تعرفه‌‌‌های تنبیهی در برابر صادرات، بخش کشاورزی را به بحران هدایت می‌‌‌کند؟
جنگ تعرفه علیه دانه‌‌‌های سویا
برزیل؛ پیروز خاموش در جنگ تجاری
در پی نخستین جنگ تجاری در دوران اول ریاست جمهوری ترامپ، برزیل با قیمت‌‌‌هایی ارزان‌‌‌تر و بی‌‌‌نیاز از پیوندهای سیاسی به تامین‌‌‌کننده ارجح چین بدل شد. برتری که صرفا مقطعی نبوده بلکه ساختاری و زیرساختی بوده است. به گفته ژوآنا کولوسی، اقتصاددان کشاورزی در تیم فارم‌‌‌داک (وابسته به دپارتمان اقتصاد کشاورزی و مصرف‌کننده دانشگاه ایلینوی)، آمریکای جنوبی در حال تجربه فصلی رکوردشکن از برداشت سویاست. کشورهای تولیدکننده سویا در این منطقه شامل برزیل، آرژانتین، پاراگوئه و اروگوئه است که در مجموع حدود ۵۵درصد از عرضه جهانی این محصول را در اختیار دارند. بر اساس گزارش فارم‌‌‌داک، پیش‌‌‌بینی می‌‌‌شود تولید سویا در این چهار کشور در فصل ۲۰۲۴-۲۰۲۵ به ۴۱.۸میلیارد بوشل برسد که نسبت به سال پیش ۹ درصد افزایش یافته است. این شرایط فشار مضاعفی بر تولیدکنندگان آمریکایی که از جنگ تعرفه‌‌‌ای هنوز التیام نیافته‌‌‌اند، وارد می‌‌‌کند.
طی دهه گذشته، تولید سویا در برزیل ۷۷ درصد رشد کرده، در حالی که در ایالات متحده تنها ۱۱ درصد افزایش داشته است. برزیل اکنون به قدرت اول بازار جهانی سویا تبدیل شده و طبق گزارش منتشرشده از سوی شرکت ملی تامین محصولات کشاورزی این کشور، تولید سویا در سال جاری به رکورد ۱۵.۶ میلیارد بوشل می‌‌‌رسد؛ که رشد ۱۳درصدی نسبت به سال پیش را ثبت می‌‌‌کند. انجمن صنایع روغن نباتی برزیل نیز اعلام کرده صادرات این محصول در سال جاری به ۹.۳ میلیارد بوشل خواهد رسید، در حالی که این رقم در سال ۲۰۲۴، ۶.۳ میلیارد بوشل بوده است. به گفته کولوسی، برداشت موفق به دو عامل اصلی بازمی‌‌‌گردد: گسترش سطح زیرکشت سویا در برزیل و بارندگی مناسب در مناطق مرکزی- غربی، تحت‌تاثیر پدیده اقلیمی لانینا. کولوسی می‌‌‌گوید بیشتر رشد در تقاضای جهانی سویا طی سال‌‌‌های اخیر با عرضه از سوی برزیل پاسخ داده شده است. به‌‌‌عقیده وی، این کشور همچنان ظرفیت گسترش کشت را دارد، به‌‌‌ویژه در مناطقی که فعلا برای دام‌‌‌پروری استفاده می‌‌‌شود.
مزیت دوم برزیل، امکان برداشت دو محصول در سال است؛ قابلیتی که به‌‌‌واسطه شرایط اقلیمی مطلوب و تقاضای قوی جهانی فراهم شده است. افزون بر این، نوآوری‌‌‌های فناورانه و توسعه زیرساختی در طول دهه گذشته، با جذب سرمایه‌‌‌گذاری خصوصی، توان انتقال کالاهای کشاورزی را در این کشور تقویت کرده‌‌‌اند. در این میان، ایالات متحده با چالش‌‌‌های جدیدی روبه‌‌‌روست. چالش‌‌‌های ابر‌قدرت جهان شامل هزینه‌‌‌های تولید بالا و حاشیه سود اندک است البته با قدرت گرفتن ترامپ باید جنگ تعرفه‌‌‌ای را نیز به چالش‌‌‌های این کشور اضافه کرد. کولوسی هشدار می‌‌‌دهد که وضعیت کنونی کشاورزان آمریکایی سخت‌‌‌تر از سال ۲۰۱۸ است و احتمالا نیاز به حمایت دولتی بیشتری خواهند داشت.
بازگشت تعرفه‌‌‌ها؛ شوک دوباره به بازار سویا
در تاریخ ۹ آوریل ۲۰۲۵، کاخ سفید اعلام کرد تعرفه‌‌‌ای معادل ۱۲۵ درصد بر کالاهای وارداتی از چین اعمال خواهد شد. تنها یک روز بعد، مقامات دولت رقم نهایی را ۱۴۵ درصد اعلام کردند. این تصمیم ناگهانی و تنش‌‌‌زا، زنگ خطر را برای فعالان بخش کشاورزی ایالات متحده به‌‌‌صدا درآورد. بازارهای جهانی بلافاصله واکنش نشان دادند. قیمت آتی سویا در بازار شیکاگو افت کرد، و چین در پاسخ به این اقدام، سیگنال‌‌‌هایی برای افزایش خرید از کشورهای جایگزین- مخصوصا برزیل-فرستاد. سابقه تاریخی نشان می‌‌‌دهد که چنین درگیری‌‌‌هایی، بیشترین آسیب را به بخش کشاورزی آمریکا می‌‌‌زنند. در سال ۲۰۱۸، دولت وقت برای جبران خسارات کشاورزان، بسته‌‌‌های حمایتی چند میلیارد دلاری تصویب کرد. اما اکنون، با شرایط متفاوت بازار و کسری بودجه فدرال، توان دولت برای حمایت از کشاورزان با محدودیت روبه‌‌‌رو است.
چین، به‌‌‌عنوان بزرگ‌ترین واردکننده سویا در جهان، بازار تعیین‌‌‌کننده‌‌‌ای برای تولیدکنندگان این محصول است. تصمیم چین برای تغییر مبادی وارداتی‌‌‌اش از آمریکا به برزیل، ضربه‌‌‌ای سنگین به سهم ایالات متحده وارد کرده است. در حالی که در سال ۲۰۱۷ بیش از ۶۰ درصد صادرات سویا از آمریکا به مقصد چین انجام می‌‌‌شد، این رقم اکنون به کمتر از ۳۰ درصد کاهش یافته است. چین به‌‌‌دنبال تنوع‌‌‌بخشی به منابع تامین سویاست، همچنین با سرمایه‌‌‌گذاری در زیرساخت‌‌‌های کشاورزی برزیل و امضای توافق‌نامه‌‌‌های دوجانبه، نفوذ خود را در این کشور افزایش داده است. برزیل نیز با آغوش باز از این همکاری‌‌‌ها استقبال کرده؛ چراکه صادرات به چین منبع مهم ارزآوری و رشد اقتصادی‌‌‌اش محسوب می‌‌‌شود. این تحول ژئو‌‌‌اقتصادی، چشم‌‌‌انداز صادرات آمریکا را تیره‌‌‌تر کرده و زمینه‌‌‌ساز افزایش فشارهای داخلی بر دولت شده است. گروه‌‌‌های لابی‌‌‌گر بخش کشاورزی، درخواست خود را برای کاهش تنش‌‌‌های تجاری تشدید کرده‌‌‌اند.
تغییرات ساختاری در بازار جهانی
رشد چشمگیر تولید در آمریکای جنوبی، به‌‌‌ویژه در برزیل، موقتی نخواهد بود. فناوری‌‌‌های پیشرفته، اصلاح بذر، کاربرد مکانیزه، استفاده بهینه از آب و انرژی، و پشتیبانی‌‌‌های دولتی و خصوصی، زیرساختی قوی برای تداوم این رشد فراهم کرده‌‌‌اند. علاوه‌‌‌براین، حضور فعال شرکت‌های چندملیتی در زنجیره تامین سویا در برزیل، این کشور را به بازیگری استراتژیک در بازار جهانی تبدیل کرده است. اگر این روند ادامه یابد، احتمال دارد سهم آمریکا در بازارهای بین‌‌‌المللی به‌‌‌ویژه در آسیا، به‌‌‌تدریج کاهش یابد. تحلیلگران هشدار می‌‌‌دهند که اتکای بیش‌‌‌ازحد به ابزار تعرفه‌‌‌ای، برای مصرف‌کننده آمریکایی مضر است. به علاوه موقعیت ایالات متحده در تجارت جهانی را نیز تضعیف می‌‌‌کند. به گفته برخی از کارشناسان، تکرار استراتژی ۲۰۱۸ در سال ۲۰۲۵، ممکن است آثار معکوس به‌‌‌بار آورد.
بازار جهانی سویا اکنون بیش از همیشه رقابتی و ناپایدار شده است. با رشد مداوم ظرفیت تولید در برزیل و افزایش تنوع‌‌‌طلبی چین، کشاورزان آمریکایی با بحرانی چندلایه روبه‌‌‌رو هستند. آینده این بخش تا حد زیادی به سیاست‌‌‌های داخلی ایالات متحده، مذاکرات تجاری و واکنش بازارهای جهانی بستگی دارد.
ادامه مسیر پرهزینه جنگ تعرفه‌‌‌ای یا بازگشت به مسیر همکاری و رقابت سازنده. در غیر این صورت، ممکن است قدرت اقتصادی در بخش کشاورزی، همان‌‌‌گونه که در بخش صنعت رخ داده، به‌‌‌تدریج به رقبای جدید واگذار شود.
جنگ تعرفه‌‌‌ای نه‌‌‌تنها یک نبرد اقتصادی است، بلکه آینه‌‌‌ای است برای نمایش اولویت‌‌‌های سیاستگذاری. در حالی که برزیل با تدبیر، فناوری و تعامل جهانی، جایگاه خود را در بازار تثبیت کرده، ایالات متحده با تکرار سیاست‌‌‌های ناکارآمد گذشته، فرصت‌‌‌های طلایی را از دست می‌‌‌دهد. کشاورزان آمریکایی، که ستون فقرات اقتصاد کشاورزی این کشور هستند، بیش از هر زمان دیگری نیاز به سیاست‌‌‌های حمایتی، ثبات بازار و دسترسی به بازارهای جهانی دارند.
بازار جهانی، منتظر تصمیمات عقلانی است؛ تصمیماتی که نه بر مبنای شعارهای انتخاباتی، بلکه بر اساس منافع بلندمدت ملی اتخاذ شود. تا آن زمان، دانه‌‌‌های سویا، قربانیان خاموش جنگی خواهند بود که بازندگان اصلی‌‌‌اش نه سیاستمداران، بلکه تولیدکنندگان در دل دشت‌‌‌های کشاورزی هستند.
منبع: investigatemidwest
