مسوولیت اجتماعی شرکت‌‌‌های فناوری چه تاثیری بر جامعه و محیط زیست دارد؟
در نهایت، مسوولیت اجتماعی شرکت‌‌‌ها در سه حوزه زیستمحیطی، خیرخواهانه و اخلاقی تعریف می‌‌‌شود که هر کدام نقش مهمی در بهبود شرایط جامعه و محیط زیست ایفا می‌‌‌کنند. تمامی موارد فوق زمانی معنا پیدا می‌‌‌کند که برای یک شرکت ابتدا پایداری اقتصادی خود و سپس پایداری اقتصادی جامعه دارای اهمیت باشد.
شرکت‌‌‌های فناوری با تمرکز بر توسعه و پیشرفت فناوری، محصولاتی مبتنی بر فناوری‌‌‌های نوین ارائه می‌‌‌دهند. این شرکت‌‌‌ها شامل شرکت‌‌‌های دانش‌‌‌بنیان، نوآور و مستقر در پارک‌‌‌های علم و فناوری هستند. شرکت‌‌‌های دانش‌‌‌بنیان با هدف تجاری‌‌‌سازی نتایج تحقیق و توسعه در حوزه‌‌‌های پیشرفته فعالیت می‌‌‌کنند و با نوآوری و سرمایه‌‌‌گذاری در تحقیق و توسعه، به دنبال خلق محصولات و خدمات جدید هستند.
فعالیت آنها در حوزه‌‌‌های متنوعی مانند کسب‌‌‌وکارهای الکترونیک و نرم‌‌‌افزار تعریف می‌‌‌شود. به عنوان مثال، شرکت‌‌‌های فناوری ایرانی در حوزه‌‌‌های مختلفی از جمله تجارت الکترونیک، فروشگاه اپلیکیشن موبایل و آموزش آنلاین موفق بوده‌‌‌اند. شرکت‌‌‌های دانش‌‌‌بنیان در تولید پوشش‌‌‌های نانو، الکترونیک و امنیت نرم‌‌‌افزار، موتور و ژنراتور و سیستم‌‌‌های هوشمند موتورخانه نیز فعال هستند. شرکت‌‌‌هایی هم داریم که در حوزه‌‌‌های هوش مصنوعی و بلاک‌چین فعالیت می‌‌‌کنند.
این شرکت‌‌‌ها با نوآوری و ارائه خدمات متنوع، نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی ایفا می‌‌‌کنند. همچنین با ایجاد اشتغال، حمایت از آموزش و پژوهش و سرمایه‌‌‌گذاری در زیرساخت‌‌‌های اجتماعی به افزایش رفاه و کاهش فقر کمک می‌‌‌کنند و با ارائه فرصت‌‌‌های برابر و حمایت از مناطق محروم، عامل توسعه تساوی اجتماعی هستند و در حل مسائل اجتماعی و بحران‌‌‌ها مشارکت دارند. شرکت‌‌‌های دانش‌‌‌بنیان با تمرکز بر تحقیق و توسعه و با ارائه اطلاعات به‌‌‌روز و تسهیل کارآفرینی، اقتصاد دانش‌‌‌محور را توسعه می‌‌‌دهند. فناوری اطلاعات و ارتباطات(ICT) با افزایش بهره‌‌‌وری و رقابت‌‌‌پذیری، به رشد اقتصادی کمک می‌‌‌کند.
چنین مجموعه‌‌‌هایی با تمرکز بر تحقیق و توسعه، فرصت‌‌‌های شغلی جدیدی ایجاد می‌‌‌کنند و با تولید محصولات و خدمات جدید در زمینه‌‌‌های نرم‌‌‌افزار، سخت‌‌‌افزار و خدمات آنلاین، نیاز به نیروی کار متخصص را افزایش می‌‌‌دهند. در این راستا فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان کاتالیزور اشتغال‌‌‌زایی عمل کرده و با مکانیزه کردن فعالیت‌‌‌ها، هزینه‌‌‌ها را کاهش می‌‌‌دهد و تقاضا برای کالاها را بالا می‌‌‌برد. این امر منجر به ایجاد مشاغل جدید در حوزه‌‌‌های مختلف از جمله بیوتکنولوژی و تحقیقات علمی می‌‌‌شود.
در نهایت، شرکت‌‌‌های فناوری با ارائه راهکارهای نوین، به کاهش بیکاری و افزایش اشتغال در جامعه کمک می‌‌‌کنند؛ مثلا اپلیکیشن‌‌‌های سلامت‌‌‌محور که با ارائه خدمات آنلاین پزشکی و ارتباط بین بیمار و پزشک، آموزش آنلاین با ارائه خدمات آموزشی از راه دور و دسترسی آسان به منابع آموزشی و نیز فناوری اطلاعات و ارتباطات از طریق کمک به دولت‌‌‌ها در ارائه خدمات کارآمدتر، تسهیم اطلاعات، شفافیت و پاسخگویی بیشتر می‌‌‌توانند به طور موثری در حل مشکلات اجتماعی و اقتصادی، توسعه پایدار و بهبود کیفیت زندگی جوامع نقش ایفا کنند.
در مورد مسوولیت اجتماعی شرکت‌‌‌ها توجه به این نکته‌‌‌ها مهم است:
- شرکت‌‌‌ها می‌‌‌توانند از طریق استراتژی‌‌‌های مختلف به مسوولیت اجتماعی خود عمل کنند؛ مانند سرمایه‌‌‌گذاری در پروژه‌‌‌های پایدار و انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر یا فناوری‌‌‌های سبز، کاهش ردپای کربن از طریق بهینه‌‌‌سازی مصرف انرژی و استفاده از منابع تجدیدپذیر، حمایت از جوامع محلی از طریق برنامه‌‌‌های آموزشی یا اشتغال‌‌‌زایی، رعایت اصول اخلاقی و تامین حقوق کارگران و تامین استانداردهای زیستمحیطی.
- گزارش‌‌‌های مسوولیت اجتماعی شرکت‌‌‌ها باید شامل اطلاعات دقیق، قابل اعتماد و قابل مقایسه باشند تا ذی‌نفعان بتوانند عملکرد شرکت را ارزیابی کنند. این شفافیت نه تنها به بهبود عملکرد آنها کمک می‌‌‌کند، بلکه می‌‌‌تواند منجر به مزیت رقابتی برند و ارزش افزوده برای این شرکت‌‌‌ها شود.
با توجه به بررسی مواردی که گفته شد، می‌‌‌توانیم چالش‌‌‌های مسوولیت اجتماعی شرکت‌‌‌های فناوری در بهبود جامعه را در سه محور بیان کنیم:
1- نابرابری دیجیتال به شکاف بین افرادی که به فناوری‌‌‌های دیجیتال دسترسی دارند و آنهایی که محروم هستند، اشاره دارد. این شکاف می‌‌‌تواند منجر به نابرابری‌‌‌های اقتصادی، آموزشی و اجتماعی شود. از عوامل موثر در ایجاد این شکاف می‌‌‌توان به تفاوت بین مناطق شهری و روستایی، وضعیت اقتصادی افراد، سن(جوانان در مقابل افراد مسن) و دسترسی به منابع مادی و غیرمادی اشاره کرد.
2- در دنیای دیجیتال امروز، حفظ حریم خصوصی افراد اهمیت بسزایی دارد. مهم‌‌‌ترین چالش‌‌‌ها در این زمینه، جمع‌‌‌آوری گسترده داده‌‌‌های شخصی توسط شرکت‌‌‌ها و دولت‌‌‌ها، خطر نقض امنیت و افشای اطلاعات شخصی و استفاده نادرست از داده‌‌‌های شخصی برای اهداف تبلیغاتی یا سیاسی هستند.
3- توجه به اثرات منفی تولید و دور ریختن دستگاه‌‌‌های الکترونیک. بر این اساس، به نظر می‌‌‌رسد مسوولیت اجتماعی شرکت‌‌‌های فناوری یک شگرد عقلانی و قانونی برای دستیابی به پایداری و توسعه جامعه خواهد بود که نباید به ابزاری برای کسب امتیازات غیرمنطقی و کوتاه‌‌‌مدت تبدیل شود. مسوولیت اجتماعی باید موجب افزایش قانون‌‌‌مندی و بهره‌‌‌وری اقتصادی در منطقه، ضامن پایداری اجتماعی، اقتصادی و زیستمحیطی باشد و در چارچوب قوانین موجود اجرا شود. تعریف و اجرای آن باید با مشارکت ذی‌نفعان محلی صورت گیرد تا با نیازها و اولویت‌‌‌های جامعه همخوانی داشته باشد. پیشبرد سیاستگذاری و اجرای برنامه مسوولیت اجتماعی شرکت‌‌‌ها برای بهبود جامعه و محیط زیست، تمرینی مسوولانه در قبال جامعه و سیاستی جامعه‌‌‌گرا است.
* پژوهشگر و مدرس دانشگاه
این مطلب به سفارش پایگاه خبری تحلیلی «خیر ایران» نوشته شده است.
