روایت عکاس نیویورک‌تایمز از مهاجران پشت پنجره؛
رویای محبوس ایرانی در پاناما
فاطمه علی‌اصغر: وقتی «فردریکو اسکوبار» عکاس نیویورک‌تایمز تصاویر آنها را ثبت کرد، جهان به چشم خود استیصال دختران و پسران جوانی را دید که در هتلی به نام دکاپلیس گیر افتاده‌اند. برخی تعدادشان را به بیش از 200نفر برآورد کرده‌اند. آنها با علامت دست و چهره‌های وحشت زده، وضعیت وخیم‌شان را از پشت پنجره‌های هتل فریاد می‌زدند. فریادشان اما به جایی نمی‌رسید تا اینکه اسکوبار عکس‌هایشان را می‌گیرد. او به واسطه یک میانجی روایت دست‌اولش از چگونگی عکاسی از این مهاجران را به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «امکانی برای ارتباط با مهاجران اخراجی وجود نداشت. من مجبور شدم تا در هتل روبه‌روی محل اقامتشان مستقر شوم تا بتوانم تصاویری از آنها را ثبت و به دنیا مخابره کنم.»
این عکاس کلمبیایی شرایط این مهاجران را این‌گونه توصیف می‌کند: «این مهاجران در شرایط سختی به سر می‌برند، بدون اینترنت، بدون ارتباط با جهان بیرون. من تلاش کردم به آنها کمک کنم و اینترنت خودم را با آنها تقسیم کنم؛ اما مسوولان هتل متوجه شدند و جلوی این کار را گرفتند. به هر حال متوقف نشدم و هر طور شده آنها را با خبرنگار نیویورک‌تایمز متصل کردم تا صدایشان را جهانیان بشنوند.» تصاویر او بسیاری از انسان‌ها را در سراسر جهان منقلب کرد. مهاجرانی که با رویای زندگی بهتر خود را به آب‌وآتش زده و به آمریکا رساندند، حالا با سیاست‌های ضدمهاجرتی ترامپ روبه‌رو شده و با غل و زنجیر به یک هتل در پاناما فرستاده شده‌اند؛ آنها قرار است به زودی به اردوگاهی به نام «دارین» که می‌گویند گودالی در دل جنگل‌های انبوه جنوب دریای کارائیب است و راه‌های ارتباطی زیادی ندارد، منتقل شوند.
سرنوشت آنها چه خواهد شد؟ احتمالا این سوال برای مسوولان پاناما هم که تحت فشار ترامپ بر سر بازپس‌گیری کانال پاناما هستند، چندان روشن نیست. مردمی که رویای مهاجرت دارند، تقدیر آنها را دنبال می‌کنند. ایران یکی از کشورهایی است که با موج بزرگی از مهاجرت به خارج روبه‌رو است. نشریه فایننشنال‌تایمز اعلام کرده، ایران بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ با افزایشی ۱۴۱درصدی، سریع‌ترین رشد نرخ مهاجرت را در جهان داشته است.
استیصال در پاناما
تلاش اسکوبار برای ایجاد راه‌های ارتباطی با آشفته‌حالان پشت پنجره‌های هتل بالاخره بی‌نتیجه نماند. دختر ایرانی که با رژ لب روی پنجره‌ای از پنجره‌ها نوشته بود: «به ما کمک کنید.» توانست فیلمی از خود تهیه کند و با استفاده از اینترنت محدود در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارد. این فیلم چندین روز است که در اینستاگرام دست به دست می‌شود. او در اتاقی در کنار جوانان کم‌سن و سالی قرار گرفته و رو به جهانیان می‌گوید: «جانمان در خطر است. حتی یک‌دلار هم پول نداریم. ما نمی‌خواهیم به کشور خود بازگردیم.»
خواسته‌ی آنها اما برای هیچ نهاد و ارگانی در دنیا پشیزی ارزش ندارد. هر چند دفتر حفاظت منافع جمهوری اسلامی ایران در واشنگتن دی سی و سفارت جمهوری اسلامی ایران در کلمبیا (آکردیته پاناما) در اطلاعیه‌ای عنوان کرده: «با همکاری وکلای مجرب، همه اقدامات ضروری را برای صیانت و حمایت از حقوق و منافع آنان و دیگر هموطنان عزیز به عمل آورده است. بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران، درخواست پناهندگی از کشور ثالث تخلف محسوب نمی‌شود و بدون تردید، آغوش باز کشور همواره روی ایرانیان عزیز باز است.» با وجود این، مساله همچنان پیچیده است. 171نفر از مهاجران ایرانی درخواست برگشت کرده‌اند؛ اما بقیه مهاجران ابراز می‌کنند؛ نوکیش هستند و از بازگشت به ایران هراس دارند و اینکه مشخص نیست چه آینده‌ای برایشان در ایران متصور باشد.
بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «معمولا آنچه در سازمان ملی مهاجرت فراموش می‌شود این است که ما یک مهاجر ورودی داریم و یک مهاجر خروجی. اتفاقا این مهاجرهای خروجی هستند که افزیش یافته و دچار مشکلات متعدد می‌شوند و قوانین حمایتی از آنها وجود ندارد.» او معتقد است که مسوولان باید در این زمینه تدابیر لازم را بیاندیشند و قوانین مناسبی برایشان تصویب شود. هرچند که همه رویکرد حمایتی و همدردی با این مهاجران را ندارند. یکی از پزشکانی که دو بار به آمریکا مهاجرت کرده و سرانجام به ایران برگشته است، می‌گوید: «خواسته آنها بی‌دلیل است. خودشان خواستند به صورت غیرقانونی مهاجرت کنند و باید تبعات کاری را که کرده‌اند، بپردازند. مهاجری که غیرقانونی عمل می‌کند و وارد خاک یک کشور دیگر می‌شود باید انتظار هر چیزی را داشته باشد.» او بر این باور است که تنها گروهی که نباید برایشان دلسوزی یا حمایت کرد همین افراد هستند، آنها با رویاهای غیرواقعی وطن خود را ترک می‌کنند و بعد انتظار کمک هم دارند.»
رویای محبوس
در گزارش جولی ترکویتس از پاناما سیتی، حامد العزیز از واشنگتن، فرناز فصیحی از نیویورک تایمز و آنی کوریال از مکزیکوسیتی آمده: «وکلای پانامایی می‌گویند که بازداشت افراد بیش از ۲۴ساعت بدون حکم دادگاه غیرقانونی است. اما در حال حاضر حدود ۳۵۰مهاجر اخراجی از ایالات متحده آمریکا با سه هواپیمای نظامی به پاناما منتقل شده و نزدیک به یک هفته است که در هتلی چندین طبقه با نمای تمام شیشه به نام دکاپولیس در پاناما سیتی محبوس شده‌اند.» به جز ایرانی‌ها و افغان‌ها در بین این مهاجران ازبک، پاکستانی، چینی و هندی هم وجود دارند؛ حتی گفته شده به زودی گروه‌های دیگری از آمریکا به کاستاریکا فرستاده می‌شوند.
یکی از محبوسانی که با خبرنگاران مصاحبه کرده است، ادعا می‌کند: «اگر به ایران برگردد دچار تبعات جدی می‌شود و تنها یک معجزه است که می‌تواند آنها را نجات دهد.» صلواتی می‌گوید: «ما نباید یک بال مهم مهاجرت را از یاد ببریم و آنها مهاجران خروجی از ایران هستند. متاسفانه در خبرهای رسمی چندان به آنها پرداخت نشده است. پیش‌تر هم در عربستان در زمینه زائران دچار این مشکل شده بودیم یا مهاجرانی که در جزیره مانوس در گینه‌نو گرفتار شده بودند. به‌هر حال قوانین حمایتی باید باشد تا کشورها در صورت بالاگرفتن تنش بینشان یا مسائل سیاسی اقدام به آزار و اذیت مهاجران ایرانی نکنند.»
هنوز معلوم نیست تا امروز چه اقداماتی برای روشن شدن تکلیف مهاجران غیرقانونی که خواستار برگشت به ایران شده‌اند، صورت گرفته است. به نظر بسیاری حتی نمی‌توان دل به گفته‌های سخنگوی سازمان بین‌المللی مهاجرت خوش کرد که می‌گوید این گروه فقط می‌تواند بازگشت مهاجران به جایی امن را تسهیل کند. این مهاجران بر اساس آخرین شنیده‌ها همچنان در حبس هستند و ارتباطی با جهان بیرون ندارند. گفته می‌شود تا امروز یک‌نفرشان اقدام به خودکشی کرده و یک نفر هم در حال فرار پایش شکسته است. معلوم نیست که چقدر ممکن است اسکوبارهایی پیدا شوند که اینترنت خود را با آنها به اشتراک بگذارد.
واقعیت مهاجران اما غصه پردردی است که همچنان ادامه دارد. بر پایه آمارهای سازمان مهاجرت جهانی در سال۲۰۱۹ تعداد مهاجران به ۲۷۲میلیون نفر رسیده است. مهاجران بین‌المللی 3.3درصد کل جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند. در سال۲۰۱۵، 65.3میلیون نفر به اجبار تن به جابه‌جایی و مهاجرت دادند. از هر ۱۱۳نفر در جهان یک نفر پناه‌جو یا مهاجر (درون‌مرزی و برون‌مرزی) است. مهاجرت همواره در درازای تاریخ راهی برای بقای بشر بوده. میلیون‌ها سال پیش انسان‌ها مهاجرت بزرگی برای پیدا کردن شرایط بهتر برای زندگی از آفریقا آغاز کردند. امروزه هم بسیاری از مردم برای زندگی بهتر و حتی بقا جاده را انتخاب می‌کنند.
یکی از مهاجران چینی محبوس در هتل پاناما به خبرنگاران می‌گوید: «من برای آزادی مهاجرت کردم و حتی اگر مرا از هواپیما به پایین پرت کنند بهتر است که به کشورم بازگردانند.» هرچند رویای آزادی او حالا محبوس میان گاردی‌هاست، اما از بین نرفته و باید دید که به قول عطاملک جوینی فردا برای این مهاجران چه زاید باز؟ نباید فراموش کرد که آنها انسان هستند و دارای حقوق بشری. اینکه حالا در چنین شرایطی قرار گرفته‌اند، دلیل نمی‌شود، حقوق انسانی‌شان نادیده گرفته شود.
