بلاتکلیفی در مرزهای تاریخی

در مرزی که پاکستان دهه‌ها پیش از هند جدا شد، آنها به هر مقامی که می‌دیدند التماس می‌کردند که کمی بیشتر به آنها فرصت بدهند: یا ازدواجی را که فقط دو روز دیگر مانده بود، تکمیل کنند یا در کنار قبری که هنوز تازه بود، عزاداری کنند. این اجازه داده نشد. سوهاسینی راج و مجیب مشعل در گزارش دیروز دوشنبه در نیویورک تایمز نوشتند، هند تقریبا به همه شهروندان پاکستانی دستور داده که کشور را ترک کنند. این اقدام در واکنش به حمله‌ای صورت می‌گیرد که هند آن را به پاکستان نسبت می‌دهد. 

دولت پاکستان که هرگونه دخالت در حمله هفته گذشته را انکار می‌کند، با اقدامات خود، از جمله لغو ویزای اکثر شهروندان هندی، تلافی کرده است. این گزارشگران نوشتند، در‌حالی‌که مردم برای رعایت دستورات تقلا می‌کردند، اما صحنه‌های دلخراشی در گذرگاه زمینی اصلی بین دو کشور به نمایش درآمد. خانواده‌هایی مانند خانواده «تخت سینگ»، که اعضای آنها در دو طرف مرز بودند، با جدایی دردناکی روبه‌رو شدند. خود سینگ، دختر کوچک‌تر و پسرش گذرنامه‌های پاکستانی دارند. همسر و دختر بزرگ‌ترش گذرنامه‌های هندی دارند. همه آنها برای عروسی پینتو، دختر بزرگ‌تر، در ایالت راجستان هند بودند.

وقتی هند لغو ویزا را اعلام کرد، خانواده‌اش وی را در روستای شوهر آینده‌اش رها کردند و به سمت گذرگاه مرزی شتافتند، به این امید که قبل از بسته شدن مرزها به خانه برسند. اما به همسر سینگ، سیندو کانوار، به دلیل گذرنامه هندی‌اش اجازه ادامه کار داده نشد. ساریتا، دختر کوچک‌تر و ۱۵ساله این زوج، گفت: «آنها می‌گویند مادرتان نمی‌تواند با شما به پاکستان بیاید. اگر مجبور باشید بدون مادرتان زندگی کنید، چه احساسی خواهید داشت؟». بیش از هر چیز دیگری، این مرز است که نماد تاریخ این دو ملت است؛ دو ملتی که با وجود میراث مشترک گسترده، از هم جدا شده‌ و بارها با هم درگیر شده‌اند. 

حکومت استعماری بریتانیا در سال ۱۹۴۷ با تقسیم هند در امتداد خطوط عمدتا خودسرانه، پایان یافت اما پاکستان را به عنوان یک کشور جداگانه برای مسلمانان ایجاد کرد. مهاجرت گسترده به این دو کشور جدید، خونریزی‌های مذهبی وحشتناکی را به راه انداخت و تا دو میلیون نفر کشته بر جای گذاشت. دهه‌های پس از آن شاهد جنگ‌های مکرر بوده و اختلافات سفت‌و‌سخت‌تر شده‌اند. کشمیر، منطقه زیبای هیمالیا، بار مشکلات مداوم بین دو کشور را به دوش کشیده است. در زمان تقسیم هند، حاکم هندوی کشمیر، یک ایالت شاهزاده‌نشین با اکثریت مسلمان، می‌خواست استقلال خود را حفظ کند. کمی بعد، در ازای تضمین امنیتی، کشمیر بخشی از هند شد، زیرا پاکستان شبه‌نظامیانی را اعزام کرد و بخش‌هایی از منطقه را تصرف کرد. 

از آن زمان، کشمیر مورد مناقشه بوده است. اکنون هر کشور بخشی از منطقه را کنترل می‌کند، اما هر دو کشور ادعای مالکیت کل کشمیر را دارند. ساکنان آنجا حرف زیادی برای گفتن ندارند. مردم در دو سوی مرز هند و پاکستان، با خاطراتی از خونریزی و عزیزان به‌جا‌مانده، دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. برخی سعی کرده‌اند روابط مرزی خود را، به‌ویژه از طریق ازدواج، حفظ کنند. این امر در طول سال‌ها به طور فزاینده‌ای دشوار شده است. حتی قبل از جدیدترین تنش و شعله‌ور شدن آتش اختلافات، روابط دیپلماتیک بین دو کشور تا حد زیادی قطع شده و ویزا به‌ندرت صادر می‌شد. برای کسانی که در روزهای اخیر مجبور به ترک هند شدند، این عزیمت به دلیل دشواری گرفتن ویزا و عبور از مرز در وهله اول، بیشتر دردناک است. حتی هندوهایی که از افزایش آزار و اذیت اقلیت‌های مذهبی توسط پاکستان به هند پناه برده بودند، در بلاتکلیفی فرو رفته‌اند.