پرونده امروز

سرمایه بیشتر، زندگی بهتر

البرز نظامی این روزها مشکل بسیاری از ما کمبود سرمایه است. برخی از ما این روزها ایده‌‌‌های بسیاری خوبی برای راه‌اندازی کسب‌وکارها داریم؛ کسب‌وکارهایی که شاید براساس محاسبات ما بسیار سودده خواهند بود، اما علت آنکه نمی‌‌‌توانیم آنها را آغاز کنیم، مشکل نام‌‌‌آشنای امروز همه ما است: کمبود سرمایه. لکن، این تمام ماجرا نیست. مشکل کمبود سرمایه همیشه و همه‌‌‌جا وجود داشته است.

مساله اصلی آنجایی آغاز می‌شود که کسی یا نهادی برای قرض دادن وجود نداشته‌‌‌ باشد. به بیانی دیگر، کمبود سرمایه فی‌‌‌نفسه ما را با بن‌‌‌بست مواجه نمی‌‌‌سازد. بن‌‌‌بست آنجایی است که ما از تخصیص تسهیلات محروم بمانیم. مساله عدم‌دسترسی به تسهیلات است که موجب می‌شود هزاران‌هزار ایده ناب اقتصادی پیش از آنکه متولد شوند، طعم تلخ مرگ را بچشند. مطابق این توضیح، این پرسش مطرح می‌شود که در برابر این معضل چه می‌‌‌توان کرد؟ نهادها، سازمان‌ها و افرادی که سرمایه لازم برای ارائه تسهیلات را دارند، روزانه با درخواست‌‌‌های متنوع و وسیعی برای کسب تسهیلات مواجه هستند. حال آنها براساس کدام متر و معیار می‌‌‌توانند سرمایه خود را به دیگران قرض دهند؟ عقل سلیم حکم می‌کند تسهیلات به کسی ارائه شود که توان بازگرداندن آن را داشته ‌‌‌باشد. 

به بیان دیگر، قرض‌‌‌دهنده سرمایه همواره با یک خطر بزرگ مواجه است؛ خطری از این جنس که شاید سرمایه قرض داده‌‌‌شده هرگز به مبدا بازنگردد. درست براساس همین خطر است که نهاد، سازمان یا فرد دارنده سرمایه از ارائه تسهیلات به برخی افراد امتناع می‌‌‌ورزد. به بیان دیگر، اگر این نهاد، سازمان و فرد از بازگشت سرمایه قرض‌‌‌داده‌‌‌شده اطمینان خاطر داشت، شاید در ارائه تسهیلات تردیدی به خود راه نمی‌‌‌داد. لکن، نبود اطمینان است که مانع از این کار می‌شود. به این ترتیب، می‌‌‌توانیم پرسش خود را به این پرسش جزئی‌‌‌تر تغییر دهیم؛ اینکه قرض‌‌‌دهنده سرمایه چگونه می‌‌‌تواند میزان خطر عدم‌بازگشت سرمایه خود از طرف قرض‌‌‌گیرنده را برآورد کند؟

براساس همین مسائل است که در اقتصادهای مدرن، تخصیص بهینه منابع مالی یکی از وظایف مهم نظام بانکی و مالی به شمار می‌رود. بانک‌ها باید بتوانند با ارزیابی دقیق ریسک و بازده، منابع محدود خود را به سمت فعالیت‌‌‌هایی هدایت کنند که نه‌‌‌تنها بیشترین ارزش‌افزوده را ایجاد کنند، بلکه بتوانند سرمایه قرض‌‌‌گرفته‌‌‌شده را بازگردانند. اما در کشور ما، نظام تسهیلات‌‌‌دهی همچنان به شیوه‌‌‌ای سنتی اداره می‌شود. این شیوه موجب شده است که بسیاری از افراد از دریافت تسهیلات محروم بمانند و در نتیجه، بسیاری از ایده‌‌‌های توانمند اقتصادی پیش از آغاز، در دل همان ذهن خلاق پایان یابند؛ آن هم در شرایط کنونی که دسترسی کسب‌وکارها به تسهیلات برای حفظ معیشت و زندگی مردم بیش از هر زمانی دیگر واجب است. 

در چنین شرایطی، اعتبارسنجی دقیق و علمی متقاضیان تسهیلات می‌‌‌تواند به عنوان یک راه‌‌‌حل کلیدی مطرح شود. اعتبارسنجی، به معنای ارزیابی سیستماتیک و داده‌‌‌محور از وضعیت مالی، سابقه بازپرداخت، ریسک نکول و ظرفیت درآمدی افراد و شرکت‌هاست؛ موضوعی که نقش کلیدی در نظام‌‌‌های مالی دارد و موضوع پرونده امروز «باشگاه اقتصاددانان» است؛ اینکه راه‌‌‌های آزموده‌‌‌شده و جدید اعتبارسنجی متقاضیان تسهیلات چیست؟