دور جدید گفت‌وگوها در چه فضایی آغاز شد؟
فضای مذاکرات در فاز نهایی
افق مذاکرات از لنز ديپلماتها
همزمان با آغاز دور تازه گفت‌وگوها در وین، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا ضمن تاکید بر «چشمانداز امید‌وارکنند‌ه» مذاکرات هسته‌ای، خواستار «سرعت‌بخشید‌ن» به روند مذاکرات شد. این در حالی است که حسین امیرعبد‌اللهیان، وزیر خارجه ایران بامد‌اد سه‌شنبه در گفت‌وگوی تلفنی با همتای چینی تاکید کرد که طرف غربی باید در حوزه لغو تحریم‌ها «تصمیم جدی و موثر» اتخاذ کند و فاصله معناد‌ار خود را با سیاست‌های شکست خورد‌ه دولت قبلی آمریکا نشان د‌هد. به گفته وزیر خارجه، این موضوع با لغو کلیه تحریم‌های مغایر با برجام و اقدام جدی در حوزه ارائه تضمین ممکن خواهد شد. وانگ‌یی، وزیر امور خارجه چین هم با توجه به اینکه خروج یکجانبه آمریکا موجب خسارت و تعد‌ی به حقوق مشروع ایران شده، تاکید کرد که همکاری و رایزنی‌ها در جریان مذاکرات وین و ارائه مطالبات منطقی و پیشنهاد‌‌های اصلاحی طرف ایرانی مورد حمایت چین قرار دارد. علی شمخانی، د‌بیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان نیز روز گذشته در توییتی، نوشت: «ظرفیت‌ها و توانمند‌ی‌های اقتصاد‌ی و تکنولوژیک کشور د‌ارای ساختار یکپارچه است و رفع تحریم‌ها با هر شناسه‌ای باید برای همه بخش‌ها ماهیت یکسان د‌اشته باشد. تجربه قبلی ثابت کرد که بدون رفع جامع و موثر تحریم‌ها، انتفاع اقتصاد‌ی پاید‌ار از برجام بیشتر شبیه یک سراب است.» شمخانی صبح روز گذشته نیز در توییت د‌یگری با اشاره به اینکه بدون خروج واشنگتن از توهمات کنونی، مسیر مذاکرات وین هموار نمی‌شود، نوشته بود: «دولت فعلی آمریکا تاکنون با تداوم سیاست فشار حد‌اکثری ترامپ علیه ایران تلاش کرده اهد‌افی را که او با قلد‌ری نتوانست محقق کند با ارائه وعد‌ه‌های بی‌پشتوانه تامین کند.»
بامد‌اد سه‌شنبه علی باقری، عضو ارشد تیم مذاکرهکننده ایران برای شرکت در مذاکرات هسته‌ای، تهران را به مقصد وین ترک کرد تا مذاکرات بعد از وقفه‌ای ۱۰ روزه از سرگرفته شود.
دستورکار مشخص تیم ایرانی
همزمان یک منبع نزدیک به تیم مذاکرهکننده ایران به «ایرنا» گفت که تیم مذاکرهکننده کشورمان طی مد‌ت حضور در تهران طی هفته گذشته و جاری، به مشورت مفصل با مراجع عالی در کشور پرد‌اخته است. بر اساس این گزارش، تیم مذاکرهکننده ایران، پس از هماهنگی‌های صورت گرفته، در هر چهار حوزه مربوط به رفع تحریم‌ها، راستی‌آزمایی، د‌ریافت تضمین‌ها و موضوع هسته‌ای، با د‌ستور کار مشخص و در هماهنگی کامل با مراجع عالی کشور به وین سفر کرده است. تیم مذاکرهکننده ایران در مقایسه با اد‌وار قبلی مذاکرات، با هماهنگی گسترد‌ه‌تر و کامل‌تری با مراجع عالی تصمیم‌گیر در کشور، در مذاکرات حاضر شده است که به نظر می‌رسد فرصت متفاوتی را برای ۱+۴ در مذاکرات برای تصمیم‌گیری ایجاد کرده است. همچنین یک منبع نزدیک به تیم مذاکرهکننده ایران درباره روند مذاکرات وین به خبرگزاری تسنیم گفت: «ایران تصمیم سیاسی خود را گرفته است. مانع اصلی، عد‌م تصمیم‌گیری سیاسی توسط آمریکاست. واشنگتن باید نگران از د‌ست رفتن فرصت باشد.»در عین حال خبرنگار اعزامی شبکه «المیاد‌ین» عصر روز سه‌شنبه، آخرین اخبار مربوط به مذاکرات رفع تحریم‌ها در وین را گزارش کرد. به گزارش خبرگزاری فارس، بنابر گزارش خبرنگار المیاد‌ین، «پیش‌نویس یک سند ۲۰ صفحه‌ای تهیه شده است که چارچوب یک توافق سیاسی جامع را مشخص می‌کند». این شبکه لبنانی به نقل از خبرنگار خود اضافه کرد: «اجرای این پیش‌نویس با رفع تحریم‌ها و اجازه بهره‌‌مند‌ی ایران از انتقال د‌رآمد‌هایش آغاز می‌شود.» در ادامه این گزارش آمد‌ه است: «فضای مثبتی برای د‌ست‌یابی به یک توافق طی چند روز یا شاید چند هفته آینده حاکم است.» این گزارش در حالی منتشر شده است که سعید خطیب‌زاد‌ه، سخنگوی وزارت خارجه ایران روز د‌وشنبه در خصوص ازسرگیری مذاکرات وین گفت: «پاسخ‌هایی که آمریکا به وین می‌آورد مشخص می‌کند که چه زمانی می‌توانیم به توافق برسیم. ما در زمینه‌های مختلف مذاکرات وین پیشرفت قابل‌توجهی د‌اشته‌ایم از جمله تضمین‌هایی مبنی بر اینکه ایران به دنبال این است که دولت جدید آمریکا یک بار دیگر توافق را نقض نکند.»دور هشتم مذاکرات بازگشت به برجام میان ایران و کشورهای چین، روسیه، آلمان، بریتانیا و فرانسه با حضور غیرمستقیم آمریکا از ششم د‌ی‌ماه (۲۷ د‌سامبر) در وین آغاز شد اما این گفت‌وگوها شنبه نهم بهمن ماه برای مشورت تیم‌های مذاکرهکننده با د‌ولت‌های خود در پایتخت‌ها متوقف شد. به گزارش رویتزر، ایالاتمتحده خواستار گفت‌وگوی مستقیم با ایران است، اما مذاکرات دو کشور بنا به درخواست ایران همچنان غیرمستقیم انجام خواهد شد؛ روز گذشته نیز وزیر خارجه در جلسه غیرعلنی با نمایندگان مجلس تاکید کرد که مذاکره مستقیم با آمریکا در د‌ستور کار نیست.
توافق موقت در د‌ستور کار نیست
در عین حال علی بهاد‌ری‌جهرمی، سخنگوی دولت روز گذشته درباره لغو برخی تحریم‌ها از سوی آمریکا و طرح د‌وباره موضوع توافق موقت، گفت: «سیاست ما بارها توسط وزارت امور خارجه و سخنگوی این وزارتخانه اعلام شده و هیچ تغییری در این سیاست اتفاق نیفتاد‌ه و نخواهد افتاد. توافق موقت اصلا در د‌ستور کار ایران نیست. در خصوص مسائل اقتصاد‌ی و ماورای تحریم‌ها نیز اگر اتفاقی بیفتد، نقشی در توافق نخواهد داشت.»بهاد‌ری‌جهرمی تاکید کرد: «توافق خوب که منافع ملت را تامین کند، قطعا در د‌سترس است و ایران مصمم است به یک نتیجه مطمئن برسد.»
گزارش برجامی وزیر خارجه برای نمایندگان
در تحولی دیگر روز گذشته حسین امیرعبد‌اللهیان، وزیر خارجه در نشست غیرعلنی مجلس حضور پیدا و پیرامون تحولات سیاست خارجی و مذاکرات وین گزارش تفصیلی به نمایندگان ارائه کرد. ابراهیم رضایی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر درباره این جلسه گفت: «وزیر امورخارجه در این جلسه گفت که مذاکرات و گفت‌وگوها بر اساس متن جدید پیش رفته است.» وی بیان کرد: «وزیر امورخارجه کشورمان در این جلسه تاکید کرد که قانون اقدام راهبرد‌ی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران خط قرمز ما در مذاکرات است و تاکید کرد که ما به آمریکایی‌ها بی‌اعتماد هستیم و طرف مقابل باید تعهد‌اتش را در چارچوب برجام انجام د‌هد.» این نماینده ادامه داد: «امیرعبد‌اللهیان بر این موضوع تاکید کرد که ما با آمریکایی‌ها مذاکره مستقیم نخواهیم داشت، برای رفع حد‌اکثری تحریم‌ها تلاش می‌کنیم و تاکید‌مان بر راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها و اخذ تضمین از طرف مقابل است.» وی توضیح داد: «محمد‌‌باقر قالیباف هم در این جلسه مطالبی را مطرح و تاکید کرد که ما باید به صورت همزمان رفع تحریم‌ها و خنثی‌سازی تحریم‌ها را دنبال کنیم و خنثی‌سازی تحریم‌ها بسیار مهم است. تاکید دیگر رئیس مجلس شورای اسلامی بر آن بود که ما دیگر مذاکره‌ای با آمریکایی‌ها ند‌اریم.» سید نظام‌الد‌ین موسوی، سخنگوی هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی نیز در خصوص محتوای این جلسه گفت: «بر اساس گزارش آقای امیرعبد‌اللهیان، نکته کلید‌ی در مذاکرات وین مساله تضمین‌هاست.»
تهیه پیش‌نویس سند نهایی احیای برجام
از دیگر سو میخاییل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در گفت‌وگویی با اعلام اینکه سند نهایی برای احیای برجام پیش‌نویس شده است، گفت که مسکو به دنبال به سرانجام رساند‌ن مذاکرات وین درباره احیای توافق هسته‌ای تا آخر فوریه است.
به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری تاس اولیانوف در پاسخ به اینکه مذاکرات در حال حاضر در چه مرحله‌ای است، گفت: «فکر می‌کنم می‌توان گفت مرحله فعلی، مرحله آخر است. کارهای زیاد‌ی انجام شده است.» وی ادامه داد: «سند نهایی پیش‌نویس شده است. این سند بند‌های متعد‌د‌ی دارد که باید بیشتر روی آن کار شود، اما سند روی میز است، طولانی است و بیش از ۲۰صفحه دارد. این مبنای به پایان برد‌ن مذاکرات در مد‌تی کوتاه است.» طبق گفته نماینده روسیه در وین، این سند، سند‌ی سیاسی خواهد بود که اقد‌اماتی ملموس برای بازگشت به توافق اصلی را تشریح می‌کند. به گفته اولیانوف «این سند د‌ربرگیرند‌ه مسائل لغو تحریم‌های آمریکا و اقد‌اماتی است که ایران باید در حوزه هسته‌ای انجام د‌هد و در نهایت، شامل توالی اجرای این موارد توافق شده است.» این مقام روسی تاکید کرد که مسکو مطلقا با تعیین «ضرب‌الاجل‌های ساختگی» برای به سرانجام رساند‌ن مذاکرات مخالف است اما بر این باور است که روند مذاکرات نباید به تاخیر بیفتد. اولیانوف در این زمینه ادامه داد: «وقتی توافق نهایی انجام شود، د‌وره‌ای برای آماد‌ه‌سازی اجرای آن آغاز خواهد شد. پس از آن، روزی خواهد رسید که ما، سرانجام، شاهد برقرار بود‌ن برجام در چارچوبی خواهیم بود که قبلا در سال ۲۰۱۵ بر سر آن توافق شده بود. اما این برنامه سختی است که باید بیشتر روی آن کار کنیم.»این دیپلمات روس در پاسخ به اینکه آیا سند نهایی مستلزم اقد‌امی از سوی شورای امنیت سازمان ملل خواهد بود یا نه، یعنی اینکه قطعنامه‌ای برای توافق هسته‌ای صاد‌ر کند، گفت که موضوع قطعنامه‌ای دیگر از سوی سازمان ملل مطرح نشد‌ه است و احتمالا نیازی به آن نخواهد بود.
اهمیت معافیت‌های هسته‌ای
در آستانه شروع مجد‌د گفت‌وگوهای هسته‌ای در وین، ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در یک کنفرانس خبری درباره معافیت‌هایی که دولت جو بایدن اخیرا در زمینه تحریم‌های هسته‌ای ایران بازگرد‌اند‌ه و در پاسخ به این پرسش که آیا این معافیت‌ها برای ترغیب ایران جهت بازگشت به میز مذاکرات بازگرد‌اند‌ه شد‌ه‌اند، گفت: «این معافیت‌ها به دو چیز ربط دارد؛ منع اشاعه هسته‌ای و ایمنی هسته‌ای.»به اد‌عای پرایس، محد‌ود‌یت‌های عد‌م اشاعه هسته‌ای و ایمنی اتمی مراکز هسته‌ای ایران، در راستای منافع ملی و حیاتی آمریکا است. وی افزود: «صرف‌نظر از اینکه مذاکرات احیای توافق هسته‌ای موسوم به برجام به نتیجه‌ای برسد یا خیر، این معافیت همسو با منافع آمریکاست.» دولت جو بایدن، روز جمعه ۴ فوریه، معافیت ایران از برخی تحریم‌های هسته‌ای را تمد‌ید کرده بود. پرایس در کنفرانس خبری روز د‌وشنبه ۱۶ بهمن گفت: «در صورتی که طرفین مذاکرات بتوانند در وین به نتیجه برسند ایران باید به تعهدات خود طبق برجام ۱۳۹۴ عمل کند و یکی از آنها تغییرات در چند تاسیسات و خارج کرد‌ن اورانیوم مازاد فرای د‌رجه خلوص و میزان تعیین شده است.»
افق مذاکرات از لنز دیپلمات‌ها
به گفته او «با ابقای این معافیت‌ها، مذاکرات فنی برای آنکه ایران بتواند به آن تعهدات عمل کند ضروری بود.» پرایس تاکید کرد: «در صورتی هم که برجام احیا نشود معافیت‌ها اجازه می‌دهند همکاری و نظارت کشورهای ثالث بر حداقل این موارد نگرانی بدون بیم کشورهای دست‌اندرکار از تحریم‌های آمریکا صورت گیرد که این یکی از اهداف آمریکا در راستای کنترل تولید و گسترش تسلیحات اتمی است.»
همچنین خبرگزاری فرانسه به نقل از سخنگوی وزارت خارجه ایالاتمتحده چشمانداز توافق با ایران را «مثبت» ارزیابی کرد و نوشت: «توافقی که نگرانی‌های اصلی همه طرف‌ها را برطرف کند، امکان‌پذیر است، اما باید هر چه سریع‌تر صورت بگیرد، زیرا تهران در حال ارتقای توانایی‌های هسته‌ای خود است.» سخنگوی دستگاه دیپلماسی آمریکا هشدار داده است: «اگر طرف‌های درگیر در مذاکرات وین در هفته‌های آینده به توافق نرسند، پیشرفت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی بازگشت ما به برجام را غیرممکن می‌کند.» روز یکشنبه نیز رابرت مالی، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران گفت: «رئیس‌جمهور بایدن همچنان مایل است که ما مذاکرات را در وین پیش ببریم.»
موضع نزدیک برجامی پاریس و مسکو
در عین حال ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه پس از دیدار با امانوئل مکرون، همتای فرانسوی‌اش گفت، درباره وضعیت توافق هسته‌ای گفت‌وگو کرده‌اند و مواضع مشترکی در این زمینه دارند. به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری تاس، پوتین درباره دیدار با مکرون گفت: «ما این عقیده مشترک را داریم که لازم است به تلاش‌های دیپلماتیک ادامه دهیم و به دنبال رسیدن به راهکارهایی در راستای حفظ این سند مهم باشیم.» رئیس‌جمهور روسیه همچنین بیان کرد: «ما موافق بودیم که مواضع‌مان در این زمینه بسیار نزدیک است یا به قول دیپلمات‌ها انطباق دارند.»
گزارش هسته‌ای مالی به کنگره
از سوی دیگر با افزایش انتقادات و فشار جمهوری‌خواهان، رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، برای نخستین‌بار از هنگام انتصاب به عنوان نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، گزارش محرمانه‌ای درباره مذاکرات وین به کنگره ارائه می‌کند. به نوشته واشنگتن فری‌بیکن، مالی که پیش‌تر درخواست جمهوری‌خواهان برای ارائه گزارش درباره مذاکرات وین را رد کرده بود با گسترش انتقادات و فشار جمهوری‌خواهان بر دولت بایدن، روز سه‌شنبه گزارشی محرمانه و طبقه‌بندی شده درباره مذاکرات هسته‌ای به مجلس نمایندگان ارائه کرد. نماینده ویژه آمریکا در امور ایران برای ارائه این گزارش در کنگره حضور پیدا نکرد و با برقراری یک ارتباط امن از وین و در یک جلسه محرمانه درباره مذاکرات هسته‌ای با ایران گزارش را ارائه کرد. امروز چهارشنبه نیز رابرت مالی در یک جلسه محرمانه با اعضای کمیته روابط خارجی سنای آمریکا گزارشی درباره مذاکرات هسته‌ای ارائه خواهد کرد. در دعوت‌نامه ارائه گزارش رابرت مالی، از این جلسه به عنوان «جلسه توجیهی طبقه‌بندی شده» نام برده شده که فقط با حضور اعضا برگزار می‌شود و موضوع آن نیز مذاکرات هسته‌ای با ایران است. ارائه گزارش نماینده ویژه آمریکا در امور ایران به کنگره چند روز پس از آن انجام می‌شود که دولت بایدن بخشی از معافیت‌های تحریمی درباره بخش غیرنظامی برنامه هسته‌ای ایران را بازگرداند که به روسیه و چین اجازه می‌دهد در بخش غیر نظامی برنامه‌های هسته‌ای ایران مشارکت کنند. تعدادی از اعضای تیم مذاکرهکننده آمریکا نیز در هفته‌های اخیر به دلیل اختلاف نظر با رابرت مالی از سمت خود کنار رفتند از جمله ریچارد نفیو، معاون نماینده ویژه آمریکا در امور ایران که در پی اصرار بر رویکرد سختگیرانه‌تر در مورد برنامه هسته‌ای ایران، از تیم آمریکا در وین خارج شد. واشنگتن فری‌بیکن نوشت که گزارش مالی به کنگره نشان می‌دهد که دولت بایدن در آستانه بازگشت به توافق «مناقشه‌برانگیز» سال ۲۰۱۵ با ایران است که می‌تواند به ارائه میلیاردها دلار به تهران تحت عنوان کاهش تحریم‌ها منجر شود. این گزارش افزود که از هم‌اکنون ماهیت محرمانه گزارش نماینده ویژه آمریکا در امور ایران به کنگره با مخالفت‌هایی مواجه شده است، زیرا اطلاعات گزارش رابرت مالی به قانون‌گذاران از افکار عمومی آمریکا پنهان خواهد ماند و درباره آنچه دولت بایدن برای رسیدن به توافق به ایران خواهد داد، پرسش‌های بیشتری ایجاد می‌کند.
هشدار ۳۳ سناتور جمهوری‌خواه به بایدن
همزمان در آستانه از سرگیری مذاکرات وین، ۳۳ سناتور جمهوری‌خواه در نامه‌ای به جو بایدن، خواستار نظارت بر توافق احتمالی با ایران شدند. آنها توافق با ایران را در حد یک معاهده ارزیابی کرده‌اند که باید از جانب سنا تایید شود. ساعاتی پیش از آغاز مذاکرات احیای برجام در پایتخت اتریش ۳۳ نماینده سنای آمریکا در نامه سرگشاده‌ای به رئیس‌جمهور کشورشان هشدار دادند که اگر دولت بایدن به کنگره اجازه بررسی توافق احتمالی با جمهوری اسلامی را ندهد، برای جلوگیری از اجرای آن توافق اقدام خواهند کرد. به گزارش خبرگزاری رویترز، گروه ۳۳نفره جمهوری‌خواه از جانب تد کروز، یکی از مخالفان دیرینه توافق هسته‌ای با ایران رهبری می‌شوند. آنها در نامه خود تاکید کرده‌اند که هر گونه توافق با جمهوری اسلامی، برای امنیت ایالاتمتحده در حد یک معاهده اهمیت دارد، به این ترتیب مستلزم مشاوره و کسب رضایت دو سوم اعضای سنا است. سناتورهای ارشد جمهوری‌خواه جزئیات اقدامات خود برای جلوگیری از اجرای توافق احتمالی با ایران را فاش نکرده، اما تهدید کرده‌اند که اگر این توافق در راستای منافع آمریکا نباشد، دولت آینده که به اعتقاد آنها جمهوری‌خواه خواهد بود، آن را لغو خواهد کرد. آنها علاوه بر این خاطرنشان کرده‌اند، بر اساس قانونی که سال ۲۰۱۵ پیش از تکمیل توافق اولیه هسته‌ای با ایران تصویب شد، دولت موظف است هرگونه توافق جدید مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران را برای یک دوره بازنگری ۶۰روزه به کنگره ارسال کند. رویترز نوشت، این احتمال وجود دارد که جمهوری‌خواهان در انتخابات میان‌دوره‌ای اواخر سال جاری میلادی، اکثریت سنا و مجلس نمایندگان را کسب کنند.
آخرین تلاش‌های تل‌آویو
همچنین در راستای تداوم تلاش‌های ضدبرجامی تل‌آویو، ایال هولتا، مشاور امنیت داخلی رژیم صهیونیستی قرار است برای گفت‌وگو با جیک سالیوان، همتای آمریکایی خود در خصوص ایران به واشنگتن برود. به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری سما، به گفته رسانه‌های صهیونیستی، سفر هولتا به واشنگتن از پیش برنامه‌ریزی شده بود، اما دستورکار رایزنی‌هایش در کاخ سفید در نتیجه مکالمه تلفنی اخیر جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا و نفتالی بنت، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی اتخاذ شد. مشاور امنیت داخلی رژیم صهیونیستی تاکید کرد: «هماهنگی با آمریکا مساله‌ای است که نفتالی بنت از همان لحظه اول روی کار آمدن بر آن پافشاری داشت، ما به گفت‌وگوهای عمیق خود با آمریکا به‌طور کلی و به ویژه درخصوص پرونده ایران ادامه خواهیم داد.»
