دنیای اقتصاد سهم شرکت‌های خودروساز در عرضه شاسی‌بلندها را بررسی کرد
خودروسازی ایران و معمای شاسی‌بلندها
این دو شرکت بیشتر به تولید محصولات سدان و هاچ‌بک می‌پردازند و سهم بازار خودروهای شاسیبلند در این شرکت‌ها بسیار کم است با این حال بخش خصوصی با توجه به تقاضای بازار، بیشتر محصولات خود را به تولید شاسی‌بلندها اختصاص داده است.
بر این اساس در سال ۹۸ تعداد ۴۳هزار دستگاه خودروی شاسیبلند تولید شده که این رقم در سال گذشته به ۲۱۰هزار دستگاه رسیده است. به این ترتیب در سال ۹۹ تعداد ۴۰هزار دستگاه، در سال ۱۴۰۰ به میزان ۶۵هزار دستگاه و در سال ۱۴۰۱ نیز تعداد ۱۳۴هزار دستگاه خودروی شاسیبلند تولید شده، این در شرایطی است که با افزایش سهم خودروسازان خصوصی در بازار، سال گذشته تعداد خودروهای شاسیبلند در کشور به ۲۱۰هزار دستگاه رسیده است.
از میان شرکت‌های بخش خصوصی نیز گروه بهمن و مدیران خودرو به ترتیب بیشترین سهم را در تولید این نوع خودروها دارند و بعد از آن نیز کرمان موتور در رده سوم قرار گرفته است. دیگر شرکت‌های بخش خصوصی نیز تولیدات خود را به شاسی‌بلندها اختصاص داده‌اند حال آنکه ایران‌خودرو و سایپا سهم ناچیزی در این زمینه دارند. طبق بررسی‌هایی که سال گذشته صورت گرفته، مدیران‌خودرو ۸۱درصد محصولات خود را به تولید شاسی‌بلندها اختصاص داده و گروه بهمن نیز ۸۱.۶درصد از خودروهای تولیدی‌ا‌‌ش، شاسی‌بلندها هستند. همچنین حدود ۴۱درصد از خودروهای تولیدی کرمان موتور به شاسی‌بلندها اختصاص دارد. به این ترتیب تمرکز بالای شرکت‌های خصوصی عموما بر تولید و فروش خودروهای شاسیبلند است.
چرا شاسی‌بلندها در دنیا محبوب هستند؟
محبوبیت خودروهای شاسیبلند (SUV) در سراسر دنیا موضوع روشنی است. خودروسواران در بسیاری از کشورها ترجیح می‌دهند که خودروی شاسیبلند سوار شوند تا سدان و هاچ بک. این موضوع نیز دلایلی دارد از جمله فضای بیشتر و راحتی بالاتر این نوع خودروها.
آنچه مشخص است خودروهای شاسیبلند معمولا فضای داخلی بزرگ‌تری نسبت به خودروهای سواری معمولی دارند. این موضوع برای خانواده‌‌‌ها یا افرادی که به فضای بیشتری برای مسافرت یا حمل وسایل نیاز دارند، بسیار جذاب است. ارتفاع بیشتر این خودروها نیز راحتی بیشتری برای سوار شدن و پیاده شدن فراهم می‌کند. همین نکته باعث شده که خودروهای شاسیبلند محبوبیت پیدا کند. از سوی دیگر این خودروها امنیت و اعتماد به نفس بیشتری در خودروسواران ایجاد می‌کند.
خودروهای شاسیبلند به دلیل ابعاد بزرگ‌تر، وزن بیشتر و ارتفاع بالاتر، احساس امنیت بیشتری به راننده و سرنشینان می‌دهند. بسیاری از افراد احساس می‌کنند که در این خودروها در جاده‌‌‌ها و ترافیک شهری ایمن‌‌‌تر هستند. طراحی این خودروها نیز اغلب به گونه‌‌‌ای است که در تصادفات، آسیب‌‌‌پذیری کمتری دارند. به همین دلیل است که بیشتر زنان در آمریکا خواهان خودروی شاسیبلند هستند تا خودروی سدان و هاچ بک. از سوی دیگر قابلیت عبور از مسیرهای دشوار نیز یکی دیگر از دلایل انتخاب این خودرو است.
خودروهای شاسیبلند معمولا قابلیت‌‌‌های آفرود بهتری دارند و می‌توانند در مسیرهای ناهموار، برف، گل و شرایط جاده‌‌‌ای نامساعد بهتر حرکت کنند. این ویژگی برای افرادی که در مناطق روستایی یا با آب‌‌‌وهوای سخت زندگی می‌کنند یا به طبیعت‌‌‌گردی علاقه دارند، بسیار مهم است. تنوع طراحی و امکانات نیز انگیزه دیگری برای انتخاب این محصول است.
خودروسازان امروزی خودروهای شاسیبلند را در طرح‌‌‌ها و اندازه‌‌‌های مختلف تولید می‌کنند، از مدل‌‌‌های کوچک و شهری Crossove تا مدل‌‌‌های بزرگ و لوکس. این تنوع باعث شده است که تقریبا برای هر سلیقه و نیازی، یک خودروی شاسیبلند مناسب وجود داشته باشد. همچنین بسیاری از این خودروها به امکانات پیشرفته‌‌‌ای مانند سیستم‌های چندمنظوره، فناوری‌‌‌های ارتباطی و سیستم‌های ایمنی مجهز هستند. موضوع دیگری که در برخی دیگر از کشورها انگیزه داشتن این خودروها را بیشتر کرده، پرستیژ و تصویر اجتماعی از شاسی‌بلندهاست.
به‌طوری که در بسیاری از فرهنگ‌‌‌ها، خودروهای شاسیبلند نمادی از موفقیت، قدرت و جایگاه اجتماعی بالاتر هستند. این خودروها اغلب بزرگ‌تر و چشمگیرتر از خودروهای معمولی هستند و به راننده احساس اعتماد به نفس و پرستیژ می‌دهند. از سوی دیگر تغییر سبک زندگی نیز در استفاده از شاسی‌بلندها بسیار پراهمیت شده است به‌طوری که با افزایش علاقه به سفرهای جاده‌‌‌ای، طبیعت‌‌‌گردی و فعالیت‌‌‌های بیرون از شهر، تقاضا برای خودروهایی که بتوانند این نیازها را برآورده کنند، افزایش یافته است. خودروهای شاسیبلند به دلیل قابلیت‌‌‌های چندمنظوره‌‌‌شان، گزینه‌‌‌ای ایده‌‌‌آل برای این سبک زندگی هستند. اما یکی از دلایلی که طی دهه‌های گذشته مانع از استفاده از خودروهای شاسیبلند می‌شد وزن بیشتر و آیرودینامیک ضعیف‌‌‌تر بود که مصرف سوخت بالاتری را در این خودروها به وجود می‌آورد حال آنکه پیشرفت فناوری باعث کاهش مصرف سوخت در این خودروها شده است.
در گذشته، خودروهای شاسیبلند به دلیل وزن بیشتر و آیرودینامیک ضعیف‌‌‌تر، مصرف سوخت بالاتری داشتند. اما با پیشرفت فناوری‌‌‌های موتور و استفاده از مواد سبک‌‌‌تر، بسیاری از مدل‌‌‌های جدید شاسیبلند مصرف سوخت بهینه‌‌‌تری دارند و حتی برخی از آنها به صورت هیبریدی یا الکتریکی عرضه می‌‌‌شوند.در بازارهای بزرگی مانند آمریکا، چین و اروپا، خودروهای شاسیبلند به یکی از محبوب‌‌‌ترین انواع خودرو تبدیل شده‌‌‌اند. این محبوبیت جهانی بر بازارهای دیگر نیز تاثیر گذاشته و تقاضا برای این خودروها را در سراسر دنیا افزایش داده است کما اینکه انعطاف‌‌‌پذیری در استفاده خودروهای شاسیبلند هم برای این خودروها محبوبیت ایجاد کرده است. چرا که شاسی‌بلندها برای استفاده شهری و هم برای مسیرهای خارج از جاده مناسب هستند.
این انعطاف‌‌‌پذیری باعث شده است که بسیاری از افراد ترجیح دهند به جای خرید دو خودروی جداگانه، یک خودروی شاسیبلند داشته باشند که بتواند همه نیازهای آنها را برآورده کند.در نهایت اینکه محبوبیت خودروهای شاسیبلند در دنیا نتیجه ترکیبی از عوامل علمی، فرهنگی و فنی است. این خودروها با ارائه فضای بیشتر، امنیت بالاتر، قابلیت‌‌‌های آفرود و تصویر اجتماعی مطلوب، توانسته‌‌‌اند جایگاه خود را در بازار جهانی تثبیت کنند. با پیشرفت فناوری و تغییر سبک زندگی، به نظر می‌رسد این محبوبیت در آینده نیز ادامه داشته باشد.
چرا شاسی‌بلندها سهمی در خودروسازی ایران ندارند
همان‌طور که عنوان شد خودروهای شاسیبلند سهمی در تولیدات دو خودروساز بزرگ کشور یعنی ایران‌خودرو و سایپا ندارند. به‌طوری که در ایران‌خودرو شاسی‌بلندها سهمی 0.3 درصدی دارند و در سایپا نیز سهم 0.9 درصدی. همان‌طور که در ابتدای گزارش عنوان شد تمرکز بالای شرکت‌های خصوصی عموما بر تولید و فروش خودروهای شاسیبلند است. بنابراین شرکت مدیران خودرو با سهم 57درصدی در صدر فروش خودروهای شاسیبلند قرار دارد حال آنکه ایران‌خودرو از این بخش سودآور و رو به رشد سهم بسیار کمی را از آن خود کرده است. حالا این سوال مطرح است که چرا شاسی‌بلندها در سبد محصولات خودروسازان جایگاهی ندارد؟ در پاسخ به این سوال اول باید به هزینه بالای تولید این خودروها اشاره کرد.خودروهای شاسیبلند معمولا به موتورهای قوی‌‌‌تر، سیستم‌های تعلیق پیشرفته‌‌‌تر و فناوری‌‌‌های پیچیده‌‌‌تری نیاز دارند که هزینه تولید آنها را افزایش می‌دهد. در شرایط اقتصادی ایران، تولید این خودروها ممکن است برای خودروسازان داخلی مقرون به صرفه نباشد.
از سوی دیگر فناوری و دانش فنی نیز در تولید این خودروها محدود است.تولید خودروهای شاسیبلند به دانش فنی و فناوری پیشرفته‌‌‌تری نیاز دارد که ممکن است در اختیار خودروسازان داخلی نباشد. بسیاری از خودروسازان ایرانی به‌‌‌دلیل تحریم‌‌‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی، دسترسی محدودی به فناوری‌‌‌های روز دنیا دارند. از سوی دیگر تقاضا برای این خودرو به دلیل قیمت بالا محدود است، این در شرایطی است که به‌رغم ارزان بودن سوخت در کشور باز هم برخی از خرید این خودروها به دلیل مصرف سوخت بالا اکراه دارند.
همچنین بسیاری از قطعات موردنیاز برای تولید خودروهای شاسیبلند در ایران ساخته نمی‌‌‌شوند و باید از خارج وارد شوند. تحریم‌‌‌ها و محدودیت‌های مالی، واردات این قطعات را دشوار و پرهزینه کرده است. از سوی دیگر سیاستگذاری در خودرو نیز به عنوان یکی دیگر از عوامل تولید محدود این نوع محصولات شناخته می‌شود، چرا که دولت سیاست‌‌‌هایی را در راستای کاهش مصرف سوخت یا حمایت از تولید خودروهای کوچک‌تر و کم‌‌‌مصرف‌‌‌تر در پیش گرفته که این سیاست‌‌‌ها می‌تواند تولید خودروهای شاسیبلند را تحت‌تاثیر قرار دهد. فرهنگ مصرفی نیز در تقاضای این خودروها موثر است. به‌طوری که در ایران، خودروهای سواری کوچک‌تر و کم‌‌‌مصرف‌‌‌تر (مانند پراید، پژو ۲۰۶ و سمند) به دلیل قیمت پایین‌‌‌تر و هزینه نگهداری کمتر، محبوبیت بیشتری دارند. این موضوع باعث می‌شود تقاضا برای خودروهای شاسیبلند در مقایسه با سایر خودروها کمتر باشد. در ادامه اینکه خودروهای شاسیبلند معمولا ابعاد بزرگ‌تری دارند و برای استفاده در شهرهای شلوغ و پرترافیک ایران چندان مناسب نیستند. این موضوع نیز می‌تواند تقاضا برای این خودروها را کاهش دهد.
در نهایت اینکه می‌توان گفت ترکیبی از عوامل اقتصادی، فنی، فرهنگی و سیاسی باعث شده است که تولید خودروهای شاسیبلند در ایران محدود باشد. با این حال، با تغییر شرایط بازار و افزایش تقاضا برای این نوع خودروها، ممکن است در آینده شاهد افزایش تولید آنها در ایران باشیم.
