«شاخص» در مسیر صعود به قله مهر ۹۹ رسید
فتح سوم بورس تهران
نفوذ بورس به ایستگاه ۶ / ۱
در جریان معاملات روز سهشنبه شاخص‌کل بورس تهران به بالاترین سطح از ۵ مهر سال۹۹ صعود کرد و توانست برای نخستین‌بار از زمان ریزش نماگرهای بورسی، در مسیر صعودی به ابرکانال یک‌میلیون و ۶۰۰هزار واحدی دست یابد. در این روز رشد قیمت نمادهای دلاری بازار سهام سبب شد تا نماگر یادشده این سطح روانی مهم را پشت‌سر بگذارد.
اینطور که به‌نظر می‌آید افزایش بهای سهام در این روز ناشی از خوش‌بینی به رشد قیمت نفت در بازارهای جهانی و همچنین انتظارات تورمی در داخل جامعه باشد که توانسته بر داد و ستد این نمادها اثر مثبت بگذارد. رونق معاملات طی این روز سبب شد تا ارزش معاملات خرد به مانند روزهای اخیر بالای سطح ۵هزار میلیارد‌تومان باقی بماند و به حدود ۵۲۶۴ برسد.
گذر بورس از خاطره واعظی
مسیر بازار سهام همچنان صعودی مانده و بیشتر هفته‌ها یکی پس از دیگری به نفع بازار سرمایه سپری می‌شوند. روزها می‌گذرند و شاخص‌کل بورس هر روز بیشتر از روز قبل رشد می‌کند. البته در این میان استثناهایی هم هست که همواره جزو ذات بازار تلقی شده و در یک روند صعودی متعادل طبیعی می‌نمایند. در روزهای گذشته اگرچه شاخص‌کل اندکی رو به کاهش گذاشت با این حال تداوم تقاضا بر آن به‌خصوص بر نمادهای سنگین وزن سبب شد تا در نهایت بازار از سکون موقتی خارج شود و به مسیر پیش‌گرفته از ابتدای سال‌جاری ادامه دهد. روز گذشته در ادامه همین پیش‌روی‌ها بود که شاخص‌کل از محدوده یک‌میلیون و ۶۰۰هزار واحدی گذشت و توانست بر فراز سطح یادشده قرار گیرد. این سطح آخرین‌بار در مهر ۹۹ و در خلال شروع روند نزولی بازار سهام از دست رفته بود. در آن زمان به دلیل آنکه محمود واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور وقت گفته بود که بازار از این سطح به بالا برمی‌گردد، بسیاری این سطح را حمایت واعظی نامیدند که در نهایت موثر واقع نشد و پس از آن نماگر اصلی بورس طی یک روند فرسایشی تا محدوده یک‌میلیون و ۹۰هزار واحدی سقوط کرد.
از آن زمان تاکنون این سطح غیر‌قابل‌دسترس باقی‌مانده بود تا اینکه در روز گذشته بالاخره افزایش تقاضا در نمادهای کامودیتی‌محور بازار توانست آن را از سطح یادشده عبور دهد و با بازگشایی نماد معاملاتی پتروشیمی پارس ابرکانال ۶/ ۱میلیون واحدی در کارنامه روز سهشنبه بورس تهران ثبت شود. بر این اساس سبزپوشی این نمادها طی معاملات روز سهشنبه سبب شد تا شاخص‌کل در محدوده یک‌میلیون و ۶۰۶هزار واحد به انتظار تداوم معاملات در روز آتی بنشیند. بررسی معاملات دو سال‌اخیر حکایت از آن دارد که از روز پنجم مهرماه سال۹۹ تاکنون دماسنج بورس تهران در این محدوده قرار نگرفته است. به باور کارشناسان گذر از این سطح اگرچه در یک روند صعودی ملایم رخ داده با این حال می‌تواند زمینه‌ساز رشد بیشتر قیمت‌ها به محدوده‌های بالاتری شود که در روزهای اخیر به واسطه حمایت از بازار سهام و همچنین افزایش انتظارات تورمی دسترسی به آن چندان هم دور از انتظار نیست. البته باید به این نکته نیز توجه داشت که به واسطه افت قابل‌توجه قیمت‌ها در یک سال‌و نیم اخیر و به سبب بی‌اعتمادی که در اذهان بسیاری از سرمایه‌گذاران نهادی و خرد جا خوش‌کرده است، نمی‌توان در ادامه نیز با فرض حفظ تداوم وضع موجود در اقتصاد انتظار رشدی تند و تیز به مانند آنچه که در سال۹۹ رخ داد را داشته باشیم، با این‌وجود بعید هم نیست که دست‌کم در نمادهای شاخص‌ساز بازار سهام روند صعودی همچنان ادامه داشته باشد.
تناقض کامودیتی - نفت
در ابتدای این گزارش به نقش مهم نمادهای کامودیتی‌محور بازار سهام اشاره شد. اگر بخواهیم تصویری دقیق از آنچه که در بازار سهام می‌گذرد ارائه دهیم باید اینطور بگوییم که بعید است بدون افزایش قیمت در این نمادها شاخص‌کل به‌عنوان مهم‌ترین نماگر بازار سرمایه بتواند اندکی رشد کند. وزن بالای این نمادها بر میانگین وزنی بازار سهام به حدی بالا است که در هر دوره‌ای از فعالیت حدود ۳۰ ساله تپیکس هیچ تغییر محسوسی بدون تغییر قیمت در این نمادها در بازار روی نداده است. از سویی دیگر می‌توان با اطمینان گفت که این نمادها در طول سالیان قبل تنها زمانی توانسته‌اند به حدی مطلوب و پایدار رشد کنند که یا پای حمایت از بازار سهام درمیان باشد یا قیمت کالاهای اساسی در بازارهای جهانی نظیر محصولات پتروشیمی، فلزات اساسی و... در روند صعودی جای بگیرند، با این‌حال اتفاقی که در روزهای گذشته افتاده چندان در حالت دوم نمی‌گنجد با این حال نمی‌توان با اطمینان نیز رشد قیمت نمادهای یادشده را ناشی از حمایت تمام‌قد دولتی از نمادهای مذکور دانست.
بررسی‌ها حکایت از آن دارد که قیمت نفت در برخی از نمادها نظیر تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی از وزن روانی بالایی برخوردار است، چراکه پیش‌فرض بازار بر این است که با رشد قیمت نفت نمادهای یادشده هم با افزایش قیمت همراه شده و در نتیجه حاشیه سود تولیدکنندگان این محصولات افزایش می‌یابد؛ این در حالی است که در زمان کم‌بودن تقاضا خریدار مجبور نیست که افزایش قیمت مواداولیه را در بازار از جیب خود پرداخت کند، چراکه رشد قیمت مواداولیه با رشد تقاضا همراه نیست و در نتیجه بازار با مازاد عرضه مواجه شده است. در این حالت رشد قیمت مواداولیه به‌معنای کاهش سود تولیدکننده خواهد بود.
در ایران اما به‌نظر می‌آید که در همچنان بر پایه انتظارات تورمی می‌چرخد. رشد شاخص دلار در روزهای گذشته و انتظار افزایش نرخ بهره به محدوده ۳درصد در ایالات‌متحده سبب شده تا چشم‌انداز نرخ دلار افزایشی و در نتیجه قیمت کامودیتی‌ها در بازارهای جهانی کاهشی باشد؛ این در حالی است که همچنان به واسطه کشش بالای تقاضا، نفت و گندم این روزها تنها کالاهایی هستند که با افزیش قیمت روبه‌رو هستند. دلیل این امر هم چیزی نیست جز تداوم جنگ اوکراین و روسیه که هم به کاهش عرضه نفت انجامیده و هم عرضه گندم در دنیا را محدود کرده است، در واقع در یک نگاه کلی‌تر دلیل کشش بالای این دو کالا این است که اولی کارخانه‌ها را سرپا نگاه می‌دارد و دومی کارگران را. با افزایش قیمت این دو قیمت تمام‌شده سایر کالاها بالا می‌رود، سود اقتصادی کم می‌شود، هزینه‌های زندگی بیشتر شده و خطر رکود هر روز در اقتصاد دنیا بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود. در این شرایط بیراه نیست اگر بگوییم که بازار سهام همچنان پای تنور انتظارات تورمی خود را گرم می‌کند و هنوز در نظر نگرفته که تداوم آنچه که شرح داده شد در بازارهای جهانی می‌تواند در ماه‌های تابستان از جذابیت این بازار بکاهد. البته بیراه هم نیست اگر بگوییم که هموزن روانی دلار و هموزن روانی قیمت جهانی نفت در انتظارات سرمایه‌گذاران این بازار به‌طور سنتی بیشتر از سایر عوامل است.
یک عامل امیدوار کننده
بررسی تحولات روی داده در بورس و فرابورس حکایت از وقوع یک عامل به نفع بازار سهام دارد. بورس تهران در شرایطی به روند صعودی خود در روزهای اخیر ادامه داده که تا همین چندی قبل ارزش معاملات خرد در محدوده ۳ تا ۴هزار‌میلیارد تومان در نوسان بود. این عامل اگرچه به خودی خود مهم‌ترین دلیل رشدنکردن شاخص در ماه‌های قبل نبود اما به‌عنوان یک مانع مهم بر سر راه صعود قیمت‌ها خودنمایی می‌کرد؛ این در حالی است که در روزهای گذشته این رقم به شکلی پایدار توانسته خود را به محدوده کانال ۵هزار‌میلیارد تومانی برساند. بر این اساس داد و ستدهای روز گذشته در بورس در حالی خاتمه یافت که ارزش معاملات خرد در این روز ۵۲۶۴میلیارد تومان بوده است.
اما از ارزش معاملات خرد که بگذریم بر اساس معیار خالص خرید حقیقی عملکرد بازار سهام همچنان ضعیف است. در معاملات اخیر بازهم به‌طور خالص سرمایه سرمایه‌گذاران خرد از بورس بیرون رفت. این رقم خروجی ۲۸۵میلیارد‌تومان بود. بررسی دقیق‌تر این رقم حکایت از آن دارد که طی روز یادشده محصولات شیمیایی، کانه‌های فلزی و فلزات اساسی بیشترین ورود پول حقیقی را داشته‌اند، در مقابل اما سه گروه زراعت، چندرشته‌ای صنعتی و سیمان به میزان بیشتری از اعتماد سرمایه‌گذاران حقیقی را از دست داده و در نتیجه شاهد خروج پول آنها بوده‌اند.
ساز مخالف هموزن
در روزی که شاخص‌کل بورس تهران با افزایش ۴/ ۱درصدی همراه شد، از ۳۲۸ نماد معامله‌شده، قیمت پایانی ۱۳۸ سهم (۴۲ درصد) مثبت بود و در مقابل ۱۸۳ سهم (۵۶ درصد) در سطوح منفی دادوستد شدند. در این بازار ۲۱ نماد (۶ درصد) صف خریدی به ارزش ۱۳۰میلیارد‌تومان تشکیل دادند اما در مقابل شاهد شکل‌‌‌‌‌‌‌گیری صف‌فروش در ۳۵ نماد بورسی (۱۱ درصد) به ارزش ۶۰میلیارد‌تومان بودیم. نکته قابل‌توجه تغییرات قیمت سهام طی روز یادشده کاهش سطح شاخص هموزن نسبت به روز معاملاتی قبل از آن بود. در این روز شاخص یادشده به میزان ۳۲/ ۰درصد افت کرد. اینطور که به‌نظر می‌آید جذاب‌شدن نمادهای بزرگ بازار در روز اخیر سبب‌شده تا پول از نمادهای کوچک بازار خارج و به سمت معاملات نمادهای بزرگ‌تر برود. در فرابورس ایران اما در روزی که آیفکس رشد ۳/ ۰درصدی را ثبت کرد، ۱۴۳ نماد معامله شدند که در این میان قیمت ۷۰ سهم (۴۹ درصد) مثبت و ۶۹ سهم (۴۸ درصد) منفی بود. در این بازار ۷ نماد (۵ درصد) صف خریدی به ارزش ۲۳۳میلیارد‌تومان تشکیل دادند و در مقابل شاهد شکل‌‌‌‌‌‌‌گیری صف‌فروش در ۱۰ نماد فرابورسی (۷ درصد) به ارزش ۳۲میلیارد‌تومان بودیم.
بازار پایه نیز روز سهشنبه میزبان دادوستد ۱۵۲نماد بود. در این ۱۰۲ سهم (۶۷ درصد) مثبت ماندند و در مقابل شاهد ۴۵ سهم (۳۰ درصد) در محدوده منفی بودیم. در این بازار نیز ۵۶ نماد (۳۷ درصد) صف خریدی به ارزش ۱۳۱میلیارد تومان تشکیل دادند و صف‌فروش در این بازار به ۱۸ نماد (۱۲ درصد) با ارزشی بالغ ۱۸میلیارد تومان اختصاص پیدا کرد.
