پرونده امروز؛

توانا بود هر که دانا بود

در دنیای امروز، اگر از یک اقتصاددان بپرسید که مهم‌ترین دارایی یک کشور چیست، شاید انتظار داشته ‌باشید که او به شما بگوید منابع طبیعی، ذخایر ارزی یا حتی فناوری‌های پیشرفته آن کشور؛ اما، بسیاری از اقتصاددانان به جای اشاره به طلا و نفت، از سرمایه انسانی به‌عنوان کلیدی‌ترین عامل توسعه نام می‌برند. بله، همان مغزهایی که صبح‌ها با قهوه روشن می‌شوند و شب‌ها با دغدغه‌های اقتصادی خاموش! اقتصاددانان بزرگی چون گری بکر و تئودور شولتز مفهوم سرمایه انسانی را توسعه دادند و نشان دادند که دانش، مهارت و تحصیلات افراد یک جامعه مهم‌ترین موتور رشد اقتصادی است.

کشورهایی که روی نیروی کار خود سرمایه‌گذاری کرده‌اند، نه‌تنها رشد اقتصادی پایدارتری داشته‌اند؛ بلکه توانسته‌اند در برابر بحران‌های جهانی مقاومت بیشتری نشان دهند. به بیان ساده‌تر، کارخانه‌ها، معادن و حتی برج‌های سر‌به‌فلک‌کشیده بدون نیروی کار ماهر ارزشی ندارند. به بیان اقتصادی‌، نیروی کار و سرمایه در تابع تولید اگرچه مکمل کامل همدیگر نیستند؛ اما، جانشین کامل همدیگر نیز هستند. در نتیجه، هیچ سرمایه‌ای بدون نیروی کار توانمند راه نخواهد افتاد.   حال برخی ممکن است استدلال کنند که تحصیلات دانشگاهی گران است و هزینه‌های زیادی روی دوش دولت و خانواده‌ها می‌گذارد. 

اما در مقابل، اقتصاددانان نشان داده‌اند که بازدهی تحصیلات دانشگاهی در بلندمدت بسیار بیشتر از هزینه‌های آن است. تحصیلات بالاتر معمولا به افزایش بهره‌وری، رشد اقتصادی و کاهش نرخ بیکاری منجر می‌شود. به زبان ساده، جامعه‌ای که در دانشگاه‌هایش سرمایه‌گذاری کند، در آینده کمتر با بحران‌های اقتصادی و اجتماعی روبه‌رو خواهد شد. به‌همین دلیل، می‌توان ادعا کرد که اگر کشوری بخواهد در دنیای رقابتی امروز حرفی برای گفتن داشته‌ باشد، نمی‌تواند تنها به منابع طبیعی یا زیرساخت‌های فیزیکی متکی باشد. نیروی کار تحصیل‌کرده و متخصص، اساسی‌ترین منبع رشد اقتصادی و پیشرفت اجتماعی است. 

بنابراین، سرمایه‌گذاری در آموزش عالی نه یک هزینه، بلکه یک ضرورت اقتصادی است. پس شاید بهتر باشد سیاستگذاران، به‌جای نگرانی درباره قیمت نفت، کمی هم به ارزش مغزهایی فکر کنند که در دانشگاه‌ها پرورش می‌یابند.