معادله بازار سهام مجهول ماند؛
سناریوهای ۱۰روزه بورس
پروانه کُبره: همان‌طور که انتظار می‌رفت بورس‌بازان در نخستین واکنش خود به برکناری همتی از وزارات اقتصاد، دچار هراس شدند و استراتژی معاملاتی خود را بر مبنای فروش قرار دادند. اگرچه در هفته‌های گذشته و با مطرح شدن مباحث مرتبط با استیضاح وزیر اقتصاد، بازار سهام رفت‌و‌برگشت‌های پی‌درپی را ثبت کرده بود. طرح استیضاح وزیر اقتصاد در روز یکم اسفندماه با ۹۱ امضا اعلام وصول شد و پس از آن مسعود پزشکیان تلاش کرد نمایندگان مخالف همتی را از استیضاح منصرف کند. از‌این‌رو به سرانجام نرسیدن استیضاح وزیر اقتصاد به گمانه‌زنی‌های خوشبینانه‌ای گره خورد و به نظر نمی‌رسید عمر سکانداری همتی در وزارت اقتصاد تنها 192روز دوام آورد. با این اوصاف درحالی‌که تنها ۶ماه از عمر دولت مسعود پزشکیان گذشته است، همتی با استیضاح نمایندگان مجلس از ادامه همراهی با دولت چهاردهم بازماند.
تقابل دو گروه
بورس‌بازان که از طرفداران وزیر برکنار‌شده بودند، اکنون با یک ابهام بزرگ دست‌به‌گریبان‌اند: در روزهای آینده بازار سرمایه میزبان چه تحولاتی خواهد داد؟
برخی از کارشناسان معتقدند بیش‌واکنشی معامله‌گران می‌تواند تا پایان سال ادامه یابد. در این سناریو با سرد شدن تب اخبار برکناری وزیر اقتصاد، بازار به محرک‌های مثبت دیگر، ازجمله ارزندگی سهام، واکنش نشان خواهد دهد و در روزهای آخر اسفند و در فروردین‌ماه می‌تواند مجددا بر بال رونق پرواز کند. محرک این رونق نسبی احتمالا کاهش نسبت P/E بازار به زیر محدوده 7واحد و افت ارزش دلاری بازار به کف سال 98 و آبان سال جاری است.
طرفداران این سناریو با تاکید بر این نکته که تمرکز بیش از حد بر اخبار مرتبط با استیضاح وزیر اقتصاد ممکن است منجر به نادیده گرفتن عوامل مثبت و تاثیرگذارتر بر بازار سرمایه شود، بر این باورند که بورس با اتکا بر محرک‌های مثبت، فضا برای رشد دوباره دارد. بنابراین راه فرار بورس از حواشی اخیر هموار است. اما این سناریو تا چه میزان محتمل ارزیابی می‌شود؟ گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با کارشناسان بازار سرمایه حاکی از آن است که سناریوی مذکور با توجه به آنچه در بیرون بازار رخ می‌دهد، تا حدود زیادی غیرمحتمل است؛ به‌ویژه اینکه محمد‌جواد ظریف، معاون راهبردی مسعود پزشکیان، نیز یکشنبه‌شب استعفای خود را در شبکه اجتماعی ایکس توییت کرد.
از سوی دیگر، به اعتقاد کارشناسان، اظهارات رئیس‌جمهور در روز استیضاح همتی، در خصوص عدم امکان مذاکره با آمریکا یک پیام مشخص دارد، اینکه مذاکره و گفت‌وگو حداقل در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست؛ امری که بر ابهامات وضعیت سیاست خارجی کشور دامن می‌زند. این شرایط نشان‌دهنده آن است که ابهامات حاکم بر وضعیت مذاکرات و دیگر متغیرها، مانع از تصمیم‌گیری اهالی بازار سهام خواهد شد.
با ریزش شدید روز گذشته (2درصدی) شاخص کاملا پیداست که فعلا بورس نای عبور از محدوده 3میلیون‌واحدی را ندارد. در فضای بازار مجددا ابهام حاکم شده است و این موضوع مانع از حرکت قیمت‌ها در مسیر صعودی می‌شود. همان‌طور که گفته شد، قیمت‌ها در بازار طلا و سکه نیز در مسیر نزولی سیر می‌کنند. افزون بر آن، جریان عرضه در معاملات این روزهای بورس تهران افزایش یافته است. در روز گذشته نیز حدود یک‌هزار و 500میلیارد تومان پول حقیقی از گردونه سهام خارج شد. در همین مسیر است که سرمایه‌گذاران «ریسک‌گریزی حداکثری» را در دستورکار خود قرار خواهند داد. مشخص نبودن سرنوشت سیاست خارجی کشور و ناترازی‌های گسترده در حوزه انرژی از اصلی‌ترین دلایلی است که وضعیت سودآوری صنایع را از ابتدای سال تاکنون تحت‌تاثیر قرار داده است. به این ترتیب صعود پرقدرت و مستمر قیمت سهام در کوتاه‌مدت می‌تواند ضعیف تلقی شود.
در همین رابطه فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه، گفت: در سایه ریسک‌های سیاسی، بورس در قیاس با بازارهای موازی آسیب‌پذیری بیشتری از خود نشان داده است. از طرفی با توجه به اینکه مهم‌ترین دلیل استیضاح وزیر اقتصاد از سوی مخالفانش، جهش نرخ ارز در بازار آزاد، کاهش ارزش پول ملی، بحران تورم و افزایش قیمت کالاهای اساسی عنوان شده است، باید دید در روزهای آینده اسکناس آمریکایی تا کجا می‌تواند ارتفاع قیمتی‌اش را کم کند. عبدالناصر همتی در 31مرداد کار خود را با دلار 58هزار تومانی آغاز کرد و در روز استیضاحش دلار آزاد در کانال 92هزار تومان قرار داشت. اما در روز گذشته دلار توانست یک کانال پایین بیاید و در سطح 91هزار تومان معامله شود.
رقیب دیگر بورس، یعنی طلا، هم روز گذشته سمت‌و‌سوی کاهشی به خود گرفت. رفتار بازارهای موازی به‌شدت بر استراتژی اهالی بازار سهام موثر است. به همین دلیل باید گفت بورس در مقطع کنونی در غیر‌قابل‌پیش‌بینی‌ترین وضعیت ممکن به سر می‌برد. واقعیت این است که بازار سهام در بلندمدت می‌تواند بازدهی مورد انتظار را کسب کند. علاوه بر آن، بورس در مصاف با انتظارات تورمی چاره‌ای جز همسو شدن با این مسیر ندارد. ریزش بازار بعد از استیضاح کاملا قابل‌پیش‌بینی بود. حتی ممکن است به روزهای دیگر نیز سرایت کند. اما نکته حائز اهمیت این است که اتفاقات غیرمترقبه همچنان ادامه دارد. بازارهای دارایی از ابتدای سال متاثر از توفانی از رخدادها و اتفاق‌ها بارها غافلگیر شدند؛ امری که چشم‌انداز بازارها برای سرمایه‌گذاری را مبهم جلوه می‌دهد.
ابهامات و ریسک‌گریزی سرمایه‌گذاران
گروهی دیگر از فعالان بازار سهام سناریوی دوم را مطرح می‌کنند. در این سناریو اگرچه ریزش بازارهای موازی به‌نوعی ارزندگی بورس را رخ می‌کشد، اما ابهامات پیرامون سکاندار بعدی وزارت اقتصاد یکی از مهم‌ترین ابهامات کنونی سرمایه‌گذاران محسوب می‌شود. در همین حال پرسش‌های مختلفی مطرح می‌شود. آیا سکاندار بعدی وزارت اقتصاد، خط فکری همتی را دنبال خواهد کرد؟ آیا فرد جدید بازار سهام را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهد؟ پرسش‌هایی با محورهای مذکور نشان‌دهنده آن است که بورس حداقل تا پایان سال در بلاتکلیفی به سر می‌برد. از‌این‌رو تا زمان مشخص شدن وزیر اقتصاد بعدی و سیاست او، بازار در رکود معاملاتی قرار خواهد داشت و دادوستدهای بازار سهام حتی بعد از فروکش کردن تب هیجانات به سردی می‌گراید.
با توجه به آنچه توضیح داده شد باید دید صعود بورس از ابتدای آبان همانند عمر وزارت عبدالناصر همتی کوتاه خواهد بود یا خیر. بورس تهران از 19دی‌ماه اوضاع نابسامانی را تجربه می‌کند و بررسی بازدهی بازارهای دارایی از ابتدای سال نشان می‌دهد بازار سهام نسبت به دیگر بازارها دچار جاماندگی شده است؛ به‌طوری‌که وضعیت متغیرهای اثرگذار درحالی پرش قیمتی در برخی بازارها را رقم زد که معامله‌گران بورسی در انزوای کامل به سر می‌برند.
تقابل سناریوهای متعدد بورسی، بازی‌خوانی معاملات را بی‌نتیجه کرده است. بعد از ریزش روز گذشته بورس، شاخص کل با تغییر فرمان معامله‌گران وارد وادی تردید و هراس شد. همان‌طور که توضیح داده شد افزایش ریسک‌های سیاسی اصلی‌ترین عامل تلاطمات بورس است. با‌این‌حال به نظر می‌رسد اخبار و موضوعاتی مانند تنش‌های داخلی نیز اهالی بازار سرمایه را ناامید کرده است. اما تکنیکالیست‌ها چه می‌گویند؟ از لحاظ فنی شاخص کل در یک کانال نزولی قرار دارد و نقش متغیرهای اثرگذار بسیار تعیین‌کننده است و احتمال کاهش آن حتی تا 2میلیون و 500هزار واحد نیز وجود دارد؛ مگر اینکه یک محرک قوی وارد بازار شود.
ترکش‌‌‌‌‌‌‌های استیضاح در بورس
