صنعتگران فعالان اقتصادی در دوراهی احتیاط و توسعه قرار دارند؛
بیم و امید سرمایه‌گذاران در ۱۴۰۴
کارخانه صنعتی چرخ خیاطی در قزوین، ایران / عکس: getty images
پراکندگی دیدگاه‌ها به خوبی نشان می‌دهد سیاستگذاران در تولید کالای عمومی «ثبات» کم‌کاری کرده‌اند. فهم آینده تولید و تجارت از زاویه دید فعالان اقتصادی اهمیت کلیدی دارد. فعالان اقتصادی عمدتا معتقدند به‌دلیل بی‌ثباتی و افق کوتاه پیشرو از سرمایه‌گذاری بیشتر ترس دارند. بنابراین از آنجا که سال۱۴۰۴ سال «سرمایه‌گذاری برای تولید» نامیده شده است، ایجاد ثبات در فضای سیاست داخلی و خارجی اهمیت بالایی دارد، تغییر سبک سیاستگذاری در دو عرصه سیاست و اقتصاد می‌تواند بیم‌های سرمایه‌گذاران را بکاهد و امید آنها را برای بازگشت سرمایه‌گذاری و کسب عایدی افزایش دهد. در این باره صنعتگران و تجار بر رفع نوسانات ارزی و پایان تشتت در تصمیمات اقتصادی تاکید ویژه‌ای دارند؛ ضمن اینکه تعیین تکلیف تحریم را برای رونق سرمایه‌گذاری ضروری می‌دانند.
گزارش حاضر در همین راستا به این سوال پرداخته است که اگر سرمایه‌گذاران قصد دارند به بخش تولید پولی تزریق کنند، در چه حوزه‌ای و با کدام راهبرد دست به سرمایه‌گذاری می‌زنند؟ این پرسش نه تنها یک سوال اساسی است که به شکل عینی نگاه فعالان اقتصادی به سال جاری را نشان می‌دهد. برای نمونه تمایل کسب‌وکارها به گشودن یک خط جدید صنعتی در سال جاری اندک است. نظرسنجی حاضر که به ۲۵۸فعال اقتصادی ارسال شده و پاسخ‌های ۱۳۳صنعتگر را در خود دارد، تصویری متنوع و در عین حال تامل‌برانگیز از تصمیمات اقتصادی آنها در سال جاری را ارائه می‌دهد. گزارش حاضر در چند قاب روایت صنعتگران را با شما در میان می‌گذارد.
۱. توسعه فعالیت موجود
بزرگ‌ترین گروه از پاسخ‌دهندگان (۴۴ نفر)، یعنی ۳۸درصد، اعلام کرده‌اند که قصد دارند ابعاد رشته فعالیت تولیدی کنونی خود را توسعه دهند. کاری معقول که دلایل مختلفی دارد. بسیاری از این افراد دلیل این تصمیم را تکمیل و گسترش سرمایه‌های پیشین عنوان کرده‌اند. گروهی هم به رغم عدم اطمینان از آینده، نوسانات بازار، فضای نامناسب فعالیت اقتصادی، برای توسعه فروش و افزایش درآمد این تصمیم را گرفتند. گروهی هم به موضوع تبدیل سرمایه به دارایی اشاره کرده بودند و این امر را حائز اهمیت می‌دانستند. این رویکرد هرچند محتاطانه، اما با چالش‌هایی روبه‌رو است. شرایط اقتصادی ناپایدار، تورم بالا و نوسانات ارزی هزینه‌های توسعه را افزایش داده به همین دلیل تعدادی از پاسخ‌دهندگان به نیاز بنگاه‌شان به فناوری نوین جهت پاسخ به بازار در حال تغییر اشاره کرده‌اند. علاوه بر این، تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی، دسترسی به مواد اولیه را دشوارتر از پیش کرده، بنابراین داخلی‌سازی برای برخی در اولویت است و ادامه سرمایه‌گذاری به رشد پایدار کسبوکار و ایجاد فضایی امن و مناسب منجر خواهد شد.
۲. خودداری از سرمایه‌گذاری جدید
۳۷درصد از فعالان اقتصادی، یعنی ۴۱نفر اعلام کرده‌اند که قصد سرمایه‌گذاری جدید ندارند که این رقم نشان‌دهنده سطح بالای عدم اطمینان در فضای اقتصادی امروز است. دلایلی که این گروه ارائه داده‌اند از عدم ثبات اقتصادی گرفته تا ریسک بالای محیط کسبوکار و شرایط ناپایدار داخلی متغیر است. پیامد این دیدگاه چیزی جز کاهش فرصت‌های شغلی، کند شدن رشد اقتصادی و تضعیف چرخه تولید نیست.
۳. بخش مالی همیشه جذاب است
این انتخاب که اغلب با دلایلی مانند حفظ ارزش سرمایه و پوشش تورم همراه بوده، نشان‌دهنده جذابیت این بخش در شرایط تورمی است. عده‌ای هم به ویژگی مثبت این بازار اشاره کردند که شامل سهولت در نقدشوندگی و کسب بازده بهتر است. این دو امر از پیش‌نیازهای اصلی رونق در سرمایه‌گذاری است. گروهی هم به باز بودن دستشان برای انتخاب به‌دلیل تنوع پرتفو اشاره کردند. در اقتصادی که ارزش پول ملی به سرعت کاهش می‌یابد، سرمایه‌گذاری در بازارهایی مانند طلا، ارز، بورس و صندوق‌های سرمایه‌گذاری، به گزینه‌ای امن برای بسیاری تبدیل شده است. اما این حوزه نیز مانند دیگر حوزه‌ها با چالش مواجه است. غیرقابل پیش‌بینی بودن این بازار مانند سایر بازارها و احتمال رخ دادن نوسانات شدید در بازار سهام یا تغییرات ناگهانی در نرخ ارز می‌تواند سرمایه‌گذاران را با ضررهای سنگین مواجه کند.
۴. بخش خدمات هنوز طرفدار دارد
این انتخاب با دلایلی مانند نیاز رو به رشد و بازار دائمی خدمات، توسعه کسبوکار، وجود فرصت‌های جدید در این حوزه و بازار قابل توسعه همراه بوده. عده‌ای هم به کارآفرینی در این حوزه اشاره کرده‌اند. این انگیزه، نشان‌دهنده روحیه‌ای خلاق و پیشرو است که می‌تواند به ایجاد کسب‌وکارهای جدید، افزایش رقابت و در نهایت بهبود کیفیت خدمات منجر شود. بخش خدمات به‌دلیل ارتباط مستقیم با نیازهای روزمره مردم، از حمل‌ونقل و آموزش گرفته تا فناوری دیجیتال و خدمات مالی، همواره تقاضای زیادی دارد. ولی از طرفی زیرساخت‌های ضعیف، ارائه خدمات را دشوار کرده، علاوه بر این، وجود رقابت شدید در این بخش، نیاز به نوآوری و ارائه خدمات باکیفیت را افزایش داده است.
۵. حوزه انرژی
تنها ۸نفر، حوزه انرژی را به‌عنوان مقصد سرمایه‌گذاری خود انتخاب کردند؛ موضوعی که خبر از بسته بودن مسیر ورود پول به بخش نیرو است. از دلایل مهم انتخاب این بخش برای سرمایه‌گذاری، نیاز حیاتی صنعت به انرژی است. بخش صنعت، به‌عنوان یکی از ستون‌های اصلی اقتصاد، به‌شدت به تامین پایدار انرژی وابسته است. ناترازی در تامین برق و گاز، نه تنها تولید را متوقف بلکه هزینه‌های اضافی را به صنایع تحمیل می‌کند. سرمایه‌گذاری در این بخش می‌تواند به بهبود ساختارها منجر شود. از طرفی سرمایه‌گذاری در این بخش نیازمند منابع کلان مالی و حمایت دولتی است و تحریم‌ها نیز، دسترسی به فناوری‌های پیشرفته را دشوار کرده است. سرمایه‌گذاری در این بخش برای بسیاری از فعالان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و آینده‌ای واضح را برای سرمایه‌گذاری ارائه نمی‌دهد.
