصرف گوشت در رتبه ۹۸ در بین ۱۹۶ کشور جهان قرار دارند. از این رو به نظر می‌رسد افت شدید واردات گوشت آن طور که ستاد تنظیم بازار اعلام کرده است چندان بی‌ارتباط با افت مصرف این کالای اساسی پروتئینی نباشد. اکنون ستاد تنظیم بازار اعلام کرده که واردات گوشت از ۸۰۰ هزار تن به ۱۰۰ هزار تن کاهش یافته است که افتی شدید محسوب می‌شود.
