روایت سی‌ان‌ان از فرار چریکی و طاقت‌فرسای شهروندان اوکراین از سرزمین‌های تحت اشغال روسیه
«فرشتگان» اوکراینی ناجی فراریان
مسکو کارزار خود را برای «روسی‌سازی» مناطق اشغالی اوکراین تشدید کرده است
این زن، عضو گروه مقاومت کاملا زنانه «زلا ماوکا»، شهری در جنوب شرقی اوکراین است که تنها چند روز پس از آغاز تهاجم تمام‌عیار مسکو به این کشور در فوریه۲۰۲۲، تحت کنترل روسیه درآمد. «زلا ماوکا» - که به معنای «ماوکای خشمگین» است؛ ماوکا در فرهنگ عامه اوکراین به معنای «روح زن جنگل» است -فقط در فعالیت‌های غیر خشونت‌آمیز شرکت می‌کند. اما شرکت در هر نوع اعتراض و صحبت با رسانه‌های غربی بسیار خطرناک است. به همین دلیل است که سی‌ان‌ان نام یا محل زندگی این زن را منتشر نمی‌کند. او به سی‌ان‌ان گفت که زندگی تحت اشغال روسیه طاقت‌فرسا و فوق‌العاده ترسناک است. وی افزود: «شما ممکن است به هر دلیلی دستگیر شوید. باید نگران همه‌چیز باشید. باید تلفن خود را کنترل کنید، باید آنچه را که در آپارتمان خود دارید وارسی کنید، باید چیزهای زیادی را پنهان کنید، نمی‌توانید آنچه را که فکر می‌کنید بگویید و نمی‌توانید به کسی اعتماد کنید.»
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به‌روشنی اعلام کرده است که می‌خواهد جنگ در اوکراین پایان یابد، حتی اگر به معنای از دست دادن بیشتر سرزمین‌ها برای کی‌یف باشد. ترامپ گفته است که «بعید» است اوکراین تمام قلمرو پیش از جنگ خود را پس بگیرد و افزود: «روسیه سرزمین‌های زیادی را تصرف کرد و برای آن سرزمین جنگید و سربازان زیادی را از دست داد.» این می‌تواند شامل زادگاه آن زن «زلا ماوکا»ی نیز باشد. این زن که نام او را به دلایل امنیتی ذکر نمی‌کنیم، گفت: «مردم خارج از کشور همیشه درباره سرزمین‌ها صحبت می‌کنند و شاید فراموش می‌کنند که موضوع فقط سرزمین‌ها نیست. موضوع مردم است و مردم اینجا هنوز منتظرند. مردم نقل‌مکان نکرده‌اند و نمی‌خواهند نقل‌مکان کنند. چرا (باید) مجبور به نقل‌مکان از خانه‌های خود شوند؟» نیروهای روسی در حال حاضر تقریبا یک‌پنجم خاک اوکراین را اشغال کرده‌اند که محل زندگی حدود ۶میلیون نفر، از جمله یک‌میلیون کودک است که در وضعیتی زندگی می‌کنند که سازمان ملل آن را «وضعیت وخیم حقوق بشری» توصیف کرده است.
«استپان»، مرد ۲۲ساله اوکراینی که اخیرا از منطقه‌ای اشغالی در جنوب اوکراین به خرسون که تحت کنترل کی‌یف است، فرار کرده است، از نزدیک تجربه کرده که نیروهای اشغالگر روس چه کارهایی انجام می‌دهند. استپان و والدینش در تابستان۲۰۲۲ توسط نیروهای روسی بازداشت شدند. او به مدت دو هفته بازداشت شد و بارها با برق مورد ضرب و شتم و شکنجه قرار گرفت. والدینش چندین ماه دیگر نیز در بازداشت بودند. به هیچ‌یک از اعضای خانواده هرگز گفته نشد که چرا بازداشت شده‌اند. آنها هرگز محکوم یا به هیچ جرمی متهم نشده‌اند. وقتی استپان آزاد شد، از بقیه خانواده‌اش جدا شد. او در نهایت در ساحل چپ رودخانه دنیپرو که هنوز در اشغال روسیه است، ساکن شد. مادرش «اولها»، پس از آزادی در بهار۲۰۲۳، موفق به فرار به منطقه‌ای تحت کنترل دولت اوکراین شد.
استپان درباره زندگی خود در دوران اشغال گفت: «من خیلی می‌ترسیدم. هر وقت بیرون می‌رفتم، اطراف را نگاه می‌کردم تا ببینم آیا آنها آنجا هستند تا دوباره مرا ببرند یا کاری با من انجام دهند. اگر مجبور نبودم، از خانه بیرون نمی‌رفتم. هر روز این‌طور بود.» استپان خوش‌شانس بود. او موفق به فرار شد و ماه گذشته به خانواده‌اش پیوست. به گفته «رومن مروچکو»، رئیس اداره نظامی شهر خرسون، او به لطف «تلاشی هماهنگ» که شامل «فرشتگان» - یک واحد نیروهای ویژه اوکراینی که افراد آسیب‌پذیر را از سرزمین‌های اشغالی نجات می‌دهند- بود، بازگردانده شد. استپان و خانواده‌اش گفتند که اجازه ندارند جزئیات این عملیات را به اشتراک بگذارند.
عواقب وخیم
هم استپان و هم عضو «زلا ماوکا» گفتند که حتی کوچک‌ترین سوءظن به «طرفدار اوکراین بودن» می‌تواند عواقب وخیمی برای افرادی که تحت اشغال زندگی می‌کنند، داشته باشد. استپان گفت: «دوستان و آشنایان من اغلب به‌دلیل اینکه نمی‌خواستند گذرنامه روسی بگیرند یا برای خدمت سربازی ثبت‌نام نکرده بودند، برده می‌شدند. آنها را می‌بردند و یک هفته بعد با دست‌وپا و گاهی سرشکسته برمی‌گرداندند. تعدادشان زیاد بود، ما درباره ده‌ها نفر صحبت می‌کنیم.»
گروه‌های حقوق بشر می‌گویند که مسکو در ماه‌های اخیر کمپین خود را برای «روسی‌سازی» اوکراین اشغالی تشدید کرده است که احتمالا ادعای مالکیت این مناطق را در هرگونه مذاکره صلح آینده مطرح خواهد کرد. آن زن اهل «زلا ماوکا» گفت: «آنها سعی می‌کنند هر چیز اوکراینی را از شهر ما - از زبان گرفته تا سنت‌ها- حذف کنند.» او افزود که این گروه یکی از ماموریت‌های خود را زنده نگه‌داشتن فرهنگ اوکراینی تحت اشغال قرار داده است. او گفت: «ما اشعار اوکراینی و آثار نویسندگان اوکراینی را پخش می‌کنیم و تعطیلات سنتی اوکراین را جشن می‌گیریم، فقط برای اینکه به همه یادآوری کنیم که اینجا روسیه نیست و هرگز نبوده و هرگز نخواهد بود.»
آن زن زندگی در این شهر را مانند «سوارشدن در ماشین زمان و بازگشت به اتحاد جماهیر شوروی» توصیف کرد: «تبلیغات و بناهای تاریخی به سبک شوروی و تعطیلات شوروی وجود دارد و ما همیشه در صف منتظر هستیم، مانند دوران شوروی، برای دریافت کمک، یا برای رفتن نزد پزشک یا برای گرفتن برخی اسناد. باید در این صف‌های طولانی منتظر بمانید و هیچ مغازه معمولی و هیچ برندی وجود ندارد... فقط چیزهایی را می‌توانید در بازارهای خیابانی تهیه کنید و برخی محصولات عجیب چینی.» مقامات روسی با دقت در حال پاک کردن هویت ملی، مذهب و زبان اوکراینی در اوکراین اشغالی بوده‌اند. آنها همه‌پرسی‌های ساختگی برای پیوستن به روسیه ترتیب داده‌اند و مردم محلی را مجبور به شهروند روسیه شدن کرده‌اند. ماه گذشته، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، فرمان جدیدی را امضا کرد که به شهروندان اوکراینی ساکن در این مناطق دستور می‌داد با پذیرش شهروندی روسیه، «وضعیت قانونی خود را تنظیم کنند».
طبق این فرمان، کسانی که تا ماه سپتامبر این کار را انجام ندهند، خارجی محسوب می‌شوند و فقط برای مدت محدودی اجازه اقامت خواهند داشت. اما مسکو در حال حاضر عملا بسیاری از مردم اوکراین را مجبور به پذیرش گذرنامه‌های روسی کرده است؛ زیرا زندگی بدون آنها تقریبا غیرممکن و بسیار خطرناک است. بر اساس روایت «کوتاسووا- ولاسووا»، گزارشگران سی‌ان‌ان، کسانی که مدارک روسی ندارند، روزانه با تهدید دستگیری و اخراج به روسیه روبه‌رو هستند، حق کار ندارند، حتی به ابتدایی‌ترین خدمات بهداشتی یا حقوق بازنشستگی دسترسی ندارند و از داشتن ملک محروم هستند. این زن عضو مقاومت «زلا ماوکا» گفت: «شما حتی نمی‌توانید بدون (گذرنامه روسی) آمبولانس خبر کنید. اگر گذرنامه روسی نداشته باشید، آمبولانس نمی‌آید.»
ناظران حقوق بشر بارها گفته‌اند که مسکو با مجبور کردن مردم اوکراین به پذیرش گذرنامه‌های روسی، قوانین بین‌المللی را نقض می‌کند. این زن افزود: «سپس مشکل بزرگ برای مردان؛ مردانی که (مجبور به گرفتن) گذرنامه روسی شدند، اکنون به‌اجبار به ارتش ملحق شده‌اند. مقام‌های روسی می‌خواهند آنها را مجبور به جنگ علیه مردم خود کنند.» میلیون‌ها اوکراینی از ترک خانه‌های خود در سرزمین‌های اشغالی خودداری می‌کنند، بیشتر به این دلیل که هنوز معتقدند کی‌یف، با کمک متحدان غربی خود، در نهایت تمام سرزمین خود را آزاد خواهد کرد. همچنین برخی هستند که با روسیه همدردی می‌کنند و از رژیم جدید راضی هستند؛ اگرچه هم آن زن «زلا ماوکا»یی و هم استپان گفتند که اینها تنها یک اقلیت کوچک هستند.
آن زن «زلا ماوکا»یی می‌گوید: «اینها اغلب افرادی هستند که قبلا زندگی خیلی خوبی نداشتند. به‌عنوان مثال، آنها تحصیلات و شغل خوبی نداشتند؛ اما اکنون، اگر با صدای بلند فریاد بزنند «من عاشق روسیه هستم»، در دولت شغلی پیدا می‌کنند، از روسیه کمک و پول دریافت می‌کنند.» به نوشته گزارشگران سی‌ان‌ان، « SOS Donbas»، یک خط تلفن کمک اوکراینی برای افرادی که در سرزمین‌های اشغالی و مناطق جنگی زندگی می‌کنند، سال گذشته بیش از ۵۷۵۰۰ تماس دریافت کرد. «ویولتا آرتمچوک»، مدیر این سازمان گفت که اکثر مردم درباره چگونگی خروج ایمن، نحوه دسترسی به کمک و پیامدهای ماندن و مجبور شدن به گرفتن گذرنامه روسی، درخواست مشاوره می‌کنند. مقامات اوکراینی بارها به مردم مناطق اشغالی گفته‌اند که هر کاری که برای حفظ امنیت خود لازم دارند انجام دهند. «هئورهی تیخی»، یک سخنگوی وزارت امور خارجه پس از اعلام فرمان الزام اوکراینی‌های ساکن مناطق اشغالی به تابعیت روسیه گفت: «اگر نیاز به تهیه مدارکی دارید، آنها را تهیه کنید. این وضعیت شما را تغییر نمی‌دهد.» تیخی گفت که «بهترین راه‌حل، در صورت امکان، عزیمت به قلمرو کنترل‌شده اوکراین است.» اما برای بسیاری، خروج غیرممکن است؛ زیرا بسیار خطرناک و بسیار گران است.
زن عضو «زلا ماوکا» با اشاره به فرآیند غربالگری امنیتی که توسط نیروهای روسی در تمام خروجی‌های مناطق اشغالی انجام می‌شود، گفت: «از لحاظ تئوری، خروج امکان‌پذیر است، اما باید از فیلترینگ عبور کنید.» او گفت: «آنها همه‌چیز را در آنجا بررسی می‌کنند، بنابراین فرض کنید زنی هست که شوهرش در سال۲۰۱۴ سرباز بوده و اگر آنها متوجه شوند، او با مشکل بزرگی روبه‌رو خواهد شد. بنابراین، برای او امن‌تر است که چنین تلاشی نکند. اما این فیلترینگ می‌تواند هر چیزی باشد، مانند یک نظر در رسانه‌های اجتماعی، چیزی در تلفن شما؛ آنها می‌توانند شما را دستگیر و به روسیه تبعید کنند.»
هزاران شهروند اوکراینی به‌طور غیرقانونی بازداشت و به روسیه فرستاده شده‌اند و سی‌ان‌ان مواردی از افرادی را مستند کرده که در «نقاط فیلتراسیون» روسیه دستگیر و متعاقبا به مراکزی هزاران مایل دورتر از اوکراین فرستاده شده‌اند. عبور مستقیم از اوکراین اشغالی به مناطق تحت کنترل دولت غیرممکن است، به این معنی که هر کسی که بخواهد فرار کند باید از طریق روسیه سفر کند، از روسیه خارج شود و سپس از طریق اروپا به اوکراین بازگردد.
