افزایش تورم کتاب‌خوانان را به کدام سو برده است؟
رونق کتاب‌های دست‌دوم در بازار جهانی
طبق گزارش بیزنس ریسرچ کامپنی، پیش‌بینی می‌شود که این بازار از ۲۵.۳۲میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ به ۲۷.۱۳میلیارد دلار در سال ۲۰۲۵ برسد؛ یعنی با احتساب نرخ رشد سالانه مرکب چیزی حدود معادل ۷.۱درصد افزایش یابد. همچنین انتظار می‌رود این بازار تا سال ۲۰۲۹ به ۳۵.۳۹میلیارد دلار برسد که با نرخ رشد سالانه مرکب معادل ۶.۹درصد افزایش را پیش رو خواهد داشت. این در حالی است که در ایران هم چنین اتفاقی افتاده و بازار کتاب های دست دوم در سال های اخیر به‌شدت رونق پیدا کرده است.
کتاب‌های دست‌دوم کتاب‌هایی هستند که پیش از این توسط دیگران خوانده شده‌اند و اکنون برای فروش مجدد عرضه می‌شوند. این کتاب‌ها که می‌توانند طیف گسترده‌ای از ژانرها، از داستان‌های محبوب تا کتاب‌های تخصصی را در بر گیرند، معمولا با قیمتی پایین‌تر از نسخه‌های نو به بازار می‌آیند. قیمت کتاب‌های دست‌دوم بسته به عوامل مختلفی مانند قدمت کتاب، وضعیت ظاهری آن، میزان تقاضا و کانال فروش متفاوت است. به طور کلی، این کتاب‌ها در مقایسه با کتاب‌های نو، قیمت مناسب‌تری دارند و از این‌رو برای افرادی که به دنبال صرفه‌جویی هستند، گزینه بسیار مناسبی محسوب می‌شوند. همچنین، کلکسیونرها و افرادی که در پی نسخه‌های کمیاب و قدیمی کتاب‌ها هستند، از مشتریان اصلی این بازار به شمار می‌روند.
تکنولوژی در خدمت بازار دست‌دوم
کارشناسان تغییر در ترجیحات مصرف‌کنندگان و صرفه‌جویی اقتصادی را یکی از بارزترین دلایل روی آوردن به بازار کتاب‌های دست‌دوم می‌دانند؛ گویا با ورود بوک‌ریدرها و کتاب‌های دیجیتالی توجه به نفس مطالعه افزایش یافته و دیگر برای اهالی واقعی مطالعه، اهمیتی ندارد که برای تفاخر کتابشان را در کتابخانه شخصی‌اش به نمایش بگذارند؛ همین عامل باعث شده کتاب‌های دست‌دوم هم با جلد احتمالا فرسوده بتوانند در دل مخاطب جا باز کنند و خریدار با پس‌انداز کردن مابه‌التفاوت کتاب دست دوم و نو، بتواند آثار بیشتری برای مطالعه بخرد. از این گذشته این فرصت برای او نیز به وجود خواهد آمد که پس از مطالعه، کتاب‌های خوانده‌شده را به فروش بگذارد و به این طریق به آثار بیشتری دست یابد.
البته گسترش بازارهای جهانی و تجارت فرامرزی از طریق سایت‌های فروش در این زمینه بی‌تاثیر نبوده‌اند و بستری برای مبادله و فروش این‌گونه آثار را بیش از پیش فراهم آورده‌اند. امروزه شرکت‌های بزرگ کتاب، برای اینکه کتاب‌های دست‌دوم بیشتری به دست علاقه‌مندان برسانند و تجربه بهتری برای مشتریان خود بسازند، دست‌به‌کار شده‌اند. یکی از راه‌های این کار، همکاری با شرکت‌های دیگر است. برای مثال، شرکت معروف دبلیو اچ اسمیت که در انگلیس کتاب و لوازم تحریر می‌فروشد، با یک شرکت فناوری به نام زی‌یرکل دست به دست هم داده‌اند تا طرح جدیدی به نام بوک‌سایکل را راه بیندازند.
این طرح خیلی ساده است: شما می‌توانید کتاب‌های قدیمی‌تان را به فروشگاه‌های دبلیو اچ اسمیت ببرید و به جای پول، کارت هدیه بگیرید. اول از همه، شما باید به صورت آنلاین ثبت‌نام کنید و کتاب‌هایتان را اسکن کنید. بعد، کارشناسان بررسی می‌کنند که این کتاب‌ها چه ارزشی دارند و به شما کارت هدیه می‌دهند. این کارت‌ها را می‌توانید برای خرید کتاب‌های جدید یا هر چیز دیگری که در فروشگاه‌های دبلیو اچ اسمیت پیدا می‌شود، استفاده کنید. خرید کتاب‌های دست‌دوم علاوه بر مزایای اقتصادی، به حفظ محیط‌زیست نیز کمک می‌کند و از این نظر با خرید کتاب‌های دست‌دوم، از قطع درختان برای تولید کاغذ جدید جلوگیری، و به چرخه بازیافت کاغذ کمک می‌شود.
افزایش کتاب‌خوان‌ها
خرید کتاب‌های دست‌دوم رابطه مستقیمی با افزایش مطالعه در حالت کلی دارد. با اینکه مدام می‌شنویم که کتاب و فرهنگ مطالعه در برابر رسانه‌های دیگر در حال رنگ باختن است اما با توجه به آمارها، دست‌کم در کشورهای در‌حال‌توسعه، به نظر می‌رسد این دیدگاه چندان حقیقت ندارد و سال‌های اخیر، شاهد رشد چشمگیر علاقه مردم به کتاب خواندن هستیم. عوامل مختلفی از جمله افزایش دسترسی به کتاب‌های الکترونیکی، تنوع ژانرهای ادبی و همچنین تلاش‌های گسترده برای ترویج فرهنگ مطالعه در این امر نقش داشته‌اند.
به‌عنوان مثال، طبق نظرسنجی که از ۹۴۵ خواننده کتاب ازسوی خدمات نوشتاری THGM در کانادا انجام شد، سال ۲۰۲۲، ۲۷درصد از پاسخ‌دهندگان گزارش دادند که بیش از ۲۰ کتاب خوانده‌اند و ۳۲ درصد اعلام کردند که بین یک تا پنج کتاب خوانده‌اند. سال ۲۰۲۳، ۶۴ درصد از خوانندگان ابراز تمایل کردند که مصرف کتاب خود را نسبت به سال ۲۰۲۲ افزایش داده‌اند.این افزایش علاقه به طور مستقیم بر بازار کتاب‌های دست‌دوم تاثیر گذاشته و به رونق آن کمک کرده است. گسترش فناوری‌های دیجیتال و افزایش استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی مانند تبلت و گوشی‌های هوشمند، دسترسی به کتاب‌های الکترونیکی را برای عموم مردم تسهیل کرده است. با این حال، بسیاری از افراد همچنان علاقه‌مند به خواندن کتاب‌های چاپی هستند؛ از این‌رو کتاب‌های دست‌دوم، گزینه مقرون‌به‌صرفه‌ای برای این افراد محسوب می‌شود.
